حکیم مهر - گیاه چای با نام علمی (CAMELLA SINENSIS) به‌صورت بوته، درختچه یا درخت وجود دارد....
اگر برای تهیه چای هر سال آن را هرس کنید، به صورت بوته باقی می‌ماند. برگ‌ها همیشه سبز و گل‌ها سفید و معطر هستند. گیاه چای بیش از یک قرن پیش توسط حاج‌حسین چایکار ملقب به کاشفالسلطنه به ایران انتقال یافته و ابتدا در لاهیجان و سپس در مناطق شمالی کشور توسعه‌یافته است. برگ‌های عمل آورده شده چای یا همان چای سیاه بیش از 5 هزار سال است که به‌عنوان نوشیدنی مورد استفاده انسان‌هاست. موطن اصلی چای کشور چین است که از آنجا احتمالا به هندوستان و سپس به نواحی دیگر جهان گسترش یافته است. در صورتی که برگ چای پس از چیدن بلافاصله خشک شود، چای سبز تولید می‌شود و اگر پس از چیدن عملیات تخمیر (پلاسیدن) روی آن صورت گیرد و سپس خشک شود، چای سیاه یا چای معمولی تولید می‌شود. نوعی چای هم در چین وجود دارد که به‌صورت نیمه تخمیر (تخمیر ناقص) تولید می‌شود که به نام اولانگ مشهور است.
خواص درمانی چای
چینی‌ها مصرف چای را در درمان سرطان موثر می‌دانستند. در سال‌های اخیر تحقیقات زیادی که در ژاپن، چین، آمریکا و اروپا روی چای انجام شده، نشان‌دهنده آن است که مصرف چای خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سرطان را کاهش می‌دهد. این مساله را به پلی‌فنل‌های چای مرتبط دانسته‌اند. در حال حاضر، مناطق وسیعی از چین، هندوستان، ویتنام، برمه، اندونزی و سریلانکا زیر کشت چای است. مهمترین ترکیبات چای متیل گزانتین‌ها هستند. این گروه شامل کافئین (تئین) به میزان تا 40 درصد و مقدار کمتری از نئوپرومین و تئوفیلین است. همچنین پلی‌فنل‌ها که تانن‌ها جزو آنها هستند میزان 10 تا 20 درصد ترکیبات چای را تشکیل می‌دهند. ترکیبات دیگر شامل عطر چای، قندها، اسیدها، فلاونوییدها، فلوراید، ویتامین‌های گروه B و فیبر هستند. مهمترین آثاری که تاکنون از چای مورد تایید منابع علمی قرار گرفته است، شامل آثار ضدآمیبی، ضددرد، ضدآلزایمر، ضدباکتری، ضدآرتریت، ضدسرطان، ضدافسردگی، ضد سم، ضداکسیدان، قابض، مقوی قلب، محرک، ادرارآور، کاهش دهنده پرفشاری خون، محرک ایمنی بدن، کاهش دهنده چربی خون، محرک تنفس، ضدسرطان، ضدویروس، ضداسپاسم، ضداحتقان، ضدموتاژن و محافظ کبد است.
9 نکته مهم درباره چای
نکات مهمی که دانستن آنها درباره چای ضروری بوده و مورد سوال بسیاری از افراد است، به‌صورت خلاصه به شرح زیر است:
مصرف روزانه 6 قاشق چای‌خوری چای خشک که معادل حدود 12 لیوان چای است کاملا بی‌ضرر است.
زنان باردار در مصرف چای باید تعادل را رعایت کنند. میزان کافئین مصرفی در زنان باردار بهتر است کمتر از 300 میلی‌گرم (معادل با 3 تا 5 لیوان چای) باشد.
زنان شیرده باید توجه کنند که مصرف کافئین (چای یا قهوه) بیش‌از اندازه باعث اختلال در خواب کودکان شیرخوار آنها می‌شود.
نوشیدن چای، به‌خصوص در حجم زیاد و به شکلی غلیظ بلافاصله پس از غذا، می‌تواند مانع جذب آهن غذا از طریق روده شود. این موضوع نتیجه ترکیب تانن‌های چای با املاح فلزی بوده که به‌صورت ترکیب بزرگ و سنگین و غیرقابل جذب در آمده و دفع می‌گردند.
چای تازه دم دارای حداکثر میزان کافئین است که در این صورت خاصیت رفع خستگی آن زیاد است ولی هر چه چای کهنه‌تر می‌شود، میزان کافئین آن کم می‌شود. این مساله به این صورت است که در دقایق اول حداکثر میزان کافئین چای در آب جوش حل شده و در مراحل بعدی این کافئین آزاد شده با تانن‌ها ترکیب می‌شوند و از دور خارج می‌شوند بنابراین چای مانده یا کهنه دارای حداقل کافئین است.
از آنجا که گیاه چای سیاه و چای سبز یکی است و فقط در تولید آنها تفاوت وجود دارد، لذا مواد و خواص این 2 نوع چای در بسیاری از موارد مشابه است و در چند مورد با هم تفاوت دارند.
امروزه از چای در تهیه شامپوها (به دلیل داشتن ترکیبات تاننی قابض که باعث سفت شدن پوست‌سر می‌شوند) استفاده می‌کنند. همچنین چای خشک داروی خوبی به عنوان ضداسهال است و می‌توان برای کنترل بعضی از اسهال‌ها به مدت 3 روز و هر روز 7 تا 10 گرم چای خشک را پودر کرده و مصرف کرد.
رنگ، طعم و بوی چای به مراحل تخمیر و عمل آوردن آن بستگی دارد. ولی برای بازاریابی بهتر و رقابت به بعضی چای‌ها عطر و رنگ مصنوعی اضافه می‌شود تا ظاهری زیبا و معطر داشته باشند. چای تولید داخل (ایرانی) عاری از رنگ و اسانس مصنوعی است.
اینکه گفته می‌شود چای برای افرادی که مشکل قلب دارند مضر است، صحیح نیست بلکه این افراد نباید در مصرف چای زیاده‌روی کنند. چون کافئین موجود در چای که ماده اصلی آن است، ماده محرک است و مصرف بیش از اندازه آن باعث تحریکات زیادی در این‌گونه افراد می‌شود لذا مصرف چای کم‌رنگ و در حد تعادل برای افراد با مشکلات قلبی ضرری ندارد و حتی ممکن است به آنها کمک کند.
