آیا دامپزشکان می‌توانند جیره‌نویسی کنند؟/ هیچ منع قانونی برای جیره‌نویسی دامپزشکان وجود ندارد

حکیم مهر - «وحید زندی‌فخر» در خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) نوشت:

تنظیم جیره برای دام و طیور، تخصص و مهارت خاصی می‌طلبد که دامپروران مدعی آن هستند، اما دامپزشکان نیز از سال‌های گذشته به این حوزه ورود کرده و برای پرورش‌دهندگان، جیره غذایی می‌نویسند. آیا به راستی این عمل، خلاف قانون است؟

تقریباً ۷۰ درصد هزینه‌های مربوط به پرورش دام یا طیور، مربوط به خوراک است. علاوه بر آن، کوچک‌ترین تغییر در میزان پروتئین، ماده خشک، مواد معدنی و غیره در جیره غذایی، می‌تواند تولید و حتی سلامت حیوان را تحت تاثیر قرار دهد. به همین دلیل، صاحبان این کسب‌وکار، حساسیت بالایی نسبت به خوراک داشته و همگی به دنبال بهترین جیره برای تغذیه دام یا طیور خود هستند.

حیطه علم دامپروری، تا جایی گسترش می‌یابد که علاوه بر بهداشت، اصلاح‌نژاد و پرورش، بحث تغذیه دام را نیز تحت پوشش گرفته و این امر مهم با توجه به تعریف جهانی، به دامپروران متخصص واگذار شده است. در مقابل، گروهی از دامپزشکان نیز هستند که اقدام به نوشتن جیره برای دامدار یا مرغدار می‌کنند و بابت این خدمت، در کنار خدمات دیگر، پول می‌گیرند. این در حالی است که جیره‌نویسی و تغذیه دام و طیور، جزو وظایف دامپزشکان تعریف نشده و آنها از لحاظ علمی و آکادمیک، صلاحیت چنین کاری را ندارند.

مناقشه معاونت امور دام وزارت جهاد کشاورزی و سازمان دامپزشکی درباره جیره‌نویسی دامپزشکان

طبق گفته مدیرعامل اتحادیه سراسری دامداران ایران، جیره‌نویسی در بخش دام، بسیار گسترده و البته شغلی اقتصادی محسوب می‌شود. به طوری که گاوهای شیری پرتولید، کم تولید و میان تولید، تلیسه و گوساله پرواری، هر کدام جیره خاصی دارد و باید کسی که این کار را انجام می‌دهد، از دانش کافی برخوردار باشد.

«علیرضا عزیزاللهی» تاکید می‌کند: "در حال حاضر بین معاونت امور دام وزارت جهاد کشاورزی و سازمان دامپزشکی کشور، این موضوع محل مناقشه است. زیرا همانطور که دامداران نباید در امور دامپزشکی دخالت ‌کنند، دامپزشکان نیز باید از حدود وظایف خود بیرون نروند. اما در مقابل، تعدادی از دامپروران نیز برخی خدمات دامپزشکی را ارائه می‌دهند که محل ایراد است. البته در مجموع، جیره‌نویسی دامپزشکان در حوزه دام، به قدری نیست که بتواند صدمه‌ای به بخش وارد کند."

دامپزشکان در طول تحصیل خود، تنها چهار واحد درسی تغذیه دام و طیور طیور را آموزش می‌بینند

یکی از مشاوران تغذیه دام و طیور، تعداد دامداران صنعتی را که از دامپزشک برای تغذیه دام خود استفاده می‌کنند، بسیار کم می‌داند و اظهار می‌کند: "یکی از دلایل پیشرفت و ارتقای صنعت گاو شیری، همین است."

به گفته «عزیز قطب»، این موضوع دو دلیل عمده دارد؛ یکی سختی فوق‌العاده جیره‌نویسی برای دام‌های مختلف و دیگری استقبال بیشتر دامداران از متخصصان دامپروری برای این منظور.

وی عنوان می‌کند: "دامپزشکان در طول شش سال تحصیل خود، تنها چهار واحد درسی به نام تغذیه خوراک‌دهی، تغذیه اختصاصی طیور و تغذیه اختصاصی دام را آموزش می‌بینند. در حالی که یک متخصص تغذیه تا مقطع لیسانس، ۴۷ واحد و تا دکترا حداقل ۱۰۰ واحد درسی را پاس می‌کند. بنابراین تمام آنچه که در ارتباط با خوراک دام و طیور وجود دارد، به آنها آموزش داده می‌شود."

وی مثال می‌زند: "چند سال پیش که بیشتر مرغداران در حال ضرر بودند، یکی از واحدهای تخم‌گذار با ظرفیت ۴۰ هزار قطعه، به جای دامپزشک، از دامپرور برای برنامه تغذیه طیور خود استفاده کرد. همین موضوع سود ۹۰ میلیارد تومانی را برای وی رقم زد."

این استاد دانشگاه، میزان به کارگیری دامپزشکان برای جیره‌نویسی در واحدهای مرغداری نسبت به دامداری را بیشتر می‌داند و ادامه می‌دهد: "البته معمولا مرغداران صنعتی، از دامپروران بهره می‌برند، اما شاید بیش از ۴۰ درصد مرغداری‌های نیمه صنعتی برای تغذیه طیور، دست به دامن دامپزشک می‌شوند. این موضوع در ارتباط با واحدهای سنتی بسیار بدتر است."

تنها دامپروران باید جیره‌نویسی کنند، درست همانطور که یک دامپرور نمی‌تواند داروی دامی تجویز کند

این در حالی است که «محمدعلی کمالی»، مدیرعامل اتحادیه مرغداران مرغ گوشتی، این عمل را بسیار غلط می‌داند و به ایانا بیان می‌کند: "جیره‌نویسی یک کار بسیار تخصصی است و تنها دامپروران باید آن را انجام دهند. درست همانطور که یک دامپرور هم نمی‌تواند داروی دامی تجویز کند."

در ادامه، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد کرج نیز بر این امر صحه گذاشته و به ایانا می‌گوید: "کسی که دانش کافی در کشاورزی و شناخت ترکیب شیمیایی خوراک ندارد، چگونه می‌تواند در کار دامپروران دخالت کند؟"

دامپزشکان چگونه به خود اجازه می‌دهند تا به حوزه دامپروران وارد شوند!

«نیما ایلا»، با طرح این مسئله که یک دامپرور هر چقدر هم تجربه داشته باشد، نمی‌تواند در امر تجویز دارو در کار دامپزشکان دخالت کند، می‌افزاید: "بنابراین دامپزشکانی هم که آشنایی کمی با داده‌های آماری داشته و تصور ذهنی کاملی از تلورانس، واریانس و مفهوم پراکندگی ندارند، چگونه به خود اجازه می‌دهند تا به حوزه دامپروران وارد شوند؟"

وی معتقد است، دامپزشکان تنها با در اختیار داشتن میانگین پروتئین مواد غذایی، اقدام به نوشتن جیره می‌کنند که این کار به میزان قابل توجهی، از کیفیت جیره و میزان بهره‌وری خواهد کاست.

دکتر محسن مشکوة: به هیچ عنوان منع قانونی برای جیره‌نویسی دامپزشکان وجود ندارد

اما مشاور سازمان دامپزشکی کشور، نگاهی متفاوت نسبت به این موضوع دارد. محسن مشکات، در این زمینه به ایانا می‌گوید: "اگر چه کار دامپزشکان، بیشتر در حیطه درمان بیماری‌ها خلاصه می‌شود، اما در این میان تعداد بسیاری از بیماری‌ها نیز متابولیک هستند و از یک سری کمبودهای تغذیه‌ای ناشی می‌شوند که باید جبران شود."

از نظر وی، دامپزشکان نیز باید علم تغذیه را بلد باشند و هیچ مانعی ندارد که آنها نیز برای واحد پرورشی، جیره‌نویسی کنند. با وجود این، به هیچ وجه نباید منکر زحمات دامپروران بود."

«دکتر محسن مشکوة» می‌افزاید: "همانطور که یک پزشک عمومی، برای بیمار، رژیم غذایی ارائه می‌دهد و متخصصان تغذیه نمی‌توانند بابت این موضوع اعتراض کنند، دامپروران نیز باید با این مسئله کنار بیایند."

این دامپزشک در پایان تاکید می‌کند: "به هیچ عنوان منع قانونی برای جیره‌نویسی دامپزشکان وجود نداشته و آنهایی که مهارتی در این موضوع دارند، می‌توانند در آن حیطه ورود کنند."