اختصاصی حکیم مهر: پروتز‌گذاری منقار شکسته کرکس، برای اولین‌بار در کشور (+تصاویر)

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: مدیر کل دامپزشکی استان تهران صبح امروز به یکی از بیمارستان‌های دامپزشکی پایتخت مراجعه کرد تا از نزدیک شاهد یکی دیگر از جراجی‌هایی باشد که در نوع خود جزء اولین‌ها به شمار می‌رود. «پروتزگذاری منقار» عنوان این جراحی بود که به وسیله «دکتر امید مرادی» و تیم جراحی وی صورت پذیرفت. وی در گفت‌وگو با حکیم مهر، جزئیات این جراحی را تشریح کرد:

حکیم مهر:‌ ضمن عرض تبریک دوباره به مجموعه کادر درمانی بیمارستان دامپزشکی مرکزی تهران، به نظر می‌رسد که این بیمارستان به تدریج در حال تبدیل شدن به برند اولین‌ جراحی‌ها می‌شود. امروز دقیقا چه اتفاقی افتاد؟

جراحی امروز پروتز گذاری منقار بر روی یک کرکس سیاه بود که منقار او به دلیل نزاع با پرنده‌ای دیگر در باغ پرندگان، آسیب زیادی خورده و در واقع از پایه کنده شده بود. حداقل بر اساس بررسی‌هایی که خودم انجام دادم، این جراحی برای نخستین بار در کشور انجام شد و مراحل مختلفی داشت. قریب به ۱۰ روز پیش بود که این پرنده با علائم شکستگی منقار وخونریزی خیلی شدید از ناحیه شکستگی به بیمارستان ارجاع شد. ظرف ۴۸ ساعت اقدامات درمانی برای تثبیت شرایط فیزیولوژیک حیوان انجام و خونریزی موضع خاتمه پیدا کرد. تغذیه دستی حیوان از طریق دادن ترکیبات نرم که برای او قابل خوردن باشد، شروع شد و بعد از ۴۸ ساعت حیوان مجددا به باغ پرندگان منتقل شد و شرایط او تحت نظر دامپزشک محترم آنجا مانیتور می‌شد.

۴ روز بعد، حیوان شرایط بهتری پیدا کرد و دوباره به بیمارستان ارجاع شد. زخم‌های او بررسی و از آنجا که یک جفت نر داشت، از منقار سالم پرنده نر قالب‌گیری شد. از این طریق موقعیت دقیق منافذ بینی تعبیه و اندازه‌گیری نهایی روی پرنده انجام شد. در نهایت مدل ابتدایی منقار چند روز بعد حاضر شد که بعد از ۲ مرتبه که یک بار آن بلافاصله بعد از ساخت مدل اولیه و مرتبه دوم دیروز بود، پروتز ساخته شده اندازه‌گیری نهایی شد.

حساسیت زیادی داشتیم که منقار بالا برخوردی با منقار پایین نداشته باشد و این مساله را چندین بار بررسی کردیم. از آنجا که تغذیه حیوان خاص بوده و مجبور است که تکه‌های گوشت را از طعمه جدا کند، نیاز بود ترکیبات منقاری که ساخته می‌شود از یک ساختار مستحکم باشد که این مساله نیز همواره مورد توجه ما بود.

حکیم مهر: جراحی امروز چقدر طول کشید؟

از زمانی که القای بیهوشی انجام تا زمانی که حیوان ریکاور شد، یک ساعت زمان برد و جراحی ما حدود ۲۰ دقیقه زمان به خود اختصاص داد که وضعیت حیوان به نظر می‌رسد مناسب باشد.

حکیم مهر: پیش‌بینی می‌کنید حیوان چه زمانی به درجه‌ای برسد که بتواند غذا بخورد و دوباره به باغ پرندگان ارجاع شود؟

این حیوان ۲۴ ساعت در بیمارستان بستری خواهد بود. بعد از آن به محلی که در آن زندگی می‌کرد منتقل می‌شود و باید دوره آداپتاسیون با منقار جدید را طی کند. دوره‌ای که در آن باید غذاهای نرم استفاده کند که بتواند با این منقار کار کند. در این مدت مجددا معاینه خواهد شد که که احیانا منقار تغییر فرم نداده باشد. در نهایت حیوان به محلی که زندگی می‌کرده است، باز می‌گردد.

حکیم مهر: آقای دکتر، آیا منقار شکسته حیوان، دوباره رشد می‌کند؟ برای این مساله چه تدبیری به کار برده‌اید؟

بله. منقار شکسته رشد خواهد کرد و در طول زمان کامل خواهد شد. لذا ما منقار را به شکل توپر نساختیم تا از رشد آن جلوگیری نشود. منقار یک ساختار توخالی است که حالت قالب هم خواهد داشت که تا در حالت طبیعی خود رشد کند. ترکیبی که در ساخت آن استفاده شد، کربن است. ما این امکان را داشتیم که برای اینکه منقار استحکام کافی داشته باشد، آن را با استفاده از چسب‌های خاصی بچسبانیم اما برخی محدودیت‌ها اجازه این کار را به ما نمی‌داد. یکی اینکه بخشی از ساختارباقی مانده منقار دارای بافت پوست است که اگر می‌خواستیم از چسب استفاده کنیم، آن بافت آسیب می‌دید. الان هم پروتزی که ساخته شده، در آن قسمت که روی پوست قرار می‌گیرد دارای یک پد خاص است که به پوست فشار بیش از حد نیاورد. حتی فاصله‌ای را رعایت کردیم که تبادل هوا روی آن قسمت از پوست تا زمانی که منقار تکمیل شود، انجام شود.

حکیم مهر: چقدر طول می‌کشد تا منقار تکمیل شود؟

بهتر است که متخصصین پرندگان در این باره اظهار نظر کنند اما از همکاران متخصص که سوال کردم، آنها گفتند که منقار برای رشد، یک پروسه ۸ ماهه را پیش رو خواهد داشت.

حکیم مهر: تا آن زمان پرنده باید به باغ پرندگان بازگردد؟

بله و البته در اینجا ضروری می‌دانم که از مسئولین آنجا هم تشکر کنم. پرنده‌ها گونه‌های ارزشمندی هستند که خیلی از جاها از لحاظ بحث درمان، با محدودیت‌هایی مواجه هستند. در سیستم‌هایی که نگهداری آنها به صورت گله است، تک کیس اهمیت زیادی پیدا نمی‌کند. کمااینکه در مرکزی که حیوانات را به صورت انبوه نگهداری می‌کند، شاید حذف شدن یک حیوان، یک اتفاق روزمره است. اما نگاه مدیریتی باغ پرندگان چه در مورد فلامینگوی قبلی و چه این کرکس، به گونه‌ای بوده که حتی حفظ یک گونه پرنده هم ارزشمند باشد و این قابل تحسین است.

حکیم مهر: همان طور که خودتان اشاره کردید، پروسه جراحی و درمان این کرکس از روزی که به بیمارستان ارجاع شد تا هر زمان که به شکل کامل مرخص شود، یک پروسه چند روزه است. تمام مراحل این فرایند نیز به هر حال هزینه‌بر است. جدا از اینکه هزینه‌های این مورد خاص تامین شده باشد یا نه، آیا در موارد دیگر با مضیقه‌های مالی مواجه نمی‌شوید؟

مراکز درمانی در مورد کارهایی که قدم‌های ابتدایی برای آنها برداشته می‌شود، قطعا باید هزینه کنند. متاسفانه ما چون یک شاخه از رشته طب هستیم که متولی دولتی که بتواند کمک مالی به آن بکند، در کشور وجود ندارد، لذا یا باید متکی به سرمایه‌های مرکز باشیم یا برای کار اسپانسر بگیریم و یا صاحب حیوان بتواند هزینه‌ها را تامین کند. به همین دلیل است که در مراکز خصوصی، بحث‌هایی که نیاز به نوآوری و پژوهش دارد، رشد نمی‌کند. چون بحث بررسی هزینه فایده خیلی مهم است. شما می‌بینید یک مرکز یک هزینه را باید انجام دهد که به یک نتیجه برسد، حالا بسته به تعداد مریضی که پذیرش می‌کند یا جنسی که تولید می‌کند، اگر بتواند آن را بفروشد، قادر خواهد بود هزینه‌های خود را پوشش دهد. متاسفانه در مورد دامپزشکی این قضیه تا الان در بحث حیوانات خانگی به هیچ عنوان وجود ندارد.

در مورد حیات وحش اما با توجه به اینکه گونه‌ها ارزشمند هستند، شاید راحت‌تر بتوان اقداماتی انجام داد. چراکه از رسانه‌ها هم می‌توان کمک گرفت. اما ما در مورد کمک به حیوانات خانگی از این حمایت‌ها محروم هستیم. شما حتی اگر بزرگترین عمل جراحی را روی یک حیوان خانگی انجام دهید، از نظر اهمیتی که در منظر عمومی پیدا می‌کند، قابل مقایسه با یک حیوان حیات وحش نیست. بنابراین نمی‌توانیم انتظار تامین هزینه این نوع کارها را از سازمان‌های دولتی داشته باشیم.

بحث حیات وحش متفاوت است. کمااینکه خیلی از اوقات با بعضی از ادارات کل حفاظت از محیط زیست که همکاری داشته‌ایم، هزینه آن را داده‌اند. این مساله در مورد نهادهایی مثل هلال احمر که صاحب حیواناتی هستند که وظایفی برای آنها تعریف شده است نیز صادق بوده است. اما چنین چیزی نداریم که مثلا پروتزی بسازیم و بخواهیم هزینه آن را از جایی تامین کنیم. مثلا در موارد قبلی هم علاوه‌بر اینکه صاحبان حیوانات علاقه‌مند به انجام این کارها بودند و هزینه‌های آن را تامین می‌کردند، اما چون هزینه‌ها خیلی بالا می‌رفت بیمارستان مجبور می‌شد از بعضی موارد چشم‌پوشی کند. مثل دستمزد جراحی‌ها یا هزینه‌های بستری‌ها یا موادی که ممکن است تولید آنها باشد.

به نظر من یکی از دلایلی که باعث می‌شود در بیمارستان مرکزی اتفاقات نوینی رخ دهد، توانایی و دسترسی بیشتر ما به افرادی که می‌توانند کمک کند نیست. شاید این نگاه است که حرکتی باید انجام شود و حیوانی که نیازمند بودجه است، بیمارستان از برخی موارد چشم‌پوشی کند تا نیاز حیوان برطرف شود، اگر نه امکان انجام خیلی از این جراحی‌ها در سایر مراکز نیز وجود دارد.

حکیم مهر: آقای دکتر برایی نژاد پیشنهاد خوبی دادند مبنی‌بر اینکه از طریق رسانه‌ها از مردم بخواهیم که کمک‌های خود را به شکلی در اختیار بیمارستان‌های دامپزشکی قرار دهند. آیا سازوکاری برای این عمل پیش‌بینی شده است؟ سابقه داشته که فرد خیری به بیمارستان مراجعه کند و بخواهد درمان یک حیوان را تامین هزینه کند؟

بله. خیلی پیش می‌آید. حتی افرادی را داریم که از قبل به ما می‌سپارند که اگر شخصی حیوان صدمه دیده‌ای را به بیمارستان آورد که توان پرداخت هزینه‌ درمان آن را نداشت، به ما اطلاع دهید که بخشی از آن را پوشش دهیم. بسیار مشاهده می‌کنیم خیلی از مواردی را که به اتاق عمل‌های بیمارستان‌های دامپزشکی منتقل و جراحی می‌شوند و هزینه آن را فردی غیر از آن شخصی که حیوان را پیدا کرده تقبل می‌کند. با تشکیل سازمان‌های مردم نهادی که به حیوانات کمک می‌کنند، این کار تسهیل شده است. تمایل بیمارستان‌ها نیز این است که با یک فرد مواجه شوند. یکی از مشکلات ما این است که ما با یک حیوان مواجه هستیم که تعداد قابل توجهی از اسپانسرهای آن، مبلغ کمی را کمک کردند و انتظار دارند که از ما در خصوص حال حیوان پاسخ گیرند. این می‌تواند خدمات دهی روزانه یک بیمارستان را مختل کند.

گاها ما مجبور می‌شویم برای یک مورد در طول یک روز ۲۰ مرتبه یک توضیح یکنواخت را برای ۲۰ نفر ارائه دهیم. به خاطر همین مراکز درمانی به این سمت می‌روند که سعی کنند با یک فرد یا مجموعه طرف باشند که آن مجموعه ممکن است با چندین نفر مواجه باشد.

حکیم مهر: به عنوان حرف آخر...

از پایگاه خبری حکیم مهر که همیشه نسبت به پوشش این اخبار اهتمام می‌ورزد، تشکر می‌کنم. حکیم مهر این اخبار را با یک دقت بی‌نظیر پیگیری می‌کند و مطمئن هستم که از این طریق فعالیت‌هایی که در زمینه دامپزشکی انجام می‌شود، خیلی تاثیر گذار خواهد بود. فعالیت‌های دامپزشکی حیوانات خانگی قبلا از اطلاع‌رسانی‌ رسانه‌ای محروم بود و خبرهای آن عنوان نمی‌شد. شاید ۱۰ سال گذشته مسئولین تا این اندازه از اقداماتی که در مراکز درمانی انجام می‌شود، آگاهی نداشتند و برای حضور در بیمارستان‌های دام‌های کوچک رغبتی نشان نمی‌دادند. اما امروز دلیل این پیشرفتی که در نگاه مسئولین می‌بینیم، اطلاع‌رسانی‌هایی است که حکیم مهر به بهترین نحو آن را انجام می‌دهد و حرف خیلی از افراد فعال در این زمینه را به گوش همکاران می‌رساند.