حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: «دکتر سید مهدی قمصری» استاد برجسته گروه جراحی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران که سابقه ریاست این دانشکده و همچنین معاونت آموزشی دانشگاه تهران را نیز در کارنامه دارد، ازجمله اساتید فرهیختهای است که از نظر حسن خلق و برخورد صمیمانه با دانشجویان و اساتید، زبانزد همگان بوده و دوران مدیریت وی در سمتهای ریاست دانشکده دامپزشکی و همچنین معاونت آموزشی دانشگاه تهران، منشاء تغییرات و تحولات سازنده بوده است.
وی معتقد است که بسیاری از رشتههای کارشناسی در دانشگاه آزاد، داوطلب کمتری دارد و این مساله طبیعتاً برای خیلی از واحدهای دانشگاه آزاد مشکل اقتصادی جدی ایجاد کرده است. دامپزشکی البته یکی از رشتههایی است که همچنان نسبت به آن اقبال وجود دارد و داوطلبان نیز حاضرند که هزینههای آن را بپردازند؛ به همین خاطر دانشگاه آزاد رو به دامپزشکی و افزایش ظرفیتهای آن آورده تا بلکه بتواند از این طریق مسائل اقتصادی خود را حل کند.
حکیم مهر: آقای دکتر، آخرین وضعیت حوزه آموزش دامپزشکی را چطور ارزیابی میکنید؟ آیا در سال جاری تغییر محسوسی در این زمینه اتفاق افتاده است؟
بنده تغییری را در آموزش دامپزشکی احساس نمیکنم. در سیستم دانشگاهی در زمینه دکترای عمومی و سایر ردهها برنامههایی مصوب شده که در حال اجراست. دانشگاههای تهران و شیراز هم بازنگریهایی انجام دادهاند و جلو میروند. طبق نیاز و درخواست وزارتخانه در خیلی از دورههای تخصصی بازنگری شد که آخرین آن جراحی بود و به وزارتخانه هم اعلام شد. در واقع بازنگری دورهها انجام شده است.
حکیم مهر: این بازنگریها چه زمانی انجام شد؟
اعتقاد وزارتخانه این است که دورههای بازنگری هر ۵ سال یکبار انجام شود، اما این مساله برای بعضی از رشتهها بازه زمانی طولانیتری دارد. وزارتخانه ماموریتی برای دانشگاهها تعیین کرد که یک سری دورههای تخصصی را که مدتها بود بازنگری نشده بودند، در دستور کار قرار دهد. چند رشته از دانشگاه تهران در این طرح، مصوب شده بود که جراحی یکی از آنان بود. یک تیم از همکاران سایر دانشگاهها دعوت شدند و بازنگری تا پایان شهریور انجام شد و به وزارتخانه رفت؛ به نظر میرسد که ابلاغ هم شده است. درواقع بازنگری در اکثر رشتههای تخصصی انجام شده است.
حکیم مهر: چند روز پیش یک نشست مشترک میان رؤسای سازمان دامپزشکی و سازمان نظام دامپزشکی برگزار و در آن نشست عنوان شد که دانشگاه آزاد در خصوص محدودیت در جذب دانشجو، همکاری نمیکند. نظر شما در این خصوص چیست؟
دانشگاه آزاد یک نگاه اقتصادی به این حوزه دارد. با توجه به سفری که بهعنوان ماموریت دامپزشکی برای ارزیابی به بافق داشتم، در بررسیها به این نتیجه رسیدم که خیلی از رشتههای کارشناسی در دانشگاه آزاد، داوطلب کمتری دارد و این مساله طبیعتاً برای خیلی از واحدهای دانشگاه آزاد مشکل اقتصادی جدی ایجاد کرده است. دامپزشکی البته یکی از رشتههایی است که همچنان نسبت به آن اقبال وجود دارد و داوطلبان نیز حاضرند که هزینههای آن را بپردازند. به همین خاطر دانشگاه آزاد رو به دامپزشکی و افزایش ظرفیتهای آن آورده تا بلکه بتواند از این طریق مسائل اقتصادی خود را حل کند.
یک واحد دانشگاه آزاد که ۱۰ یا ۸ رشته آن داوطلب نداشته باشد و ظرفیت آن پر نشود، هزینههای اساتید و کارکنان آن تامین نمیشود. از طرفی هماهنگی زیادی بین مجموعه دانشگاه آزاد و وزارتخانه نیست و جمیع این مسائل باعث این مشکلات شده است.
حکیم مهر: شما قبلاً در یک مصاحبه که با حکیم مهر داشتید، فرمودید که با انتقال آموزش دامپزشکی به وزارت بهداشت خیلی موافق نیستید، اما سالها پیش نامه انتقال را امضا کرده بودید. آیا تغییر موضع دادید؟
من معتقد بودم که اگر به شکل واقعبینانه نگاه کنیم، آن هدفی که دوستان دنبال میکنند، با انتقال محقق نمیشود و انتقال آموزش ممکن است تغییر محسوسی در شرایط ایجاد نکند. اتفاقاً مشکلی که فارغالتحصیلان دنبال میکنند هیچ ارتباطی به انتقال سیستم آموزشی ندارد. تاکید میکنم که شاید به لحاظ مالی به سود ما اعضای هیات علمی باشد که به وزارت بهداشت منتقل شویم، چون اشل حقوقی آنجا تفاوت دارد، اما عرض من این بود که مساله یا مشکل ما این نیست. اگرچه به لحاظ ساختاری دامپزشکی به پزشکی نزدیک است و بخشی از ماهیت رشته دامپزشکی در پزشکی است، اما به اعتقاد من انتقال نمیتواند کمک محسوسی به دانشکدههای دامپزشکی کند، در حدی که یک تحول چشمگیر ایجاد کند.
من به یکپارچگی آموزش عالی اعتقاد دارم. قطع به یقین پزشکی و دامپزشکی در دنیا در یک مجموعه دانشگاهی هستند، اما در کشور ما پزشکی مستقل و باعث جدایی شده است که این بحث دیگری است. در واقع تنها نمونه جدایی دامپزشکی و پزشکی در دنیا و کشوری که آموزش پزشکی از ساختار آموزش عالی آن جداست، ما هستیم؛ هیچ جای دیگر به این شکل نیست. بنابراین یکپارچگی در اصل مفید است. اگر آموزش در دل سیستم اجرایی باشد، شاید برای پزشکی خوب شده باشد چون از اهرم قدرت و ثروت استفاده میکنند، اما این مدل قبال تسری برای همه رشتهها نیست. دامپزشکی اگر به سیستم پزشکی ملحق شود، فکر نمیکنم تغییر محسوسی در کیفیت و اجرای آن ایجاد شود.
حکیم مهر: در کاهش جذب دانشجو چطور؟
فرض کنید این اتفاق هم بیفتد. در دانشگاههای دولتی که جذب خیلی زیاد نیست و داوطلب کمتر شده است. یکی از دانشگاههای شهرستان اعلام میکرد که امسال ۱۸ نفر ثبت نام کردند. اما اینکه در دانشگاه آزاد این سیستم بتواند نظارت کند، من بعید میدانم. فرض کنید سیستم آموزش دانشگاههای دولتی به وزارت بهداشت منتقل شد، شما فکر میکنید که در ظرفیت دانشگاههای آزاد تغییری ایجاد میشود؟ آن سیستم که منافع خود را دنبال میکند.
حکیم مهر: اما در پزشکی موفق به جلوگیری از جذب بیرویه دانشجو در دانشگاه آزاد شدهاند.
این تفاوت میکند. آنها از ابتدا در این نقطه بودهاند و نظارت و کنترل داشتهاند. امروز و با این گستردگی که دانشگاه آزاد پیدا کرده، فرض کنید دامپزشکی دولتی ملحق شد. مسائلی نیست که در دانشگاههای دولتی به راحتی بتوان آنها را جدا کرد. من فکر نمیکنم آن کنترلی که وزارت بهداشت روی دانشگاه آزاد دارد را بتواند روی سیستم دامپزشکی امروز دانشگاه آزاد اعمال کند.
حکیم مهر: چه راهکاری به نظر شما میرسد؟
باید خود مدیریت دانشگاه آزاد به این جمعبندی برسند که ضرورتهای اجتماعی، وضعیت بازار کار و منزلت شغل ایجاب میکند که با شرایط مناسبتر، کمیت کمتر و کیفیت مناسبتر دانشجو بگیرد. افرادی که مدیریت دانشگاه ازاد را پذیرفتهاند، باید به این نقطه برسند.
حکیم مهر: بهعنوان حرف آخر...
ما معتقد هستیم که در شرایط موجود، دامپزشکی در کشور و نقش آن باید به جایی برسد که متولیان در مراحل تصمیمگیری نیم نگاهی به آن داشته باشند. در این صورت مشکلات آموزش و جذب به شکل طبیعی حل میشود.
طرح تحول نظام سلامت که در کشور در حال اجرا است و کمک زیادی هم به آن میشود، بیشتر طرح درمان است تا سلامت. در این طرح این اندازه که به مسائل درمانی توجه میشود، به بهداشت توجه نمیشود. اگر بهداشت ملاک قرار گیرد، سرانه مصرف مواد لبنی سالم افزایش پیدا میکند. آن زمان میبینید دامپزشکان در رسیدن به این نقطه که به آن اشاره کردم، چه تاثیری می توانند داشته باشند و چه نیازی به دامپزشکان با کیفیت وجود خواهد داشت. این نیاز باعث میشود که دانشگاهها در آن سیستم بهتر عمل کنند.
باید در طرح تحول نظام سلامت یک جایگاه مناسب برای دامپزشکان قائل شویم که بتوانند نقش خود را به درستی ایفا کنند، اما به نظر میرسد این گونه نیست. در کشور آن قدر که برای افزایش تختهای بیمارستانی تلاش میشود، برای توسعه بهداشت و سلامت تلاشی صورت نمیگیرد؛ چون در سیستم پزشکی غیر از یک گروه محدود، سایرین از توسعه سلامت منتفع نمیشوند. بنابراین رشد مجموعه گروه پزشکی که بر اساس درمان بوده است، بازار درمان را میخواهد و اجازه هم نخواهند داد که محدود شود.
مسائل سلامت، سلامت غذا، کنترل و پیشگیری با تغذیه سالم که عمدتاً مسائل لبنی و مواد پروتئینی خواهد بود، تامین میشود که قدری در تضاد با منافع خیلیها است. البته آنها در بیان آن قدر دلایل میآوردند که در نهایت همه را متقاعد میکنند که پیشرفتهترین مراکز را باید ایجاد کنیم. این مراکز ممکن است که در طول فعالیت، جان ۱۰۰ نفر را نجات دهند اما ۱۰۰۰ نفر به دلیل مسائل بهداشتی، طول عمر پایین دارند. این از نکات اصلی است که کمتر به آن توجه میشود.
حکیم مهر: در چرخه نظام سلامت که به آن اشاره کردید، نه تنها بهداشت را نداریم بلکه توانبخشی هم یک حلقه مفقوده از این چرخه است.
دقیقاً همینطور است. وقتی کاهش مصرف مواد لبنی و پروتئینی را داشته باشیم، همین میشود.
حکیم مهر: در حال حاضر میانگین مصرف مواد لبنی و پروتئینی در دنیا و ایران چقدر است؟
میانگین جهانی آن ۱۸۰ کیلو و در کشورهای جهان اول بالای ۳۵۰ کیلو است. در ایران ادعا میکنند که ۸۰ است اما قطعاً پایینتر از این است. تبعات این کاهش مصرف، کاهش رشد، نازایی، مشکلات اسکلتی عضلانی، مشکلات غدد و حتی مشکلات روحی و روانی خواهد بود. طیف وسیعی از مسائل ایجاد میشود که با یک سرمایهگذاری، توجه بهتر و استخدام بیشتر دامپزشکان و به کارگیری آنها در نقاطی که میتوانند در چک پوینتهای نظارتی مشغول شوند، حل میشود.
متاسفانه ما همه را رها کردیم و تصور میکنیم باید بیمارستانهای مدرن ایجاد کنیم. در صورتی که این مساله در کمیت تاثیری ندارد. ممکن است در طول زمان یک مرکز فوق تخصصی ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ نفر را نجات دهد، اما میلیونها نفر از برخی مسائل نظیر سوء تغذیه و نبود بهداشت، کمبودها یا ناسالم بودن مواد غذایی و... رنجهای زیادی میبرند که نیازمند یک تفکر عمیق و دوراندیشانه است که از سیستم پزشکی بعید است.
حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.
حضرتعالی که به عملکرد دانشگاه ازاد واقف هستید. در مورد دانشگاه ازاد بافت و رشته دامپزشکی ان چه اقدامی کردید؟