موفقیت محققان مؤسسه رازی / واکسن نوترکیب وسیع‌الطیف آنفلوآنزا در کشور تولید شد + عکس

حکیم مهر - دانشمندان موسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی برای اولین بار در جهان موفق به ساخت و تولید واکسن نوترکیب وسیع‌الطیف آنفلوآنزای نوع A بر پایه ژن نوترکیب «M2e-HSP70» شدند.

دکتر سید محمود ابراهیمی گله‌داری، عضو هیات علمی موسسه تحقیقات و واکسن‌سازی رازی و مدیر طرح مادر ساخت واکسن نوترکیب در موسسه رازی کرج اظهار کرد: بر اساس الگوهای تاریخی در هر قرن به طور متوسط می‌توان انتظار سه تا چهار پاندمی آنفلوآنزا داشت که هریک مقارن با ظهور یک ساب تیپ جدید ویروس است و به راحتی از انسان به انسان منتقل می‌شود. با این حال بروز پاندمی‌های آنفلوآنزا غیر قابل پیش‌بینی است.

وی افزود: در قرن بیستم پس از پاندمی بزرگ آنفلوآنزا سال 9-1918 که باعث مرگ حدود 40 تا 50 میلیون نفر شد، پاندمی‌های دیگری هم رخ داد و کارشناسان اتفاق نظر دارند که پاندمی آنفلوآنزا اجتناب ناپذیر و احتمالا قریب الوقوع است و اپیدمی‌های آنفلوآنزای مرغی بسیار بیماری‌زای ناشی از H5N1 که در اواسط دسامبر 2003 و پاندمی اخیر آنفلونزای خوکی (H1N1) موید این ادعاست.

ابراهیمی گفت: از طرفی، شواهد حاکیست که این ویروس به دلیل ناپایدار بودنش به عنوان سلاح‌های بیولوژیکی و میکروبی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد و منطقی است که هر گونه موفقیت در ساخت واکسن آنفلوآنزا می‌تواند جایگاه ایران را در سطح بین‌الملل ارتقاء دهد.

وی با بیان این که پروژه تولید واکسن نوترکیب آنفلوآنزای وسیع‌الطیف در کشور جهت پیشگیری و محافظت از تمام تحت تیپ‌های رایج ویروس آنفلوآنزا از جمله H1N1 خوکی و H5N1 پرندگان مد نظر بوده است، خاطرنشان کرد: این پروژه از سال 85 با هدف ساخت واکسن آنفلوآنزا به صورت کاملا بومی در کشور و با آگاهی از این که شرکت‌های واکسن سازی آمریکا از جمله Vaxinnate و ABCAM به شدت فعالیت تحقیقاتی خود را به ساخت واکسن آنفلوآنزای وسیع الطیف مبتنی بر پروتئین پایدار M2e معطوف کرده‌اند آغاز شد. پس از پشت سر گذاشتن موفقیت آمیز فاز علوم پایه نظیر ساخت وکتورهای نوترکیب بیانی پروکاریوتی و یوکاریوتی (مخمر)، بیان، تخلیص پروتئین نوترکیب حاصله در سیستم های بیانی پروکاریوتی و یورکاریوتی و ارزیابی کنترل کیفی پروتئین‌های حاصله ( که نتایج موفقیت آمیز اولیه آن در قالب سه مقاله تحقیقی در ژورنالهای معتبر آمریکا و دو مقاله تحقیقی در ژورنال‌های معتبر داخلی به چاپ رسید) اواسط سال 87 وارد فاز Preclinical study در حیوان مدل آزمایشگاهی (موش) شد.

ابراهیمی تصریح کرد: پس از اطمینان از ارزیابی کامل سیستم ایمنی موش‌های آزمایشگاهی متعاقب تجویز این فیوژن پروتئین نوترکیب و نتایج موفقیت آمیز حاصله از دو سال مطالعه در این زمینه، در نهایت در تابستان امسال فیوژن پروتئین نوترکیب به عنوان واکسن وسیع الطیف مورد توجه و در فاز حیوانی در معرض دوزهای بسیار کشنده ویروسهای آنفلوآنزای رایج در کشور H1N1 و H3N2 و H9N2 و همچنین H1N1 نوع استاندارد قرار گرفت و وسیع‌الطیف بودن و کارا بودن این واکسن به طور عملی مورد ارزیابی دقیق قرار گرفت.

وی خاطرنشان کرد: نتایج حاصله از مطالعه کارآزمایی در موش به عنوان حیوان مدل آزمایشگاهی و پس از بررسی کامل سیستم ایمنی موش‌های ایمن شده با فیوژن پروتئین نوترکیب M2e-HSP70 در مقایسه با واکسن های تجاری وارداتی تجاری در ایران دال بر موفقیت آمیز بودن ایده مورد نظر است؛ از این رو پس از نتایج حاصله موفقیت آمیز از ارزیابی سیستم ایمنی در حیوان مدل، موش‌های ایمن شده با واکسن نوترکیب حاصله در مواجه با دوز بسیار کشنده (100 LD90) ویروس آنفلوانزا (H1N1) آداپته شده با موش محافظت صد در صدی حاصل شد، این در صورتی بود که در موشهای ایمن شده با واکسن‌های وارداتی Influvac ساخت هلند و Split vaccine ساخت انگلیس به عنوان کنترل‌های مثبت در مواجهه با دوز کشنده مشابه از ویروس آنفلوآنزا، محافظت 40 درصد و 15 درصد بیشتر حاصل نشد.

ابراهیمی در گفت‌و‌گو با خبرگزاری دانشجویان ایران تصریح کرد: نتایج حاصل از چهار سال فعالیت موفقیت‌آمیز دانشمندان انستیتو تحقیقاتی واکسن و سرم سازی رازی در ساخت واکسن نوترکیب وسیع الطیف آنفلوآنزای تیپ آ به عنوان ایده‌ای نو در ساخت واکسن آنفلوآنزای وسیع الطیف در قالب مقالات مروری در مجله معتبر علمی Virus Genes از کشور آمریکا مورد پذیرش قرار گرفت و بزودی انعکاس جهانی خواهد یافت.

ابراهیمی با بیان این که این مقاله مروری، اولین مقاله مروری در خاورمیانه و یک ایده نو در جهان در زمینه ساخت واکسنهای وسیع الطیف است، خاطرنشان کرد: نتایج حاصله از فاز حیوانی نشان داد که واکسن‌های آنفلوانزای بر پایه فیوژن پروتئین M2e-HSP70 علیرغم تحریک سیتم ایمنی هیومورال ایمنی سلولی را نیز به شدت تحریک می کند. با توجه به اینکه نقش HSP70 از مایکوباکتریوم توبرکلوزیس به عنوان یک ادجونت ژنتیکی در قالب فیوز شده با دیگر پروتئین‌ها نیز به اثبات رسیده است می‌توان گفت که واکسن وسیع‌الطیف موسسه تحقیقاتی واکسن و سرم‌سازی رازی بسیار کاراتر و موثرتر از دستاوردهای شرکتهای آمریکای Vaxinnate و ABCAM در ساخت واکسن آنفلوآنزا نوترکیب وسیع الطیف است که به ترتیب ساخت واکسن آنفلوآنزا را بر پایه فیوژن پروتئنیهای M2e-flagellin و M2e-HBc مورد مطالعه قرار داده و وارد فاز 2 انسانی نیز شده‌اند.

عضو هیات علمی موسسه تحقیقات و واکسن‌سازی رازی با اعلام آمادگی برای بحث و مناظره در خصوص این موفقیت علمی در جمع اساتید و محققان ویروس‌شناس داخلی و خارجی با ارائه تمام مدارک و مستندات علمی خاطرنشان کرد: پس از این که نتایج کامل و خوبی از مرحله آزمایشگاهی دریافت کردیم در حال ورود به مرحله انسانی هستیم و همین موضوع را نیز به صورت رسمی و در قالب مقاله مروری به جامعه علمی جهان نیز اعلام کرده‌ایم، اما موفقیت حاصله نیازمند حمایت و اطلاع‌رسانی مسوولان ذیربط است. گروه ما نیازمند حمایت مادی و معنوی است تا بتوانیم آنفلوآنزا را به عنوان یک بیماری جهانی پیشگیری کرد.

مجری طرح تولید واکسن آنفلوآنزا گفت: در فاز کینیکال نیازمند امکانات آزمایشگاهی هستیم؛ چراکه ورود به فاز انسانی استانداردهای لازم را نیاز دارد.

به گفته وی، مجریان پروژه‌های زیرطرح، دکتر مجید تبیانیان ( ایمنولوژیست) و دکتر علیرضا مکرم رضائی (فارماسیوتیکس) و همکاران دکتر ماشاء الله محمدی، دکتر مهران دباغیان، دکتر محمد حسین ذابح جزی، دکتر علی میرجلیلی، دکتر حمید رضا عطاران و دکترهادی طغیانی و مشاور طرح، پروفسور محمد جواد قراگوزلو هستند.