حکیم مهر - امروزه یکی از ویژگی‌های کلانشهرهای دنیا، توسعه نهادهایی است که علاوه بر حفظ محیط‌زیست خود، ارتباط شهروندانش را با محیط زندگی خود بیشتر کند. باغ‌وحش به عنوان یکی از این نهادها توانسته علاوه بر جنبه آموزشی و فرهنگی به شکل یک نماد گردشگری در این شهرها نیز استفاده شود. توکیو، پکن، سیدنی، نیویورک، برلین، لندن و رم از شهرهای بزرگ دنیا هستند که با داشتن باغ‌وحش‌های استاندارد، علاوه بر جذب گردشگر‌های داخلی و خارجی، سرمایه زیادی را نیز از فروش حیوانات بومی و غیربومی به دست میآورند.
همچنین این باغ‌وحش‌ها از طریق تعامل با دانشگاه‌های دامپزشکی دنیا از لحاظ علوم دامپزشکی به پیشرفت‌های بزرگی رسیده‌اند، به گونه‌ای که بعضی از داروهای دامپزشکی زیر نظر این موسسات تولید می‌شوند. در هریک از این کلانشهرها، کمپین‌ها و سازمان‌های قدرتمند و بانفوذ حمایت از محیط‌زیست فعال هستند که از حمایت کامل شهروندان خود برخوردار ند. احزاب سبز، صنایع سبز و انرژی سبز که برای حفظ محیط‌زیست و توسعه آن فعالیت می‌کنند، قسمتی از دستاوردهای وجود نهادهایی مانند باغ‌وحش در اروپا هستند.
این در حالی است که درآمدهای بالایی که از طریق جذب گردشگر، نصیب باغ‌وحش‌ها می‌شود، دولتمردان این کشورها را به حمایت هرچه بیشتر از این نهادها ترغیب کرده است؛ زیرا علاوه بر ورود سرمایه، امکان اشتغالزایی برای شهروندان را فراهم میآورند.اما با پیشرفت علم، باغ‌وحش‌ها از فضاهای واقعی هم فراتر رفته و به فضاهای مجازی راه یافته‌اند. شبکه بی.بی.سی پس از شرکت در بسیاری از برنامه‌های اکتشافی مرتبط با حیات‌وحش، بزرگ‌ترین باغ‌وحش آنلاین جهان را افتتاح کرد.
به نوشته جهان‌نیوز، شبکه بی.بی.سی پس از حضور در بسیاری از برنامه‌های اکتشافی درباره حیات‌وحش، بزرگ‌ترین باغ‌وحش آنلاین را با حضور صدها گونه از حیوانات مختلف از جمله قورباغه داروین افتتاح کرد.
این باغ‌وحش هیچ‌یک از مشکلاتی که بازدیدکنندگان از باغ‌وحش‌های واقعی با آن مواجه می‌شوند را، از جمله باقی ماندن حیوانات در لانه‌های خود یا مخفی کردن خود از دید بازدیدکنندگان ندارد.این باغ‌وحش در مرحله شروع 370 حیوان دارد و بانک اطلاعاتی از تصاویر و فیلم‌های این حیوانات به صورت روزانه پشتیبانی و به‌روز می‌شود. کارکنان بی.بی.سی به منظور تکمیل مجموعه خود، اکتشافات متعددی را میان حیات‌وحش انجام داده‌اند.
سایت این باغ‌وحش به دسته‌بندی‌های اصلی مانند پستانداران، ماهی‌ها و پرنده‌ها تقسیم‌بندی شده است که هریک از این دسته‌ها، خود دارای چند زیرمجموعه هستند. تقریبا 25 درصد از حیوانات کنونی این باغ‌وحش از بیشتر از یک فایل ویدئویی برخوردارند.
براساس گزارش گاردین، در بسیاری از فیلم‌های ویدئویی می‌توان تصویر یا صدای دیوید آتنبرو را مشاهده کرد که درباره یک حیوان توضیح می‌دهد.
اکنون در این سایت بیش از 500 فایل ویدئویی درباره حیوانات باغ‌وحش آنلاین وجود دارد.
محققان بی.بی.سی تاکنون در برنامه‌های تحقیقاتی زیادی درباره حیات‌وحش حضور داشته‌اند که از آن جمله می‌توان به برنامه «سیاره زمین» اشاره کرد.
باغ‌وحش‌های بزرگ ایران در شهرهای تهران، مشهد، شیراز، اصفهان، زابل، اراک، بابلسر، آمل و دزفول قرار دارند. باغ‌وحش‌هایی که متاسفانه شرایط استاندارد برای نگهداری حیوانات را ندارند و در بسیاری از موارد به دنبال اعتراض‌ها و شکایات از وضعیت آنها، هیچ نهادی جوابگوی مشکلات آنها نیست.در باغ‌وحش‌های ایران، حیوانات گرمسیری و سردسیری در فضای مشابه هم نگهداری می‌شوند. این شیوه نگهداری اثر نامطلوبی بر حیوانات می‌گذارد.
انجمن حمایت از حیوانات در گزارشی درباره وضعیت نامناسب باغ‌وحش‌های کشور اعلام کرده است که روش نگهداری حیوانات در باغ‌وحش ما با معیارهای جهانی فاصله زیادی دارد که باعث شده استقبال از این مراکز، روند نزولی داشته باشند. به همین دلیل درآمدزایی خوبی نداشته و بالطبع منجر به آن می‌شود تا مسوولان باغ‌وحش‌ها هزینه‌ها را کاهش دهند. نتیجه آن که نامرغوب و کم شدن غذاهای حیوانات را شاهد هستیم.
ساختار باغ وحش‌های کشور بسیار قدیمی و نیازمند تجدیدنظر جدی است و در حال حاضر اغلب باغ‌وحش‌های کشور مانند باغ‌وحش‌های اصفهان و مشهد در آستانه تعطیلی قرار دارند. با توجه به این که بیشترین منابع درآمد باغ‌وحش‌ها از طریق فروش بلیت است، بیشترین حجم بازدیدکننده از این مراکز را تورهای مدراس تشکیل می‌دهند و کمتر شاهد بازدیدکنندگان دیگر هستند. همچنین این بازدیدها بدون آگاهی مربی از اطلاعات در مورد حیوانات است و اکثرا اطلاعات اشتباه به دانش‌آموزان می‌دهند. همچنین وضعیت بهداشتی و نگهداری غیراستاندارد و بوی نامطبوع بر ذهن کودکان تاثیر منفی می‌گذارد و آنها را از باغ‌وحش دور می‌کند.
این در حالی است که ایران با وجود منابع طبیعی بسیار غنی و ارزشمند و طبیعتی بی‌نظیر، از داشتن چنین فضاهایی بی‌نصیب است و دور بودن باغ‌وحش‌های موجود از استانداردهای بین‌المللی باعث شده است که نه‌تنها باغ‌وحش‌ها از گونه‌های دیدنی و غنی خالی باشند، بلکه بازدیدکنندگان نیز روزبه‌روز از تعدادشان کاسته شود.مسوولان سازمان محیط‌زیست با اشاره به شناسایی 36 باغ‌وحش و 31 مرکز نگهداری حیوانات وحشی در کشور اعلام کردند بررسی‌ها نشان می‌دهد وضعیت بهداشتی 31 درصد باغ‌وحش‌ها و وضعیت تغذیه 42 درصد آنها مطلوب نیست. از سوی دیگر تنها 16 درصد مراکز نگهداری حیوانات وحشی از شرایط مناسبی برخوردارند و 5/93 درصد آنها نیز هیچ‌گونه مجوزی از سازمان حفاظت محیط‌زیست ندارند.
