پرورش زالو در پیچ و خم قانون/ توصیه‌های مدیرکل دامپزشکی استان مرکزی درباره پرورش زالو

پرورش زالو از مشاغل با ارزش و درآمد زا است که در این سال ها متقاضیان بسیاری پیدا کرده، اما روند ایجاد و دریافت مجوز آن به اندازه ای پیچیده و سخت است که سد محکمی در برابر توسعه این صنعت ایجاد کرده است.

به گزارش حکیم مهر به نقل از ایرنا، زالو، جانداری آبزی از گروه کرم‌ها و از راسته آرواره ‌داران است که اندام های آن قابلیت انقباض و انبساط فراوان دارد و از دیرباز در صنایع دارویی و طب سنتی کهن جایگاه و کاربرد ویژه داشته است.

طول بدن این جاندار بین سه تا ۲۵ سانتی متر و عرض بدن حدود یک سانتی متر است و این آبزی دارای سه فک است که هر کدام آن ها 100 دندان دارد و به سبب ماهیت ارتزاق از خون به خون آشام مفید لقب گرفته است.

بیشتر زالوها در اطراف آب‌ های شیرین زندگی می ‌کنند در حالی که برخی از گونه‌های این جانور را می‌توان در خاک و اطراف دریاها یافت و تاکنون 630 گونه زالو در جهان شناسایی شده که برخی از آن ها سمی و گوشت خوار است و کمتر از 10 گونه این جانور خاصیت درمانی و طبی دارد.

بسیاری از کشورهای جهان با اقلیم مناسب از جمله تایلند به پرورش، تکثیر و صادرات زالو روی آورده و درآمدهای کلانی را از آن کسب می کنند و نگاه اصولی و برنامه های تسهیل گر و حمایتی برای پاگرفتن این صنعت و تکمیل زنجیره تولید و صادرات آن در ایران ضروری به نظر می رسد.

گردش مالی بازار زالو در جهان حدود 200 میلیون دلار در سال برآورد شده است.

درایران نیز مانند کشورهای دیگر جهان، پرورش و توسعه استخرهای زالو در پی افزایش میزان تقاضابه این نوع حیوان آبزی و کاهش میزان جمعیت زالوهای طبیعی به علت وجود تغییر کاربری‌های کشاورزی از سنتی به مدرن مورد توجه قرار گرفته است.

براساس گفته‌های فعالان بازار زالو، در بسیاری از استان‌ های کشور به خصوص کشاورزی ‌خیز از جمله گیلان، مازندران، خراسان رضوی، آذربایجان شرقی و در دیگر استان‌ها مثل اصفهان، خراسان جنوبی، اردبیل و تهران، مزارع پرورش این نوع آبزی ایجاد شده و تعداد آنها نیز در حال گسترش است.

گفته می‌شود هر قطعه زالو در بازار بین 1500 تا 4500 تومان معامله می‌شود و بیش از ۳۰۰ هزار قطعه زالوی پرورشی در بازار وجود دارد و آنچه پرورش این کرم آبزی را از دیگر فرصت‌های شغلی نظیر آن متمایز کرده، نیاز به سرمایه بسیار اندک برای راه ‌اندازی امکانات پرورش و تکثیر است.

راه اندازی تولید و پرورش زالو با سرمایه بسیار اندک بین ۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان امکان پذیر است و در شرایط کنونی اقتصادی می تواند به عنوان بستر پایداری در ایجاد شغل محسوب شود.

به گفته کارشناسان حوزه اقتصادی استان مرکزی، اکنون با وجود درآمدهای بسیاری که در زمینه پرورش و صادرات زالو وجود دارد به علت نبود واحدهای مجاز پرورش، این ظرفیت مغفول مانده و متقاضیان این شغل نیز به علت قوانین پیجیده و موانع جدی در فعالیت قانونی سردرگم هستند.

این کارشناسان معتقدند: با تسهیل در ارایه مجوز و حمایت از واحدهای پرورش زالو می توان ارز آوری بالایی را برای استان و کشور فراهم کرد.

مدیرکل دامپزشکی استان مرکزی در این خصوص گفت: بر اساس قانون به منظور جلوگیری از بروز انتقال و شیوع احتمالی بیماری ها در جامعه برای پرورش دام، طیور، آبزیان، کرم ابریشم، عقرب و زالو ضوابط و مقرراتی وجود دارد و برای پرورش و اخذ مجوز صادرات رعایت این ضوابط باید در دستور کار پرورش دهندگان و تولیدکنندگان قرار گیرد.

«دکتر محسن شانقی» افزود: ضوابط و مقررات پرورش زالو از سال 91 توسط سازمان دامپزشکی به اداره های کل استان ها ابلاغ شده است و بر اساس آن پرورش این جاندار در داخل آپارتمان ها و منازل ممنوع بوده و مکان های پرورش باید در خارج از شهرها ایجاد شود.

مدیرکل دامپزشکی استان مرکزی اظهار داشت: آب مورد استفاده برای پرورش زالو از نظر فیزیکی و شیمیایی باید مورد تایید دامپزشکی باشد و فاصله 100 تا یک هزار متری مکان پرورش این جاندار با مراکز و صنایع دامی، ماهیان، مرغداری ها، پرورش زنبور عسل، کارخانه ها و سکونتگاه های شهری و روستایی رعایت شود.

شانقی ادامه داد: محل و موقعیت مرکز باید به گونه ای باشد که حوادث طبیعی از جمله سیل آن را تهدید نکند و در مسیر قنات، چشمه ها و مسیر آب آشامیدنی روستایی و شهری نباشد، به راه های ارتباطی برای حمل و نقل دسترسی داشته و امکان دسترسی به آب سالم و بهداشتی در این واحدها وجود داشته باشد.

وی افزود: حداقل ظرفیت واحدهای پرورش زالو در هر سال 100 هزار قطعه بوده و گستره زمین مورد نیاز نیز باید حداقل دو برابر مساحت زیر بنای آن باشد. 

مدیرکل دامپزشکی استان مرکزی بیان کرد: فاصله این واحدها با جاده (اتوبان، بزرگراه، اصلی و فرعی) و نیز با فرودگاه (بین المللی و منطقه ای) بر اساس حریم تعیین شده از سوی وزارت راه و شهرسازی ملاک عمل است.

شانقی گفت: استفاده از ضایعات گوشت کشتارگاه برای جلوگیری از انتقال بیماری ها در مکان های پرورش زالو ممنوع است و پرورش دهندگان برای تغذیه این موجودات باید از جلبک، حلزون و مواد غذایی بدون پایه خون بهره گیری کنند.

مدیرکل دامپزشکی استان مرکزی ادامه داد: در صورت تامین غذای زالو از جلبلک باید از مراکز تولید مورد تایید سازمان دامپزشکی تهیه شود و نیاز به احداث این واحد نیست. 

شانقی اظهار داشت: پرورش دهندگان باید از پرورش زالو در استخرهای سرپوشیده خودداری کرده و پرورش این موجودات در استخرهایی که در محوطه باز ایجاد شده است انجام شود.

او افزود: مخازن تکثیر و پرورش زالو باید از جنس بتن، شیشه (آکواریوم) و یا فایبر گلاس و به شکل مستطیل بوده و قابلیت شست و شو و ضدعفونی کردن داشته باشد و کانال یا لوله آبرسانی اختصاصی، زهکش عمومی و مجرای تخلیه آب باشند.

مدیرکل دامپزشکی استان مرکزی گفت: هر مخزن باید برای پیشگیری از بیماری ها و در صورت نیاز عملیات درمانی دارای ورودی و خروجی جداگانه ای باشد.

شانقی تصریح کرد: کانال ها و شبکه های ورودی و خروجی، باید آب مورد نیاز هر یک از بخش های تولید را با کیفیت مناسب تامین کند و کانال هایی که در مناطق محل گذر مردم، محل عبور و مرور دام قرار دارد و یا با خطر ریزش کوه مواجه است، سرپوشیده باشد.

وی ادامه داد: مساحت تاسیسات جانبی شامل ساختمان اداری و کارگری، رختکن، سرویس های بهداشتی، انبار خوراک و لوازم، نمازخانه و سالن غذاخوری باید حداقل یک پنجم تا یک هفتم تاسیسات اصلی باشد.

مدیرکل دامپزشکی استان مرکزی یادآور شد: زالوها باید سابقه خونخواری نداشته باشند و تهیه زالوهای مولد (بالغین) از طبیعت یا مراکز دیگر مجاز است.

وی ایجاد رختکن، حوضچه های بهداشتی در مبادی ورودی، دریافت کارت بهداشت برای افراد و کارکنان، ایجاد چاه دفن بهداشتی و اخذ مجوز زیست محیطی از اداره کل محیط زیست استان را از دیگر ضوابط و شرایط پرورش زالو عنوان کرد.

دکتر شانقی یادآور شد: تاکنون چهار یا پنج درخواست پرورش زالو به اداره کل دامپزشکی استان مرکزی ارایه شده و به دلیل پیگیری نشدن این درخواست ها توسط متقاضیان هیچ مجوز رسمی برای پرورش این جاندار در استان صادر نشده است.

رئیس روابط عمومی سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی نیز گفت: با توجه به اینکه مجوزی برای فعالیت زالو پروری در استان صادر نشده است آماری از شمار این واحدها وجود ندارد.

«جمیله شکرایی» افزود: سازمان جهاد کشاورزی در صورت مراجعه افراد برای فعالیت در حوزه زالو پروری از آمادگی کامل برای هرگونه همکاری با این افراد برخوردار است.

وی ادامه داد: با توجه به اینکه پرورش و صادرات زالو اشتغال و درآمد بسیاری برای فعالان این حوزه به همراه دارد می طلبد که فعالان این حوزه نسبت به دریافت مجوز و ایجاد زمینه صادرات این موجودات از استان مرکزی به خارج از کشور اقدام کنند.

رئیس اتحادیه خواروبار و لبنیات اراک نیز در این خصوص گفت: عطاری محل فروش گیاهان دارویی بوده و فروش زالو در این مکان ها ممنوع است.

«حسین عباسی» افزود: نگهداری و فروش زالو نیازمند محیط های استرلیزه بوده و با توجه به اینکه ایجاد این محیط ها در عطاری ها مشکل است امکان عرضه این موجودات در عطاری ها وجود ندارد. 

«حسین عظیمی» یکی از پرورش دهندگان زالو در استان مرکزی نیز دراین خصوص گفت: این واحد از ابتدای امسال پرورش زالو را آغاز کرده است.

وی ظرفیت پرورش این واحد تولیدی را حدود 10 هزار زالو در دوره پرورش سه ماهه عنوان کرد و ادامه داد: در مرحله نخست فعالیت این واحد حدود هفت هزار لارو این موجود پرورش داده شد.

این پرورش دهنده زالو در استان مرکزی افزود: لاروهای مورد نیاز خود را از یک واحد پرورش زالو در استان خراسان رضوی تهیه می کند و پس از پرورش به سبب نبود امکان عرضه در بازارهای داخلی و صادرات به همان واحد فروخته می شود.

عظیمی گفت: این واحد تولید زالو با اعتبار 500 میلیون ریال از محل آورده شخصی در استان مرکزی ایجاد شده و با بهره برداری از آن سه فرصت شغلی مستقیم فراهم شده است.

وی نبود سرمایه در گردش را از جمله مشکلات این واحد زالو پروری در استان مرکزی عنوان کرد و اظهار داشت: با حمایت دولت و تزریق سرمایه در گردش امکان اشتغال برای سه نفر دیگر در این واحد فراهم می شود.

این پرورش دهنده زالو در استان مرکزی نبود مجوز پرورش از اداره کل دامپزشکی را از دیگر مشکلات این واحد زالو پروری در استان عنوان کرد و افزود: دریافت مجوز پرورش زالو از مهمترین برنامه های این واحد است و تا کنون اقدام هایی برای دریافت مجوز از این اداره انجام داده که به دلیل نبود منابع مالی به صورت نیمه تمام مانده است.

عظیمی، درآمد ارزی حاصل از صادرات هر قطعه ماهیان زینتی به خارج از کشور را حدود یک دلار عنوان کرد و ادامه داد: صادرات زالو به خارج از کشور حدود سه برابر درآمد ارزی حاصل از تجارت ماهیان زینتی را برای استان و کشور به همراه دارد.

وی تسهیل در ارایه مجوز برای پرورش زالو را یکی از خواسته های فعالان این حوزه عنوان کرد و گفت: این حرفه جدید و سودآور است که می تواند در شرایط سخت اقتصادی اشتغالزایی و تولید ثروت داشته باشد بنابراین باید بسترهای حمایتی و قوانین روان بر آن حاکم شود و سرمایه گذاران از سردرگمی برای دریافت مجوز خارج شوند.

یکی از پرورش دهنگان زالو در استان مرکزی که خواست نامی از وی برده نشود نیز دراین باره گفت: وجود برخی بندهای بخشنامه اجرایی و ضوابط فنی بهداشتی تکثیر و پرورش زالو به گونه ای است که امکان اخذ مجوز تکثیر این جانور را بسیار سخت کرده است.

وی ادامه داد: اکنون برخی افراد به سبب بیکاری و با سرمایه کم به پرورش زالو روی می آورند که تهیه و اجرای همه بندهای این ضوابط برای آنان ناممکن است.

این پروش دهنده زالو در استان مرکزی گفت: نیاز است برای توسعه پرورش این موجود در استان ضمن آسان سازی ضوابط اجرایی زمینه حمایت دولت از تولیدکنندگان این بخش فراهم شود. 

مدیرعامل شرکت دانش بنیان مرکز رشد دانشگاه پیام نور فراهان نیز در این خصوص گفت: 300 هزار قطعه لارو زالو نیمه نخست امسال با مصرف طبی در استان تولید شد. 

«محمدرضا فراهانی» افزود: قرارداد تولید 800 هزار لارو برای پزشکان در سال جاری با این شرکت دانش بنیان منعقد شده است و برای تامین این میزان لارو از ظرفیت بنگاه های کوچک تولید لارو در سایر استان ها کمک گرفته شد. 

وی اظهار داشت: زالو درمانی از شیوه های طب سنتی است که در سال های اخیر رواج یافته و در خارج کشور متقاضی و سفارش دهنده فراوانی دارد اما موانع صادراتی و مجوزهای دامپزشکی؛ تولیدکنندگان و صادرکنندگان را با مشکلات عدیده ای مواجه کرده است. 

مدیرعامل شرکت دانش بنیان مرکز رشد دانشگاه پیام نور فراهان گفت: قرارداد تولید 20 میلیون قطعه زالو با آلمان در خرداد امسال توسط شرکت دانش بنیان دانشگاه پیام نور فراهان منعقد شد اما مشکلات صادارتی و مجوزهای دامپزشکی مانع از تحقق این سرمایه گذاری شد. 

فراهانی ادامه داد: در صورتی که مانعی برای این قرارداد وجود نداشت برای 20 هزار نفر فرصت شغلی فراهم می شد. 

وی اظهار داشت: سرمایه اولیه برای آغاز پرورش زالو 500 میلیون ریال و پس از سه ماه درآمدزایی از مرکز تولید حاصل می شود. 

مدیرعامل شرکت دانش بنیان مرکز رشد دانشگاه پیام نور فراهان گفت: تعدادی از زالوها پس از قرنطینه تلف می شوند که در ساخت و تولید کرم و داروها مورد استفاده قرار می گیرد. 

فراهانی افزود: فعالیت در حوزه پرورش زالو از ظرفیت اتحادیه، انجمن و صنف برخوردار نیست و مجموعه دامپزشکی قانون مشخص و مدونی برای این موضوع ندارد. 

وی تصریح کرد: افراد سودجو به فعالیت اقتصادی پرسود ورود کرده اند و با تهیه زالو از شبکه های زیرزمینی، سلامت مردم را با خطر مواجه می کنند و در صورت همکاری دامپزشکی در دادن مجوز با کمترین سخت گیری از فعالیت غیرمجاز واحدهای پرورش غیرقانونی جلوگیری می شود. 

مدیرعامل شرکت دانش بنیان مرکز رشد دانشگاه پیام نور فراهان گفت: عرضه و فروش زالو در عطاری ها به سبب محیط غیراستریل، بهداشتی نیست و مجموعه بهداشت و درمان باید به این حوزه نظارت جدی تری داشته باشد. 
فراهانی افزود: سودجویان با ترفندهایی خونی که زالو از بدن بیماران کشیده است را از بدن زالو خارج و همان زالو را به متقاضی دیگر می فروشند و باعث انتقال بیماری می شوند.

عضو پارک علم و فناوری استان مرکزی نیز در این خصوص گفت: تولیدکنندگان بسیاری در حوزه آبزی پروری از جمله زالو پروری در کشور فعالیت دارند که بیشتر آنان به روش سنتی انجام می شود.