حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: «دکتر مسعود عربشاهی» رئیس شورای نظام دامپزشکی استان قم و عضو شورای مرکزی سازمان نظام دامپزشکی، یکی از پیشکسوتان دامپزشکی نظامی با سابقه بیش از ۷ سال حضور مستمر در جبهههای جنگ میباشد. وی در سال ۵۶ وارد دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران شده و همزمان با آن در دانشگاه افسری نیروی زمینی ارتش مشغول به کار گردید.
همزمان با آغاز جنگ و به دلیل تعطیلی دانشگاهها، بهعنوان افسر بهداشت مناطق عملیاتی عمومی اندیمشک و دزفول وارد جنگ شد و به محض بازگشایی دانشگاهها، از جبهه بازگشت. در دوران تحصیل بهعنوان افسر بهداشت لشکر ۱۶ زرهی به رزمندگان پیوست و در مناطق عملیاتی از جنوب تا غرب کشور حضور داشت. دکتر عربشاهی در اواخر جنگ بهعنوان فرمانده بهداری لشکر قزوین خدمت کرد.
حکیم مهر: آقای دکتر، جایگاه دامپزشکان در نیروهای مسلح کجاست؟
دامپزشکان نقش کلیدی در جنگ و نیروهای مسلح دارند. به طور کلی میتوان گفت که بهداشت جنگ و نیروهای مسلح به عهده دامپزشکان است. از آنچه که رزمندگان میخورند، تا بهداشت محیط و جایی که در آن زندگی میکنند، به عهده دامپزشکان است. در گذشته که دواب در ارتش وجود داشتند و البته هماکنون نیز وجود دارند، بیماریهای مشترک یک عامل خطرناک بود. خود من سالهایی که در جنگ بودم، بارها برای معاینه دوابی که تجهیزات و غذا به ارتفاعات حمل میکردند، مراجعه کردم. هنوز هم آن ارتفاعات به کمک ابزارآلات مکانیکی امروزه قابل استفاده نیست و نیروهایی که در آنجا مستقر هستند، باید با دواب تغذیه و تدارک شوند. من بارها قاطرهایی را که در آنجا ترکش میخوردند، جراحی و مداوا کردم و واکسیناسیون انجام دادم. این تمام کار نیروهای دامپزشکی بود.
از طرفی اگر یک منطقه را از دست میدادیم و دوباره آن را به دست میآوردیم یا منطقهای را از طریق عملیات به دست میآوردیم، اولین گروههایی که به آن مناطق اعزام میشدند، ما دامپزشکان بودیم. باید به آنجا میرفتیم و محیط و چشمههای آب را از نظر عوامل بیولوژیک مسموم کننده کنترل میکردیم که آلودگی نداشته باشند تا رزمندگان در آنجا مستقر شوند.
در خاطر دارم که سال ۶۵ در دشت عباس، بیماری سالک فراوان شد. من آنجا را از پشت خاکریز عراقیها تا نزدیک پل کرخه که قریب به ۱۰۰ کیلومتر مسافت بود، سمپاشی و عاری از عوامل حشرات کردم. این کار بزرگ توسط ما دامپزشکان و تیمهایی که در اختیار داشتیم، انجام شد.
حکیم مهر: چقدر با پزشکان همکاری داشتید؟
پزشکان نظامی در مناطق حضور داشتند و با ما همکاری میکردند. دامپزشکان نقش اساسی در کشف بیماریها به خصوص بیماریهای مشترکی که آنجا پیدا میشد، داشتند. مثلا در ایلام، اولین بار تب دانگ را تشخیص دادیم که سربازان به آن مبتلا میشدند و چاره درد آنها هم پیش دامپزشکان بود. برای رفع این بیماری، بلافاصله محیط را عاری از حشرات میکردیم.
حکیم مهر: به لحاظ تقسیمبندی نظامی، وضعیت دامپزشکان در جبهه چگونه بود؟
دامپزشکان از نظر موقعیت و جایگاه نظامی مشاور عالی رتبهترین فرماندهان لشکر و یگانها بودند. از آنجا که نقش آنها بسیار حیاتی بود، به شکل مستقیم مشاور فرمانده لشکر بودند. رؤسای بهداری یگانهای نظامی معمولاً دامپزشکان بودند. خود من با وجود اینکه تعداد زیادی پزشک متخصص در آنجا حضور داشتند، به مدت طولانی فرمانده بهداری لشکر بودم. در واقع طبیعت و آشنایی ما دامپزشکان با عوامل مختلف بیولوژیک بیماریزا و تهدید کننده، ایجاب میکرده که نقش محوری داشته باشیم.
حکیم مهر: سازماندهی دامپزشکان در جبههها به چه شکل بود؟
سازمان دامپزشکی ارتش، یک سازمان جدا بود که در حد و اندازههای سازمان دامپزشکی کشور، اهمیت داشت. متاسفانه این سازمان در حال حاضر خیلی کوچک شده و اگر زمانی خدایی نکرده درگیر عملیاتی شویم، این خلاء احساس شده و بهداشت جنگ خدشهدار میشود.
بنده بارها ضرورت تشکیل دامپزشکی در ارتش را گوشزد کردم و تدکر دادم که از بین بردن این تشکل خیلی قوی و قدرتمند در ارتش، آینده بهداشت سازمانهای نیروهای مسلح را به خطر میاندازد. ما یک سازمان مرکزی به اسم اداره کل دامپزشکی نیروی زمینی ارتش داشتیم که دامپزشکان در ابتدای امر بهعنوان بورسیه در اختیار دانشکده افسری نیروی زمینی قرار میگرفتند، آموزشهای لازم نظامی را میدیدند و همزمان در دانشکده دامپزشکی تحصیل میکردند. زمانی که فارغالتحصیل میشدند با توجه به نیازهای مختلف ارتش که قبلا اعلام میشد، در اختیار نیروهای سازمانهای مختلف ارتش و پادگانها قرار میگرفتند که قویترین آنها لشکرهای رزمی بود. ما در این لشکرها سازمان دامپزشکی داشتیم. سازمان برای دامپزشکان این گونه تعریف کرده بود که بهعنوان افسران بهداشت مواد غذایی و دامپزشک نظامی در آنجا مطرح میشدند و در مواقع بلایای طبیعی هم که ضرورت احساس میکرد، دامپزشکان احضار میشدند و در اختیار سازمانهایی که امر مبارزه را بر عهده داشتند، قرار میگرفتند.
حکیم مهر: آیا دامپزشکانی هم بودند که به صورت داوطلبانه درجبههها حضور پیدا کنند؟
تکلیف دامپزشکان نظامی که جزء کادر ارتش بودند، مشخص بود. مثلا خود من بیش از ۷ سال در مناطق عملیاتی حضور داشتم. اینجا بحث داوطلبی وجود نداشت و حضور در جبهه وظیفه بود. یعنی اینطور تعریف شده بود که من در اختیار لشکر باشم.
حکیم مهر: البته منظور بنده دامپزشکانی بود که نظامی نبودند.
آن دسته از دامپزشکانی که وظیفه بودند، در دوران خدمت وظیفه در اختیار ما قرار میگرفتند. آنها به ما ملحق میشدند و از وجودشان بهعنوان افسران مناطق و افسران دامپزشک استفاده میکردیم، اما طبیعتا دامپزشکانی هم بودند که داوطلبانه میآمدند و در اختیار سازمانهایی مثل بسیج و سپاه قرار میگرفتند.
حکیم مهر: در سالهای جنگ در حوزه پزشکی یک طرح اجرا شد که متعاقب آن هر پزشکی میبایست هر سال یک ماه در جبههها حضور پیدا میکرد. این طرح در دامپزشکی اجرایی نشد؟
آن زمان این طرح را در دامپزشکی نداشتیم، چون دامپزشکی به شکل مستقیم درگیر جنگ نبود. فقط یگانهای نظامی که درگیر جنگ بودند، به نحو مطلوب از وجود دامپزشکان در بهداشت و پیشگیری استفاده کردند. پزشکان یک ماه به جبهه میآمدند اما پزشکان نظامی حداقل ۳ سال و پزشکانی هم بودند که تا ۷ سال در جبهههای جنگ حضور داشتند.
حکیم مهر: آیا در دوران دفاع مقدس، کمبود دامپزشک احساس میشد؟
شدیداً حس میشد و اصلا قسمتی از سازمان ما خالی بود. مثلا ما میدانستیم که هریک از تیپهای ما باید از یک دامپزشک استفاده کند. ۳ تیپ و یک توپخانه داشتیم که سازماندهی اینها با نیروهای دامپزشکی بود. چون گاها تیپها از ما جدا میشدند و امر بهداشت آنها به دلیل نبود نیروی دامپزشک مختل میشد.
حکیم مهر: بهعنوان حرف آخر...
از شما به خاطر انجام این مصاحبه تشکر میکنم. امیدوارم که اتفاقی برای کشور ما نیفتد اما اگر خدایی ناکرده اتفاقی بیفتد، نقش دامپزشکان محوری است. همیشه یاد خودم میافتم که در منطقه عمومی، چشمه آبی نبود که در آنجا حضور نداشته باشم. وقتی ما حضور پیدا میکردیم، نمونه برداری میکردیم و کارهای بهداشتی انجام میدادیم. به آشپزخانهها، مناطق عملیاتی و خطوط مقدم سر میزدیم.
حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.
شخصیت والای وجودی و علمی دکتر عربشاهی به سختی قابلیت نشان داده شدن با کلمات را دارد .ایشان یک جنتلمن به تمام معنا دارای شخصیتی فهیم و عمیق شامل همه خصایص نیکوی انسانی و از پیشکسوتان پیشرو و کاربلد جامعه دامپزشکی می باشند.شاگردی ایشان از افتخارات بنده است.
انشاالله همواره سالم و سرفراز باشند