میانبر شیوه‌ی علم‌سنجی در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای استادیاران جوان!

میانبر شیوه‌ی علم‌سنجی در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای استادیاران جوان

نویسنده: امضا محفوظ

بعد از اتمام تحصیلات در رشته‌ی پزشکی و دو سال کسب تجربه در قامت یک پزشک جوان در یکی از روستاهای شیراز، راه ادامه‌ی تحصیل در یکی از رشته‌های دکترای تخصصی علوم پایه را انتخاب و بعد از 5 سال به عنوان استادیار در یکی از دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور مشغول به خدمت شدم.

در طی یک‌سال اول طرح تعهدات با انتشار 9 مقاله علمی در مجلات معتبر بین‌المللی از نتیجه‌ی کار خود راضی و خرسند بودم. با گذشت زمان متوجه عدم پیشرفت خود و پیشرفت دیگران با سرعت غیرقابل تصور در حیطه پژوهشی شدم، به‌طوری که بعضی از دوستان در طی یک‌سال از فراغت از تحصیل، شاخص اچ ایندکس بالاتر از 30 و یا حتی 40 را برای خود رقم زده بودند و اینجانب هنوز در میانه راه از 4 به 5 رسیدن اچ ایندکس!

نکته‌ی جالب توجه و غیرقابل تصور در این میان برای بنده و خیلی‌های دیگر با شرایط بنده، مشاهده افرادی با سابقه کمتر از دو سال از هیات علمی شدن و انتخاب به عنوان دانشمند 1% پر استناد برتر دنیا بر اساس شاخص علم‌سنجی وزارت بهداشت بود که جای بسی تعجب بود.

نکته‌ی دیگر اینکه با بررسی شاخص‌های علم‌سنجی این افراد متوجه شدم که بسیاری از مقالات این افراد در بهترین مجلات علوم پزشکی دنیا از جمله Lancet ، BMJ ، NEJM  و JAMA  در این مجلات به چاپ رسیده‌اند. با کنکاش بیشتر متوجه شدم که در بعضی از مقالات حتی تا 600 نفر از محققین ایرانی در لیست نمایه شده هستند و اکثرا هم افرادی ثابت و با رشته‌های غیرمرتبط هستند. از آنجا که بهترین پژوهش بنده که به دنباله یک پژوهش بنیادین در حیطه‌ی علوم اعصاب بود، با صرف مدت زمان 2 سال در مجله‌ای با ضریب تاثیر (IF ) حدود 8 چاپ شده بود، برای من جای سوال بود که چطور یک استادیار جوان با تمام دغدغه‌های موجود قادر به چاپ 15 مقاله در مجله‌ی مشهور Lancet در طی یک‌سال شده است.

برای مثال، یکی از اعضای هیئت علمی که سابقه‌ی کاری کمتر از سه سال داشت، موفق به چاپ 36 مقاله شده بود که 32 مورد آن در مجله‌ی Lancet  یا امثال آن بود و فقط 4 مقاله حاصل کار پژوهشی در حیطه‌ی تخصصی خودش بود و همین فرد به عنوان دانشمند 1% برتر با شاخص اچ ایندکس حدود 22 (در زمان نگارش این مطلب) انتخاب شده بود.

با توجه به اینکه امکان انجام این‌گونه تحقیقات و انتشار آن‌ها در این سطح برای بنده غیرمنطقی به نظر می‌رسید، با بررسی‌های بیشتر متوجه نکات بسیار تاسف‌باری در باره‌ی این موضوع شدم:

- اولین نکته اینکه افراد حاضر در این مقالات نه به عنوان نویسنده، بلکه تحت عنوان Collaborator در این مقالات حضور دارند و گاهاً تعداد افراد ایرانی حاضر در این مقالات به 1000 نفر هم رسیده است.

- نکته‌ی دوم اینکه در حدود 90 درصد افراد حاضر در این مقالات، تخصص فرد، تحت هیچ عنوان با موضوع مقاله هم‌خوانی ندارد.

- سوم اینکه این افراد فقط و فقط با ثبت نام در وب‌سایت GBD Group و نهایت خواندن مقالات توانسته‌اند، راه میانبر برای بالا بردن استنادات و اچ ایندکس را پیدا کنند.

- چهارم اینکه در بعضی از دانشگاه‌های علوم پزشکی به دلیل عدم اطلاع از موضوع حق‌التشویق مقاله نیز به این افراد تعلق گرفته شده است.

- پنجم اینکه متاسفانه اینگونه مقالات در شاخص‌های علم‌سنجی افراد لحاظ شده‌اند و ملاک عمل قرار گرفته‌اند.