جهاد کشاورزی استان تهران، آبزیان فاضلابی، بوی بد تهران و ایمنی فرودگاه حضرت امام: افزایش مخاطرات بهداشتی، اجتماعی و ایمنی بین‌المللی به بهانه ارتقاء میزان تولید

 

جهاد کشاورزی استان تهران، آبزیان فاضلابی، بوی بد تهران و ایمنی فرودگاه حضرت امام: افزایش مخاطرات بهداشتی، اجتماعی و ایمنی بین المللی به بهانه ارتقاء میزان تولید

نویسنده: امضا محفوظ

انتهای روز سی‌ام دی‌ماه، محمد تقی‌زاده معاون عمرانی استانداری تهران در حاشیه بهره برداری از سه طرح زیست محیطی در شهرستان ری اظهار نمودند که مطابق با خروجی آخرین جلسات برگزار شده در استانداری تهران، سه مجتمع پسماند آرادکوه، مجموعه دام‌گستر و فاضلاب شهری که در جنوب تهران وجود دارد به عنوان عامل بوی بد تهران شناسایی شده اند. البته انوشیروان محسنی بندپی استاندار تهران نیز پنج روز قبل از این مصاحبه بصورت کلی همین اسامی را عنوان نموده بودند و همچنین بیان کردند که کمیته ای در حال بررسی میزان نقش آنها در بوی بد تهران می باشند.

آیا بوی بد تهران تنها مخاطره ناشی از این سه مرکز می باشد؟ و اینکه آیا دستگاه‌های متولی صدور مجوز تاسیس و بهره‌برداری می‌توانند نقش مناسب‌تر و هماهنگ‌تری در خصوص ملاحظات بهداشتی یا ایمنی ایفا نمایند یا خیر؟

در اردیبهشت ماه سال 1393 حدود 2 میلیون قطعه ماهی در دریاچه سد فشافویه شهرستان اسلامشهر تلف شدند. این سد در سال 1990 بر روی امتداد رودخانه ای که از آن منطقه عبور می کرده ساخته شد و در سال‌های بعد نسبت به آبگیری در آن اقدام نمودند. در همان سال ابتدایی تاسیس نیز فاصله آن از مرکز پسماند آرادکوه که دارای حوضچه های شیرابه زباله بود و فرودگاه امام تنها سه کیلومتر بود و این آبگیر مصنوعی ایجاد شده پذیرای فاضلاب شهرهای واوان، اسلامشهر و رباط کریم بود.

در ابتدای سال 1994 اطراف این دریاچه مصنوعی فعالیت های ساخت و سازی بصورت گسترده ثبت گردید، به نحوی که در سال 2002 این ساختمان‌ها که بعدها از آن به عنوان مجموعه دام‌گستر یاد شد، روز به روز تکمیل‌تر از دیروز به روند ساخت و ساز ادامه دادند. گسترش این مجموعه دامپروری علیرغم تکمیل و توسعه فرودگاه حضرت امام که قبل‌ترها از آن به عنوان فرودگاه احمدآباد نام برده می‌شد، با قدرت تمام ادامه داشت و روز به روز فاصله ساخت و سازهای آن با مجموعه پسماند آرادکوه که کلیه زباله‌های عفونی و غیرعفونی شهر تهران را مدیریت می‌نماید و فرودگاه امام کمتر و کمتر می‌شد.

این ساخت و سازها هیچ گاه به چشم نیامدند تا اینکه در اردیبهشت ماه سال 1393 تلفات 2 میلیون قطعه ماهی در دریاچه این سد مصنوعی در صدر اخبار و خبرگزاری‌ها قرار گرفت. گمانه‌زنی‌های بسیاری برای این تلفات فجیع صورت گرفت تا اینکه گزارش نهایی تلفات توسط مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر گردید که دربرگیرنده نکات مهمی در حوزه جهاد کشاورزی استان تهران می‌باشد:

1- بنا به اظهار نظر شرکت آب و فاضلاب استان تهران، کاربری این بند آبی کشاورزی است نه پرورش ماهی و به همین دلیل ورود فاضلاب به سد فشافویه برای مصارف کشاورزی بدون ضرر می‌باشد! (اظهار نظر آب و فاضلاب در حوزه کشاورزی!)

 2- علی‌رغم تاکید فرمانداری ری مبنی بر توقف فعالیت پرورش آبزیان گرم‌آبی، اقدامی در این خصوص از سوی بهره‌بردار و مدیریت جهاد کشاورزی استان صورت نمی گیرد.

 3- استفاده از آب سد فشافویه برای پرورش آبزیان و حتی استفاده به عنوان کشاورزی نیز از نقطه نظر بهداشتی و ایمنی زیستی محل اشکال و مورد تردید است.

 4- سلامت محصولات کشاورزی و دامی حاصل از آبیاری و استفاده از آب این دریاچه مصنوعی برای دامپروری کاملاً زیر سؤال است و در موارد بسیار فاجعه‌بارتری موجبات آلودگی آب‌های زیرزمینی را فراهم می‌سازد و متاسفانه این روند کماکان از سوی جهاد کشاورزی در حال ادامه است.

5- مجموعه پرورش آبزیان که با مجوز جهاد کشاورزی راه اندازی شده بود (بنا به اسناد و مدارک موجود و اظهارات صریح محسن غلامحسینی مدیر عامل وقت شرکت دام‌گستر در زمان رخداد فاجعه)، فاقد متخصصین مورد نیاز برای این‌کار همچون متخصص بهداشتی دامپزشکی و شیلاتی بوده است و به هیچ عنوان شاخصه های بهداشتی در آن ثبت و ضبط نمی گردیده است.

6- بنا به اظهارات محمد پرورش مدیر عامل وقت شرکت آب و فاضلاب استان تهران، آب مورد اشاره در دریاچه سد فشافویه دارای انواع فلزات سنگین، هیدروکربن های آروماتیک و حتی غلظت بالای آزبست بوده است و سلامت مردم توسط ماهیان پرورش یافته در این دریاچه تحت خطر بوده است.

7- محمدهادی حیدرزاده مدیر کل وقت محیط زیست استان تهران اشاره داشتند که در خصوص لغو مجوز صادر شده برای پرورش آبزیان در این دریاچه که توسط جهاد کشاورزی استان صورت گرفته، مکاتباتی نیز داشته اند ولی مورد توجه قرار نگرفته است.

 8- آقای حسینی مدیر وقت روابط عمومی جهاد کشاورزی عنوان نمودند که ما برای پرورش ماهی در سد فشافویه از محیط زیست استعلام نمودیم و قانونی در جهاد کشاورزی وجود دارد که اگر ظرف یک ماه پاسخی از محیط زیست و دامپزشکی و بهداشت نیاید، ما مجوز را صادر می کنیم. (این قانون هنوز در جهاد کشاورزی وجود دارد و از یک ماه به هفت روز تقلیل یافته است؛ آیا مسائلی که با بهداشت و زندگی جمعیت عظیمی سر و کار دارد را می‌توان با این قانون اداره نمود و مسئولیت نپذیرفت؟)

 9- مطابق با اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس، 9 سال از این دریاچه مصنوعی به عنوان مرکز پرورش ماهی استفاده شده است و ماهی‌های آلوده حاصل از آن روانه بازارهای مصرف گردیده و مردم تهران از آن استفاده نموده‌اند.

اکنون سال‌هاست از آن فاجعه پرورش آبزیان در فاضلاب می‌گذرد و بررسی‌های محیطی نشان می‌دهد که گسترش مجموعه دام‌گستر نه تنها متوقف نشده است، بلکه روز به روز در حال پیشرفت است و این پیشرفت در مجاورت مرکز مدیریت پسماندهای شهری آرادکوه و فرودگاه بین‌المللی حضرت امام نکات مهم دیگری را در بر دارد که لازم است به آنها توجه شود:

 1- فرودگاه‌های بین‌المللی کلان‌شهرها بطور معمول خارج از شهرها و در مکان‌هایی ساخته می شوند که گسترش شهرها به سمت و سوی آنها نباشد و مهم‌تر از شهرها و گسترش آن مسائل زیست محیطی و حیات وحش می باشد، به طوری‌که پرندگان از مهمترین مخاطرات برای فرودگاه‌ها می باشند که موجبات اختلال و تاخیر در پروازها را فراهم می سازند. گسترش مجموعه دام‌گستر موجبات افزایش روزافزون پرندگان را در محدوده امن فرودگاه فراهم می آورد که لازم است تا در این زمینه نهادهای ذی‌ربط بحث زون‌بندی ایمنی فرودگاه را نسبت به مجموعه دام‌گستر در نظر بگیرند.

 2- فرودگاه‌های بین‌المللی دارای شش زون ایمنی پرواز RPZ, ISZ,ITZ,OSZ,SSZ,TPZ می باشند که کاربری اراضی اطراف فرودگاه‌های مهم بین المللی به شدت توسط دولت‌ها کنترل می گردد و متاسفانه در خصوص فرودگاه بین المللی حضرت امام این الزامات از سوی جهاد کشاورزی استان تهران نیازمند بررسی مجدد و ملاحظات خاص می باشد و در حقیقت سازمان جهاد کشاورزی استان تهران در این خصوص فقط به افزایش تولید و صدور مجوز توجه دارد و از در نظر گرفتن سایر مؤلفه های ایمنی پرواز یا مؤلفه های بهداشتی همچون تلفات آبزیان ناشی از آب آلوده چشم‌پوشی نموده است. (تصاویر حجم پرندگان موجود در منطقه)

3- افزایش پرندگان و سایر جانوران حیات وحش ناشی از وجود این بند خاکی و مجاورت آن با مرکز پروسس پسماندهای شهری آرادکوه و دامداری‌های تاسیس شده در کنار این بند خاکی، موجب ایجاد شرایطی گردیده است که این ترکیب نامتجانس مخاطرات ایمنی زیستی فراوانی را برای ساکنین آن منطقه و همچنین حیات وحش پدید آورده است که متاسفانه به هیچ عنوان آمایش سرزمینی در صدور این مجوزها از سوی جهاد کشاورزی استان تهران رعایت نگردیده است.

 4- متصاعد شدن گازهایی همچون متان، H2S و... که ناشی از پسماندهای شهری و مجموعه دام‌گستر می باشد علاوه بر مخاطراتی که برای ساکنین این منطقه ایجاد نموده است، امروزه بنا به اذعان استاندار تهران و معاونین ایشان در حال گسترش به سمت مرکز و شمال کلان شهر تهران می باشد و مسلماً همچون انسان‌ها عوارض تنفسی و... را در حیوانات تحت پرورش این مجموعه که دیوار به دیوار این مرکز پسماند و بند خاکی محتوی فاضلاب‌های انسانی و صنعتی می‌باشد، خواهد گذاشت.

 5- قانون صدور مجوز در صورت عدم پاسخ‌دهی ظرف یک هفته از سوی دستگاه‌های استعلام شونده که در جهاد کشاورزی استان تهران اعمال می‌گردد، در بسیاری از موارد مخاطرات بهداشتی و به هدر رفتن سرمایه‌گذاری‌هایی همچون مجموعه دام‌گستر را موجب می‌شود که جبران آنها با هیچ نوع جریمه یا دادگاهی ممکن نیست و لازم است تا نسبت به این رویه در جهاد کشاورزی بازنگری‌های لازم صورت پذیرد و به هر روی سرمایه‌گذاری‌هایی چنین سنگین آن‌هم بدون مطالعه منطقه مورد نظر، موجبات ایجاد خسارت در سطح ملی را فراهم می سازد.

 6- بوی بد تهران، تولید محصولات مخاطره‌آمیز برای مصرف انسانی (آبزیان فاضلابی)، به مخاطره افتاده پروازهای بین‌المللی و داخلی ناشی از عدم رعایت الزامات بین‌المللی از جمله مسائلی است که جهاد کشاورزی استان تهران می‌بایست به آنها توجه نموده و همکاری‌های بین دستگاهی خود را افزایش دهد و صرفاً به بهانه افزایش تولید مخاطرات بهداشتی و ایمنی و اجتماعی برای کشور و استان ایجاد ننماید.