از نظر پیشرفت علم دامپزشکی در ایران نه می‌توانیم بگوییم چنان برجسته شده‌ایم که کسی در سطح ما نیست، نه می‌توانیم بگوییم که هیچ پیشرفتی نداشته‌ایم

حکیم مهر: چهره ماندگار دامپزشكی کشور گفت: بیشتر کتاب‌های مرجع و مهم رشته دامپزشکی، ترجمه بوده و تألیف به معنای واقعی بسیار نادر است. نوشتن باید در خون یک مولف و پژوهشگر باشد تا بتواند یک کتاب علمی و به معنای واقعی تألیفی تولید کند.

به گزارش حکیم مهر به نقل از ایبنا، دامپزشكی صرفا به معنای درمان یک بیماری در دام نیست، بلکه این رشته نقش موثری در بهداشت عمومی و ارتقای سلامت جامعه دارد و با فقدان آن، بدون شک بخشی از سلامت جامعه به خطر خواهد افتاد. دامپزشکی در واقع در تقاطع علوم پزشکی و کشاورزی است و در روابط میان انسان و حیوان نقش مهمی را ایفا می‌کند.

در سال 1369 خورشیدی به دنبال تلاش برای اختصاص روزی به نام دامپزشکی در تقویم رسمی کشور، «دکتر حسن تاجبخش» 14 مهر را به یاد «گوش روز» که در ایران باستان روز مبارکی بوده پیشنهاد کرد. در ایران باستان به روز 14 هرماه «گوش روز» می‌گفتند كه این نام برگرفته از نام فرشته‌ای به نام گائوش (فرشته‌ نگهدار چهارپایان و جانوران سودمند) است.

نگاهی به زندگی علمی چهره ماندگار دامپزشکی

«پروفسور حسن تاجبخش»؛‌ چهره ماندگار حوزه دامپزشكی ایران و یکی از پیشکسوتان این حوزه در ایران با کارنامه درخشان علمی و تحقیقاتی است. این استاد پیشکسوت میکروب‎شناسی و ایمنی‌شناسی دانشگاه تهران و عضو برجسته فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران، در سال 1355 به دعوت دانشگاه بریستول برای مدت یکسال در آزمایشگاه میکروب‎شناسی دانشکده دامپزشکی انگلستان به تحقیق پرداخت که نتیجه آن دو مقاله پژوهشی و ابتکاری وی در زمینه تهیه واکسن‎های موثر بر ضد سالمونلا دابلین بود. این تنها گوشه‌ای از فعالیت‌های موثر پژوهشی حسن تاجبخش در سطح داخلی و بین‌المللی است.

استاد ممتاز دانشگاه تهران در سال 1358، استاد نمونه دانشگاه‏های ایران در سال 1369 و کسب عنوان چهره ماندگار در سال 1381 و تألیف، ترجمه و تصحیح بیش از 22 عنوان کتاب و انتشار بیش از 200 مقاله به زبان‌های فارسی، فرانسه و انگلیسی در نشریات معتبر داخلی و خارجی از دیگر افتخاراتی است که وی در 6 دهه فعالیت موثر در عرصه علم کسب کرده است. این چهره ماندگار دامپزشکی ایران، در سال 1398 گنجینه‌ای از کتاب‌های نفیس و اسناد منحصر به‌فرد را به کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران اهدا کرد.

تألیف «ژنتيک باكتری‌ها»، «بيماری‌شناسی عمومی»، «بيماری های حيوانات آزمايشگاهی»، «سير تحول علم در اسلام و ايران (فارسی و انگليسی)»، «تاريخ دامپزشكی و پزشكی ايران در دوران اسلامی» و تصحیح کتاب‌ «الاغراض الطبيه و المباحث العلائيه ( تصحيح و تحقيق سيد اسماعيل جرجانی)» و تصحیح قدیمی‌ترین نسخه دستنویس «ذخیره خوارزمشاهی» ازجمله آثار به‌جای مانده از قلم این عضو فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران است. سه اثر ارزشمند وی با عنوان‌های «تاریخ بیمارستان‌های ایران از آغاز تا عصر حاضر»، «تصحیح الاغراض الطبیه و المباحث العلائیه» اثر سیداسماعیل جرجانی و «تاریخ دامپزشکی و پزشکی ایران»، آثاری مرجع و دایرة‌المعارف گونه‏‌اند.

هر نوشته‌ای تألیف نیست

پروفسور حسن تاجبخش به مناسبت روز دامپزشکی در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا، با اشاره به وضعیت کنونی علم دامپزشکی در کشور، بیان کرد: در سال‌های اخیر علوم در دنیا پیشرفت زیادی داشته‌اند که دامپزشکی نیز در این زمره است. علم دامپزشکی ایران نیز با توجه به وضعیت موجود کشور به اندازه خودش پیشرفت‌هایی داشته است. البته نه می‌توانیم بگوییم چنان برجسته شده‌ایم که کسی در سطح ما نیست، نه می‌توانیم بگوییم که هیچ پیشرفتی نداشته‌ایم.

وی ادامه داد: در سال‌های اخیر، متأسفانه تعداد دانشجویان دامپزشکی در دانشگاه‌های کشور بسیار زیاد شده که از ظرفیت بازار کار این حوزه بسیار بیشتر است و از طرفی نیز از سطح کیفی این رشته کاسته و دانش این حوزه سطحی شده است. اما با جمیع جهات و درنظر گرفتن همه مشکلات و شرایط موجود، پیشرفت‌های خوبی نیز صورت گرفته که پیشگیری از بیماری‌های دامی، یکی از آن‌هاست.

مولف کتاب «تاريخ دامپزشكی و پزشكی ايران در دوران اسلامی» در ادامه سخنانش با اشاره به وضعیت تألیف در این شاخه از علم، گفت: در گذشته و حتی اکنون، بیشتر کتاب‌های مرجع و مهم رشته دامپزشکی، ترجمه بوده و تألیف به معنای واقعی بسیار نادر است. نوشتن باید در خون یک مولف و پژوهشگر باشد تا بتواند یک کتاب علمی و به معنای واقعی تألیفی تولید کند. مقالات پژوهشی نیز ابتدا باید در نشریات معتبر داخلی یا خارجی به زبان انگلیسی منتشر شوند و در معرض داوری قرار گیرند و سپس به کتاب تبدیل شوند،‌ ولی انتشار نتایج پژوهش در قالب کتاب فرایندی است که کم اتفاق می‌افتد. یک مانع دیگر بر سر راه انتشار نتایج تحقیقات در قالب کتاب نیز وجود جریان سرقت علمی و ادبی در کشور است.

این عضو فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران، افزود: برای تألیف کتاب «باکتری‌شناسی عمومی» که 900 صفحه است و تاکنون به چاپ دوازدهم رسیده، پنج سال وقت گذاشتم. برای نوشتن کتاب «تاريخ دامپزشكی و پزشكی ايران» نیز 10 سال کار کردم، 100 نسخه کتاب خطی و بیش از 2 هزار مجله و مقاله را مطالعه کردم تا بتوانم کتابی تألیف کنم که به پیشرفت فرهنگ و تمدن ایران کمک کند.

تاجبخش تصریح کرد: امروز کتاب‌های زیادی در شاخه‌های مختلف علمی به‌عنوان تألیفی منتشر می‌شوند، ولی هر نوشته‌ای تألیف نیست که حوزه دامپزشکی نیز از این قاعده مستثنی نیست. به نوعی اکنون درگیر جو زمان و مکان و امکانات و زیرساخت‌های محدود کنونی شده‌ایم و جنگ و تحریم و مشکلاتی که به تبع آن همه بخش‌های جامعه را درگیر کرده، بر حوزه علم و پژوهش و تولید آثار علمی نیز تأثیر گذاشته است.

این استاد پیشکسوت دانشگاه تهران در پایان گفت: با جمیع جهات و درنظر گرفتن شرایط موجود، به‌نظر می‌رسد وضع کتاب‌های این شاخه بدتر از سایر رشته‌‌ها نیست. در شرایط سخت کنونی، شاید رهروان واقعی عرصه علم اندک باشند، اما همین عده با تمام توان برای سربلندی این مملکت تلاش می‌کنند. امید‌وارم با بهبود شرایط اقتصادی، نشر علمی و دانشگاهی کشور نیز به سطح بهتری در خور پیشینه درخشان علمی ایران برسد.