باید مرجعیت علمی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران را بازگردانیم

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: رئیس دانشگاه تهران در حکمی «دکتر سید مهدی قمصری» استاد جراحی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران را به سمت ریاست این دانشکده منصوب کرد. وی دکترای عمومی خود را در سال ۱۳۶۴ از دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران و دکترای تخصصی جراحی خود را در سال ۱۳۷۵ از دانشگاه Gifu ژاپن اخذ نموده است.

این انتصاب بهانه‌ای شد تا به سراغ دکتر قمصری برویم و دقایقی را با وی به گفت‌وگو بنشینیم. از نظر او دانشکده دامپزشکی در گذشته یک مرجعیتی داشته که به نظر می‌آید در طول سال‌های اخیر تضعیف شده و باید تلاش کنیم با برنامه‌هایی که در آینده داریم این مرجعیت علمی را که بخشی از آن هم ناشی از تضعیف کمی دانشگاه است، جبران کنیم.

دکتر قمصری به حکیم مهر می‌گوید: «‌بنده ۲۰ سال قبل که ریاست دانشکده را بر عهده داشتم، تعداد اعضای هیات علمی حدود ۱۱۰ نفر بود و الان این رقم به ۹۰ نفر رسیده است.»

وی معتقد است یک نگاه کمی‌گرایانه در وزارت علوم نسبت به دانشگاه وجود دارد و آن موضوع تخصیص بودجه بر اساس سرانه دانشجوست که این کار به ویژه در دهه اخیر قوت بیشتری گرفته است؛ به این معنا که به تعداد دانشجویی که در هر مقطع تحصیل می‌کنند، ضرایبی وجود دارد که طبیعتا در این سازوکار، دانشکده دامپزشکی متضرر می‌شود.

حکیم مهر:‌ آقای دکتر، ضمن عرض تبریک، جایگاه دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران الان کجاست و مهمترین برنامه‌های شما چیست؟

تعیین جایگاه دانشکده دامپزشکی شاید خیلی صحیح نباشد. به هر شکل دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران به‌عنوان قدیمی‌ترین و بزرگترین دانشکده دامپزشکی از دیرباز نقش محوری در آموزش دامپزشکی و توسعه آن در کشور داشته و اقدام به تربیت اعضای هیات علمی در اکثر دانشگاه‌های دولتی و غیردولتی کرده و دامپزشکان زیادی را آماده خدمت در مراکز خدماتی کرده است. البته این نقش در سال‌های اخیر با توسعه دانشکده‌ها، کمرنگ شده است. کمااینکه دانشکده در حوزه‌های جدیدتری وارد شده و باید هم وارد شود. از دانشکده انتظار می‌رود که با این پیشینه، نقشی بیش از تربیت دامپزشک عمومی و متخصص برای تامین کادر هیات علمی دانشگاه‌های کشور بازی کند. بنابراین نیاز است در معضلاتی که در حوزه دامپزشکی پیش روی کشور قرار می‌گیرد، دانشکده نقش فعال‌تری داشته باشد. با توجه به پیشینه‌ای که بنده در گذشته در این مجموعه داشتم، دانشکده دامپزشکی یک مرجعیتی داشته که به نظر می‌آید در طول سال‌های اخیر تضعیف شده و باید تلاش کنیم با برنامه‌هایی که در آینده داریم این مرجعیت علمی را که بخشی از آن هم ناشی از تضعیف کمی دانشگاه است، جبران کنیم.

حکیم مهر: منظورتان از تضعیف کمی دانشگاه چیست؟

بنده ۲۰ سال قبل که ریاست دانشکده را بر عهده داشتم، تعداد اعضای هیات علمی حدود ۱۱۰ نفر بود و الان این رقم به ۹۰ نفر رسیده است. در صورتی که با توجه به گسترش رشته‌ها و افزایش دانشجویان انتظار این بود که دانشکده به لحاظ کادر هیات علمی قوی‌تر از گذشته باشد، اما متاسفانه در طول این سال‌ها به دلیل سیاست‌های مختلف و نگاه کمی‌ای که از نظر مسائل اقتصادی در حوزه آموزش عالی به طور عام و دانشکده دامپزشکی به طور خاص وجود داشته، قدری ظرفیت‌ها به لحاظ اعضای هیات علمی محدود شده است.

حکیم مهر: این یعنی اعضای هیات علمی دانشکده دامپزشکی افزایش پیدا خواهند کرد؟

بنده در حال حاضر از چشم‌انداز آینده حرف می‌زنم؛ منظور من این است که مرجعیت علمی که در گذشته در دانشگاه تهران وجود داشته به شکلی بوده که صنعت دامپروری، طیور و آبزیان برای حل مشکلات خود، عمدتا به اولین جایی که مراجعه می‌کردند، دانشکده دامپزشکی بوده است که این نگاه باید بازگردد. این نگاهی را که صنعت، مخاطبین و پرکتیشنال به دانشگاه به‌عنوان یک مرجع علمی داشتند، باید احیا و تقویت کنیم.

حکیم مهر: با چه سیاستی؟

 یکی از راه‌های آن حضور اساتید باتجربه است. در گذشته و پیشینه ما، اساتید بسیار صاحب‌نامی بودند اما امروز حتی به لحاظ جمعیتی هم این دانشکده تضعیف شده که نیازمند تقویت است. ما امیدواریم با جذب نیروهای متخصص و به روز بتوانیم این جایگاه را  احیا کنیم که دانشکده به مشکلاتی که عرض کردم، پاسخگو باشد.

یکی از نقاط قوت دانشکده، در حوزه حیوانات خانگی است که خوشبختانه این مرجعیت علی‌رغم قدری عقب ماندن دانشکده به لحاظ تجهیزات، کماکان وجود دارد. به نظر می‌رسد بخش خصوصی در این حوزه به سرعت رشد و سرمایه‌گذاری کرده و دانشگاه با توجه به محدودیت منابع مالی، نتوانسته هم‌پای بخش خصوصی حرکت کند. به هر حال بخشی از ارائه خدمات کیفی در حوزه درمان، مربوط به تجهیزات است که این مهم نیازمند مساعدت است و امیدواریم که بتوانیم در این حوزه هم تلاش‌هایی داشته باشیم و این جایگاه را بیش از پیش ارتقا بخشیم.

حکیم مهر: در حوزه دام‌های بزرگ چطور؟

در زمینه فعالیت در حوزه دام‌های بزرگ، شرایط خاصی در کشور مطرح است. در حوزه دام صنعتی، گوسفند و اسب به لحاظ فردی تلاش‌هایی شده و دانشکده اعتباراتی دارد اما باز هم مستلزم تزریق نقدینگی و تجهیز بیشتر بیمارستان دانشکده است که بتواند پاسخگوی نیازهای تخصصی به ویژه در حوزه طب بالینی اسب باشد. کمااینکه با توجه به نگاهی که امروز وجود دارد و محدودیتی که برای واردات اسب پیش آمده، حفظ سرمایه موجود از نظر صاحبان اسب و مالکین باشگاه‌ها و مجموعه‌هایی که درگیر هستند، اهمیت پیدا کرده است. در مورد صنعت طیور و آبزیان هم شرایط خاصی وجود دارد، چون شکل کار به لحاظ طب انفرادی کمتر مطرح بوده و بیشتر بحث کنترل، پیشگیری، تشخیص به موقع و امکان دسترسی به داروها و واکسن‌ها اهمیت دارد.

با توجه به سابقه همکاری که بنده در طول بیش از ۲۰ و چند سال گذشته با سازمان نظام دامپزشکی داشتم، چه به‌عنوان عضو هیات عالی انتظامی که کماکان ادامه دارد و چه به‌عنوان عضو شورای مرکزی، اگر بتوانیم با سازمان دامپزشکی یعنی دستگاه یا سازمان اصلی کشور در حوزه دامپزشکی تعامل برقرار کنیم، شاید بتوانیم باعث شویم که کل خانواده دامپزشکی و نظام بهداشت و درمان کشور از همکاری‌های طرفین، بهره‌های بیشتری را ببرند. البته تا الان هم روابط خوبی برقرار بوده و ان‌شاءالله بتوانیم این روابط را با کیفیت بیشتری جلو ببریم.

حکیم مهر: وضعیت دانشکده دامپزشکی به لحاظ بودجه چگونه است؟

متاسفانه در این مورد یک نگاه کمی‌گرایانه در وزارت علوم نسبت به دانشگاه وجود دارد و آن موضوع تخصیص بودجه براساس سرانه دانشجوست که این کار به ویژه در دهه اخیر قوت بیشتری گرفته است. به این معنا که به تعداد دانشجویی که در هر مقطع تحصیل می‌کنند، ضرایبی وجود دارد که طبیعتا در این سازوکار، دانشکده دامپزشکی متضرر می‌شود. چرا که دانشکده دامپزشکی مثل سایر رشته‌ها و دانشکده‌ها نیست که انبوهی از دانشجویان در رشته‌های متعدد داشته باشد و از این لحاظ شبیه ساختار پزشکی کشور است. ما یک دوره پایه داریم که دکترای عمومی است و یک دوره هم دکترای تخصصی. بنابراین آن نگاه کمی‌گرایانه و تخصیص بودجه بر اساس سرانه دانشجو به ضرر ماست.

دانشکده نیز بیشتر به همین دلیل بوده که در طول این سال‌ها به این سمت رفته که تعداد اعضای هیات علمی را محدود نگه دارد. کمااینکه یک زمانی نسبت استاد به دانشجو در دانشکده دامپزشکی یک به چهار و نیم و یک به پنج بود که همان زمان استاندارد ایده‌آل دانشگاه یک به ۱۸ یا ۱۷ و بعضی دانشکده‌ها یک به ۴۵ بود. یعنی به ازای هر استاد عضو هیات علمی، ۴۵ دانشجو وجود داشت. در دانشکده دامپزشکی موفق نشدند این نسبت را حفظ کنند و به این شکل هم صحیح نیست. من توضیحاتی را خدمت بزرگواران ارائه دادم که ماهیت دانشکده دامپزشکی با سایر دانشکده‌هایی که دوره کارشناسی، ارشد و دکترا را به شکل تفکیک شده دارند، تفاوت دارد. ما امیدواریم که این مساله را بتوان با یک تفاهم سازمانی مطلوب بین دانشکده، دانشگاه و وزارتخانه اصلاح کرد. البته امیدواری من خیلی بالا نیست.

حکیم مهر:‌ آیا این امکان وجود دارد که برای حل این مشکل، سرانه جذب دانشجو بالا رود؟

خیر، ضرورتی ندارد که ما تعداد دانشجو را بالا ببریم، چون نیازهای بازار هم یک حد محدودی دارد. یعنی ما نمی‌خواهیم در رقابت با مجموعه بخش خصوصی، انبوهی از افراد را با توجه به جذابیت‌هایی که دانشگاه تهران دارد، به سمت دانشگاه بکشیم که درآمد ما از آن محل بالا برود. این اصلا منطقی به نظر نمی‌رسد و نیازی هم وجود ندارد. مهم کیفیت خروجی‌های این سیستم است که در ۲ مقطع عمومی و تخصصی با یک حد محدودی، این کیفیت و ارتقای آن قابل حفظ است. این مساله باید فارغ از نگاه کمی‌گرایانه در تخصیص بودجه در مورد دانشگاه تهران باشد. چون دانشکده دامپزشکی تنها ساختاری است که متفاوت از سایر دانشکده‌های دانشگاه تهران در بدنه وزارت علوم است. به هر حال امیدواریم که بتوان تا حدودی این نگاه را اصلاح و از مسیرهای دیگری به رفع نیازهای مالی دانشکده کمک کرد.

حکیم مهر:‌ آقای دکتر، در رزومه حضرتعالی تحصیل در کشور ژاپن هم وجود دارد. چه شد که ژاپن را انتخاب کردید؟  زبان را چه کردید؟

سال‌هایی که بنده برای اخذ تخصص تلاش می‌کردم، دوره‌های تخصصی در داخل اجرا نمی‌شد. دوران جنگ بود و خیلی از کشورهای غربی در یک تخاصم رو در رو با ما بودند و امکان پذیرش دانشجو وجود نداشت. بعضی از دانشگاه‌های آمریکایی در پاسخ به درخواست ما، صراحتا می‌گفتند که دولت ما در حال جنگ با شماست و چگونه توقع دارید که به شما پذیرش دهیم. بنابراین این امکان فقط در بعضی کشورهای اروپای شرقی وجود داشت و بعضی کشورهای دیگر. در سال‌های ۶۶ و ۶۷ که اواخر جنگ بود و من برای اخذ تخصص اقدام می‌کردم، حتی استرالیا هم ما را نمی‌پذیرفت. درنهایت یک فرصت پیش آمد و توانستم بورسیه دولت ژاپن شوم. مثل بعضی از دوستان دیگر در آزمون ورودی سفارت ژاپن شرکت کردم و بورس دولت ژاپن را گرفتم.

حکیم مهر: سیستم دامپزشکی در دانشگاه‌های ژاپن به چه شکل بود؟

سطح کیفی دانشگاه‌های ژاپن به‌ویژه دانشگاه‌های دولتی آن بسیار خوب است.‌ آنها به لحاظ پژوهشی بسیار قوی کار می‌کردند و الان هم همینطور است. لذا من هم در آن فرصتی که باقی مانده بود، برای دوره تخصصی به ژاپن رفتم.

حکیم مهر: زبان را چه کردید؟ آیا تحصیل در آنجا به زبان انگلیسی بود یا مجبور شدید ژاپنی یاد بگیرید؟

زبان آموزش آنجا زبان ژاپنی است و من مجبور بودم که زبان ژاپنی را مدتی بخوانم و دنبال کنم. اما مساله‌ای که وجود داشت، دوره‌های تخصصی غیر از یک سال اول آن، کمتر با زبان ژاپنی سروکار داشت. مخصوصا برای من که در دوره جراحی و در بیمارستان بودم و کمتر درس‌های تئوریک محض داشتم. ارائه دفاع پایانی من به زبان ژاپنی بود. اما چون نوشتن و خط زبان ژاپنی سخت است، پایان‌نامه را به زبان انگلیسی نوشتم و ارائه آن و امتحان پایانی را به زبان ژاپنی انجام دادم. خدا کمک کرد و آن موقع هم شرایط طوری بود که فراگیری من بیشتر شده بود و می‌توانستم تا حد مورد نیاز از پس آن بربیایم. به همین دلایل در بین امکانات موجود آن زمان، شاید ژاپن بهترین شرایط بود که من آنجا را انتخاب کردم.

حکیم مهر: آقای دکتر، دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران دارای مراکز تحقیقاتی مختلفی ازجمله مرکز تحقیقات سم‌شناسی دامپزشکی است. بعضی مسائل نظیر سم بوتولیسم و نقش آن در تلفات میانکاله، مدتی است که در کشور مساله‌ٔ‌ساز شده و بحران ملی ایجاد کرده و از دانشکده دامپزشکی به عنوان مرجع علمی کشور، انتظار می‌رود در این حوزه حضور فعال داشته باشد، اما ظاهراً هیچ حرکتی از آن دیده نمی‌شود. چرا؟

من نمی‌توانم در مورد این موضع اظهار نظر کنم. چون هم اطلاعاتم کامل نیست و هم تخصصی در این حوزه ندارم. اتفاقا چون ۲۰ سال پیش نیز یک‌بار در سال‌های ۸۰ تا ۸۴ مسئولیت دانشکده به‌ عهده من گذاشته شده بود، مرکز تحقیقات نیز در آن دوره‌ که خودم مسئولیت داشتم، بر اساس ضرورت‌هایی که مطرح بود، شکل گرفت و از آن پشتیبانی کردیم تا اساسنامه‌اش به تصویب رسید.

مراکز تحقیقاتی بودجه مستقلی ندارند و اعتبارات آنها از طریق همکاری و قرارداد با دستگاه‌های متقاضی جذب می‌شود تا بتوانند فعالیت‌های خود را انجام دهند. همچنین همکاران حاضر در آن مرکز، ظاهرا با مراکز بیرونی هم درگیر کار اجرایی هستند. از طرفی من نمی‌دانم آیا تقاضایی در این زمینه بوده یا نمونه‌هایی را دستگاه‌های ذی‌ربط به دانشکده ارسال کرده و پیگیری کرده‌اند یا خیر. دانشکده و مراکز تحقیقاتی این چنینی نمی‌توانند بدون درخواست به این حوزه ورود پیدا کنند. طبیعتا دستگاه‌های مسئول باید بخواهند و نمونه‌ها را ارجاع دهند. بنده در حال حاضر در جریان نیستم و هنوز وارد دفتر کارم نشدم که ببینم این معضلاتی که اخیرا در میانکاله به‌وجود آمده، بزرگواران خارج از دانشگاه، با دانشکده دامپزشکی تعامل و درخواستی داشتند یا خیر. اما فرمایش شما درست است. یکی از وظایف مراکز تحقیقاتی در حوزه‌های علمی جدا از تحقیق، پاسخ به نیازهایی است که در جامعه بروز می‌کند، به شرطی که خود آن دستگاه‌ها هم بخواهند. این همان نکته‌ای است که ابتدا عرض کردم. یعنی آن نگاهی که به دانشکده دامپزشکی به عنوان یک مرجع علمی و داشتن مرجعیت بود را ان‌شاءالله باید ترمیم کنیم.

صحیح یا ناصحیح در خیلی از وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی مراکزی به عنوان مراکز تحقیقاتی راه‌اندازی شده و افرادی معرفی و جذب شدند اما اینکه ‌خروجی آنها چه چیزی است، من نمی‌دانم. البته این موازی‌کاری‌ها در کشور زیاد است و من الان قصد ندارم وارد این بحث‌ها شوم. در این موضوع خاص طبیعتا اگر دستگاه‌ها درخواستی می‌داشتند، دانشکده اقدام می‌کرد. اما  من نمی‌دانم که درخواستی به دانشکده ارسال شده یا خیر؛ یعنی الان اطلاع ندارم.

حکیم مهر: به‌عنوان حرف آخر...

امیدوارم با نقطه نظراتی که بزرگان خواهند فرمود، بتوانیم با کمک هم در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران به‌عنوان دانشکده مادر، شرایط بهتری را برای دامپزشکی کشور ایجاد کنیم.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.