حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: دفتر بهداشت و مدیریت بیماریهای دامی سازمان دامپزشکی کشور بر اساس نظرسنجی به عمل آمده از ادارات کل دامپزشکی استانها به عنوان دفتر برتر حوزه معاونت بهداشتی و پیشگیری سازمان دامپزشکی کشور در سال ۹۹ انتخاب شد. این مساله بهانه‌ای شد تا به سراغ مدیر این دفتر برویم و دقایقی را با او به گفت‌وگو بنشینیم.
«دکتر علیرضا اکبرشاهی» با یادآوری اینکه یکی از مشکلات امسال سازمان افزایش قیمت‌ها بود که باعث کاهش در بخشی از واکسیناسیون شد، به حکیم مهر می‌گوید: «با این وجود ما تقریبا در واحدهای صنعتی این مشکل را نداریم. در واحدهای روستایی از ۲ سال پیش در بحث گاو، واکسیناسیون تب برفکی بهادار شد. سال گذشته شرایط خوب بود اما امسال با توجه به افزایش قیمت، متاسفانه مشکلاتی را در اجرای عملیات داریم.»
وی با بیان اینکه هزینه واکسن در مقابل سایر هزینه‌های دامدار، عملا به چشم نمی‌آید، تصریح میکند: «وقتی قیمت گاو به ۲۵ میلیون تومان افزایش پیدا کرده، یک دوز واکسیناسیون ایرانی که زیر ۲۰ هزار تومان میشود، در قبال هزینه‌های خوراک و قیمت دام و... عملا عددی نیست، اما متاسفانه خیلی از دامداران متوجه نیستند که با این هزینه اندک می‌توانند در اجرای واکسیناسیون کمک کنند و دام خود را با هزینه کم واکسینه و از خسارت‌های فنی پیشگیری کنند.»
دکتر اکبرشاهی خاطرنشان میکند: «من قبول دارم که واکسن‌ها نیازمند کیفیت هستند اما نمی‌توانیم بگوییم واکسنهای موجود اثربخش نیستند، چون هنوز بررسی دقیقی انجام نشده است. زمانی که بررسی دقیق انجام شود، می‌توانیم براساس مستندات بگوییم که واکسن‌ها موثر بوده‌اند یا خیر و مشکلاتی در آنها وجود داشته یا نه.»
حکیم مهر: آقای دکتر، ضمن تبریک به مناسبت این انتخاب، دفتر بهداشت و مدیریت بیماریهای دامی سازمان دامپزشکی کشور چه اقداماتی انجام داده که منجر به این اتفاق شده است؟
تشکر میکنم، البته این اتفاق مربوط به دفاتر حوزه معاونت بهداشتی پیشگیری است و نه کل سازمان. آقای دکتر نقیبی به‌عنوان معاونت بهداشتی و پیشگیری سازمان دامپزشکی کشور از ادارات دامپزشکی استانها استعلام کرده و نمی‌توان گفت دفتر برتر، بلکه دفتری را که با استانها ارتباط بیشتری داشته و کارایی بهتری از خود نشان داده است، را انتخاب کرده‌اند. به نظر من بهتر است درخصوص جزئیات بیشتر این تصمیم با خود ایشان مصاحبه کنید، چون مرجع استعلام ایشان بوده‌اند.
اما کارهایی که در این مدت دفتر بهداشت و مدیریت بیماریهای دامی انجام داده، عمدتا شامل پاسخ‌گویی سریع و شفاف به دفاتر استانها بوده است. ما سعی کرده‌ایم مکاتبات و درخواست‌هایی را که از استانها به ما میرسد، اولا در سریع‌ترین زمان ممکن پاسخ دهیم تا پاسخ به صورت شفاف و مشخص به استانها برسد. کمااینکه پاسخ مبهم ممکن است باعث ایجاد ابهام شود.
الکترونیکی کردن خیلی از سیستم‌ها، یکی دیگر از اقدامات دفتر است. در این راستا بحث سامانه رصد واکسنهای دامی را از ۲ سال پیش راه‌اندازی کردیم و الان تمام واکسن‌هایی که در بخش دامی مصرف میشود، از واردات تا مصرف در واحد پرورشی، کاملا قابل رصد است و در سامانه ثبت میشود. استانها اطلاعات کامل در مورد تاریخ انقضای واکسن‌ها، نوع مصرف آنها و... در اختیار دارند و به راحتی استفاده میکنند.
بحث بعدی که در حال راه‌اندازی آن هستیم، الکترونیکی کردن سایر بخش‌های سامانه است تا عملکرد آن دقیق‌تر شود. در این حوزه بحث ثبت زیرکدها را داریم تا بتوانیم دامدارها را به تفکیک خود دامدار، در داخل روستا شناسایی و برای آنها واکسیناسیون ثبت کنیم. به این شکل گزارش بیماری نیز به نام خود دامدارها در روستاها ثبت میشود. برای ما مهم است که اگر دامداری در یک واحد روستایی درگیر بیماری میشود، آیا سابقه واکسیناسیون داشته یا خیر؟ به طور خلاصه عمده دلایل انتخاب دفتر بهداشت و مدیریت بیماریهای دامی به عنوان دفتر برتر حوزه معاونت بهداشتی و پیشگیری سازمان دامپزشکی کشور در سال ۹۹ این موارد بوده است.
حکیم مهر: وضعیت بیماریهای تب برفکی، بروسلوز و لمپی‌اسکین در کشور و در مقایسه با سالهای قبل چگونه است؟
بیماری تب برفکی در سال ۱۳۹۷، ۱۵۳۲ کانون، در سال ۱۳۹۸، ۱۵۰۴ کانون و در سال ۱۳۹۹، ۱۳۸۱ کانون داشته‌ایم. بیماری لمپی اسکین در سال ۱۳۹۷، ۱۹۷ کانون، در سال ۱۳۹۸، ۲۳۱۶ کانون و در سال ۱۳۹۹، ۱۰۶ کانون داشته‌ایم. بیماری بروسلوز گاوی در سال ۱۳۹۷، ۹ صدم درصد، در سال ۱۳۹۸، یک دهم درصد و در سال ۱۳۹۹، ۱۲ صدم درصد شناسایی دام راکتور داشته‌ایم.
حکیم مهر: چه مشکلاتی بعد از غیر رایگان کردن واکسن تب برفکی در دامهای سنگین و عدم استقبال دامدارها از واکسن پولی به وجود آمده است؟
بحث واکسیناسیون بهادار از ۵ سال پیش در گاوداری‌های صنعتی به شکل «استندبای واکسینیشن» اجرایی شد و تمام دامدارهای صنعتی می‌توانند واکسن را خریداری و تحت نظارت مسئول فنی بهداشتی تزریق کنند. این طرح تا قبل از افزایش قیمت واکسن‌ها به دلایل ارزی، اتفاق خوبی بود و جلو می‌رفت. ما همین الان هم در بحث واحدهای صنعتی مشکلی نداریم و خوشبختانه وقتی کانون‌های تب برفکی را هم در نظر می‌گیریم، می‌بینیم روند آن در واحدهای صنعتی کاهشی است. این روند کاهشی به خصوص در سال اخیر در واحدهای صنعتی مشاهده شده است.
امروز هر واکسنی را که دامدار بخواهد، می‌تواند در اختیار داشته باشد. در بازار انواع واکسن داخلی یا خارجی موجود است و دامدار بنا به وسع خود می‌تواند آن را خریداری کند. تزریق هم تحت نظر مسئول فنی بهداشتی اتفاق می‌افتد و با این کار از تردد متعدد واکسیناتورهایی که ممکن است قبلا به دامداری‌های آلوده رفته باشند و آلوده شده باشند، جلوگیری میشود. دامدار نیز با فراغ بال کامل و نظارت کاملی که ناشی از حضور مسئول فنی هست، واکسیناسیون را انجام می‌دهد.
اما یکی از مشکلات امسال ما افزایش قیمت‌ها بود که باعث کاهش در بخشی از واکسیناسیون شد. با این وجود ما تقریبا در واحدهای صنعتی این مشکل را نداریم. کمااینکه خیلی از واحدهای صنعتی ما مخصوصا واحدهای صنعتی بزرگ، خودشان در بحث نمونه‌گیری و بررسی سرمی ناشی از واکسن، واکسن مرحله بعدی را نیز مصرف میکنند که این نشان می‌دهد کار جا افتاده است. خوشبختانه وضعیت کانون‌های ما در واحدهای صنعتی هم به شدت کاهش پیدا کرده است.
حکیم مهر: در واحدهای روستایی چطور؟
در واحدهای روستایی از ۲ سال پیش در بحث گاو، واکسیناسیون تب برفکی بهادار شد. سال گذشته شرایط خوب بود اما امسال با توجه به افزایش قیمت، متاسفانه مشکلاتی را در اجرای عملیات داریم. قیمت واکسنهای خارجی به شدت افزایش پیدا کرد و البته تولید داخل هم زیاد شد و به همین دلیل خوشبختانه در حال حاضر واکسن در کشور موجود است و از این حیث کمبودی نداریم. بر اساس آمار ۲ روز پیش، دوز گوسفندی واکسن تب برفکی چیزی حدود ۷۰ میلیون نوبت و در مورد گاو حدود ۱۸ تا ۲۰ میلیون نوبت وجود دارد. لذا واکسن به قدر کافی در کشور موجود است اما بحث هزینه تمام‌شده آن مطرح است.
اما نکته‌ای که وجود دارد این است که هزینه واکسن در مقابل سایر هزینه‌های دامدار، عملا به چشم نمی‌آید. وقتی قیمت گاو به ۲۵ میلیون تومان افزایش پیدا کرده، یک دوز واکسیناسیون ایرانی که زیر ۲۰ هزار تومان میشود، در قبال هزینه‌های خوراک و قیمت دام و... عملا عددی نیست. اما متاسفانه خیلی از دامداران متوجه نیستند که با این هزینه اندک می‌توانند در اجرای واکسیناسیون کمک کنند و دام خود را با هزینه کم واکسینه و از خسارت‌های فنی پیشگیری کنند.
این مساله هنوز در بخش روستایی کشور ما جا نیفتاده است و کماکان دامدارها منتظر خدمات رایگان دولتی هستند. با توجه به افزایش هزینه‌ها و گرانی‌هایی که در کیت‌ها اتفاق افتاده، بودجه سازمان دامپزشکی اما ثابت است و تغییری نکرده است. لذا عملا ما باید هدفمند کار کنیم و واکسیناسیون را به قسمت‌هایی که واقعا نیاز است، سوق دهیم. بحث بیماریهای مشترک یکی از مواردی است که حاکمیت باید حضور داشته باشد. واکسیناسیون بروسلوز و هاری همچنین. لذا ما مجبور هستیم هزینه‌ها را کمی هدفمند کرده و یک‌سری واکسن‌ها را بهادار کنیم.
حکیم مهر: اینکه واکسن به تعداد کافی در بازار وجود دارد، نکته مثبتی است. اما دامداران از کیفیت پایین برخی از این واکسن‌ها گلایه دارند.
در بحث کیفیت واکسن، برنامه‌ای که برای سال ۱۴۰۰ داریم، بحث بررسی واکسن تب برفکی تحت عنوان PVM است. از طرفی برنامه ملی کاهش و کنترل تب برفکی تدوین شده و مراحل نهایی را سپری میکند که شاید قبل از سال ابلاغ شود. بر آن مبنا دستورالعمل بررسی تمامی واکسنهای تب برفکی از نظر کیفیت، کمیت و... در دستور کار است تا ما بتوانیم تا سال ۱۴۰۰ یک ارزیابی کامل انجام دهیم. بحث PVM واکسنهای تب برفکی با همکاری خود OIE و نماینده او در ایران در دستور کار است که با استفاده از توان آزمایشگاه‌های بخش خصوصی این کار را انجام دهیم.
من قبول دارم بحث کیفیت واکسن کاملا مورد نیاز است اما نمی‌توانیم بگوییم واکسنهای موجود اثربخش نیستند. چون هنوز بررسی دقیقی انجام نشده است. زمانی که بررسی دقیق انجام شود، می‌توانیم بر اساس مستندات بگوییم که واکسن‌ها موثر بوده‌اند یا خیر و مشکلاتی در آنها وجود داشته یا نه. بر اساس آنچه شرکت‌ها اعلام کردند، مستنداتی که وجود دارد و مدارکی که ارائه شده، واکسنهای موجود آن حداقل‌هایی را که مدنظر سازمان است با خود دارد، اما وظیفه ماست که بررسی دقیقی بر روی تمام واکسن‌ها داشته باشیم.
حکیم مهر: اولویت‌ها و برنامه‌های دفتر بهداشت و مدیریت بیماریهای دامی در سال ۱۴۰۰ چه چیزهایی هستند؟
ما در سال ۱۴۰۰ چند برنامه در دستور کار داریم که یکی از آنها بحث حذف مالئین از تست مشمشه و استفاده از روش‌های جایگزین است. در مواردی که CFT مثبت شود از روش‌های جایگزین و تکمیلی که شامل الایزا یا وسترن بلات است، برای تشخیص مشمشه استفاده میکنیم. مالئین یکی از دردسرهای سازمان بود که هم رفاه حیوانات را به مخاطره می‌انداخت و اسب‌ها واقعا اذیت می‌شدند و هم ممکن بود همکاران در فرایند تست دچار مشکل شوند. لذا به دنبال این هستیم که بحث مالئیناسیون را از سیستم سازمان دامپزشکی کشور حذف کنیم.
یکی دیگر از بحث‌ها تکمیل و توسعه سامانه GIS در بخش‌های ارسال نمونه و ارتباط با سایر بخش‌هاست که امیدواریم بتوانیم ارسال نمونه‌ها را چه در آزمایشگاه‌های بخش خصوصی و چه آزمایشگاه‌های بخش دولتی الکترونیکی کنیم که بتوان پرونده کامل و مشخصی برای واحدها تشکیل داد.
بحث هدفمندی واکسیناسیون آبله تا سال ۱۴۰۰ در دستور کار ماست. در سال ۱۴۰۰ برای برخی استان‌هایی که کانون‌های تب برفکی و آبله داشتند، برنامه داریم. در برخی استانها صرفا در محدودیت‌های شعاعی کانونها واکسیناسیون انجام و در یک‌سری استانها اصلا واکسن آبله استفاده نمی‌شود. در حالی که در جاهایی که کانون بیماری رخ دهد، این بیماری وجود دارد. لذا با موسسه رازی هماهنگ کردیم که واکسن آبله به صورت بهادار در بازار وجود داشته باشد که اگر دامداری در استان‌هایی که شامل نیستند خواست مصرف کند، در اختیارش باشد و بتواند مصرف کند.
بحث بعدی ما در حوزه مرتبط با بررسی واکسن‌هاست. یک‌سری واکسن‌ها از جمله تب برفکی در دستور کار است. همچنین برای سال ۱۴۰۰ برنامه ملی بهداشت دام عشایر را که رونمایی شد، اجرایی میکنیم و در این زمینه با سازمان عشایر هماهنگی‌ها انجام شده تا در آن قسمت هم کارهایی برای عشایر انجام دهیم.
حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.
برای دامدار روستایی ۲۰ هزار تومنم ، ۲۰ هزار تومنه ..... 
