دامپزشکان باید بدون معطلی همچون سایر نیروهای بهداشتی و پزشكی علیه کرونا واکسینه شوند

  

وی تصریح می‌کند: «بسیاری از دامپزشكان کشور علاوه‌بر فعالیت‌های مرتبط با حفظ و ارتقاء سلامتی حیوانات، به عنوان پژوهشگر یا تولیدكننده واكسن و سرم، علاوه بر تماس تنگاتنگ با حیوانات مشكوک و مبتلا به ویروس کرونا، در تماس با نمونه‌های انسانی ارسال شده به آزمایشگاه‌ها نیز هستند، لذا اگر تاكنون واكسینه نشده‌اند، بدون هیچ شک و شبهه‌ای لازم است همچون سایر نیروهای بهداشتی و پزشكی، تحت پوشش واكسن‌های موجود در سطح كشور كه سلامت آنها كاملا به اثبات رسیده است، قرار گیرند.»

حکیم مهر: آقای دکتر، درخصوص احتمال انتقال ویروس کرونا از انسان به حیوان یا بالعکس، تاکنون اظهارنظرهای فراوانی انجام شده است. آخرین یافته‌های علمی در این زمینه چیست؟

درخصوص بیماری کووید-۱۹، همچنان دو واقعیت مغفول مانده که یکی از آنها تعدد مخازن سارس-کوو-۲ است. این پدیده‌ که امروز به اثبات رسیده است، تا چند ماه قبل با شک و شبهه به آن نگاه و تصور می‌شد که مثل آنفلوانزا است که وقتی ویروس آن وارد بدن انسان شد، از انسان به میمون، خوک، پرندگان، موجودات دیگر و حتی مخازن اولیه انتقال پیدا نمی‌کند و صرفا یک بیماری تک‌مخزنی می‌شود. این اشتباهی بود که در مورد کووید-۱۹ می‌شد اما امروز کاملا اثبات شده که انسان‌های مبتلا به کووید-۱۹، در تماس با سگ، گربه و بعضی از حیوانات خانگی دیگر، موجبات ابتلای آنها را فراهم می‌کنند.

از طرفی آن حیوانات می‌توانند این ویروس را به هم انتقال دهند. همچنین اثبات شده برخی از این حیوانات مثل راسو، ویروسی را که از انسان دریافت کرده‌اند، می‌توانند به انسان‌های دیگر انتقال دهند. بنابراین تعدد مخازن یک پدیده ناخوشایند است که احتمال وقوع ایمنی جامعه را تهدید می‌کند و به حداقل می‌رساند.

حکیم مهر: ایمنی جامعه در برابر ویروس چه زمانی اتفاق می‌افتد؟

ایمنی جامعه در خصوص بیماری‌هایی رخ می‌دهد که صرفا از انسان به انسان انتقال پیدا می‌کنند و به عبارت کلی‌تر، تک مخزنی هستند و یک راه قاطع برای قطع زنجیره انتقال آنها وجود دارد. لذا در بیماری‌های چند مخزنی نباید انتظار داشته باشیم که اتفاق بیفتد. اگر آنچه را که اخیرا گزارش کرده‌اند، صحت داشته باشد و اگر قرار باشد کووید-۱۹ به مدت چند سال ادامه پیدا کند، حتی اگر اکثریت افراد جمعیت مبتلا شوند، زنده بمانند و مصون شوند، یا علیه آن واکسینه شوند، امیدی به آن نیست که با این قابلیت سرایت بالا، ایمنی جامعه حادث شود. بنابراین تعدد مخازن تهدیدی برای ایجاد ایمنی جامعه محسوب می‌شود.

طی یک گزارش مفصل که به سازمان جهانی بهداشت حیوانات رسیده و در آن گزارش‌های مختلف را تا فروردین ۱۴۰۰ شمسی جمع‌آوری کردند، به اثبات رسیده که در کشورهای مختلف دنیا، از طریق تماس انسان با حیوانات و به خصوص تماس انسان با سگ و گربه‌های خانگی، ویروس عامل کووید-۱۹ یعنی سارس-کوو-۲ به این حیوانات منتقل می‌شود یا بعضا به صورت تجربی در آزمایشگاه‌ها توانستند این ویروس را به حیوانات منتقل کنند. در خیلی از کشورها نیز به راسو انتقال پیدا کرده است. ما همانطور که سازمان جهانی بهداشت برای حفظ و ارتقای سلامتی انسان‌ها داریم، سازمان جهانی بهداشت حیوانات هم داریم که این گزارش تکان دهنده مربوط به سازمان جهانی بهداشت حیوانات می‌شود.

این بیماری یک زئونوز واقعی است. چه بسا در شمال و جنوب ایران که با همه گیری‌های بزرگتری مواجه شدیم، حیوانات هم توانستند ویروسی را که از انسان‌ها دریافت کرده بودند، به انسان انتقال دهند. کاری به ویروس اولیه نداریم که از طریق نوعی مورچه‌خوار یا گربه خال‌دار یا در درجه اول از طریق خفاش وارد بدن انسان شده است. آن ویروس جهش نیافته بوده و ویروس حیوانی خالص بوده که برای اولین بار جهش پیدا می‌کند و می‌تواند در انسان بیماری‌زا واقع شود.

حکیم مهر: آیا ثابت شده که چه حیواناتی می‌توانند انسان را مبتلا کنند؟

خیر. هنوز ثابت یا گزارش نشده که همه این حیوانات هم متقابلا بتوانند انسان را مبتلا کنند. البته این به این معنی نیست که انتقال پیدا نمی‌کند، پس باید به این موضوع توجه داشته باشیم.

به طور خلاصه می‌توان گفت که عفونت طبیعی در گربه‌سانان یعنی گربه، شیر، ببر و پلنگ، به اثبات رسیده است. منظور از عفونت طبیعی این است که در تماس با انسان‌های مبتلا، عامل عفونت‌زا وارد بدن آنها شده و منظور این نیست که ویروس عامل کووید-۱۹ را وارد حفره‌های بینی سگ و گربه کرده یا به گونه‌ای اینها را در یک کارآزمایی بالینی پخش کرده‌اند که بررسی کنند آیا سگ و گربه مبتلا می‌شوند یا نه. در اینجا بحث بر سر عفونت طبیعی و بیماری طبیعی است. یعنی این حیوانات در تماس با انسان‌های بیمار، بیمار شده‌اند. در سگ‌سانان روی سگ بررسی شده و کاملا به اثبات رسیده است. البته حساسیت سگ‌های خانگی کمتر از گربه‌های خانگی بوده است و اگر گرگ و شغال را نمی‌بینید، به معنی آن نیست که گرگ و شغال در این گروه‌ها قرار نمی‌گیرند. بلکه روی آنها بررسی صورت نگرفته است. در این چرخه نبوده‌اند که به طور طبیعی مبتلا شوند. اینها موضوعات قابل توجهی برای برخی مطالعات حیوانی است. همچنین در بعضی از حیوانات دیگر غیر از سگ‌سانان و گربه سانان مثل گوریل، راسو و موش خرما هم عفونت طبیعی انسانی به اثبات رسیده است.

در بین این حیوانات مبتلا به اثبات رسیده که راسوها نه تنها می‌توانند این بیماری انسانی را به یکدیگر انتقال دهند بلکه یک راسوی مبتلا اگر در تماس با انسان‌ها قرار گیرد، می‌تواند ویروس را به انسان‌های حساس انتقال دهد و این یک موضوع اثبات شده است.

حکیم مهر: آیا منشاء اولیه شیوع ویروس کرونا مشخص شده است؟

فرض بر این است و ژنوم ویروس این را نشان می‌دهد که ابتدا یا مستقیما یا به واسطه نوعی مورچه‌خوار یا بعضی حیوانات دیگر وارد بدن انسان شده است. اما نه این ویروس که اسم آن را سارس-کوو-۲ گذاشته‌ایم، بلکه تکامل یافته آن. ویروسی که در بدن حیوانات بیماری‌زا واقع می‌شده، وارد بدن انسان شده اما امروز اثبات شد که از انسان به حیواناتی نظیر گربه، گربه‌سانان، راسو، سگ و بعضی از حیوانات دیگر انتقال پیدا می‌کند. از انسان‌ها به یکدیگر هم به فراوانی انتقال پیدا می‌کند اما اینکه آیا گربه‌های مبتلا هم می‌توانند متقابلا انسان‌ها را مبتلا کنند، یا نه، علامت سؤال هست و پاسخ آن معلوم نیست.

آنجایی که صحبت از طاعون می‌شود، دیده شده انسان‌هایی که مبتلا به پنومونی طاعونی هستند، در تماس با گربه‌های خانگی می‌توانند گربه‌های خانگی را مبتلا به پنومونی طاعونی کنند و آن گربه‌ها اگر در تماس با انسان‌های دیگر قرار گیرند، می‌توانند متقابلا عامل طاعون را به انسان‌های سالم انتقال دهند. حالا اینکه آیا چنین اتفاقی در کووید-۱۹ هم رخ می‌دهد یا خیر، قضاوت در مورد آن زود است، اما در این مساله که انسان می‌تواند ویروس را به گربه‌های خانگی انتقال دهد، شکی وجود ندارد.

در یک مطالعه در ایتالیا بیش از ۲۰ درصد از گربه‌های خانگی و کمتر از ۱۰ درصد سگ‌ها که با صاحبان مبتلا به کووید-۱۹ در تماس بوده‌اند، به کووید-۱۹ مبتلا شدند، ولو اینکه به شکل بدون علامت بوده و فقط آنتی‌بادی آنها مثبت شده باشد. پس اینکه آیا این ویروس متقابلا از گربه و گربه‌سانان به انسان هم انتقال پیدا می‌کند یا خیر، هنوز مشخص نشده است.

لذا سارس-کوو-۲ نوعی زئونوز است و اگر قرار باشد مثل عامل سارس خود به خود ریشه‌کن نشود یا مثل عامل مرس به تدریج رو به افول نگذارد، به عبارت دیگر اگر قرار باشد مثل ویروس عامل سرماخوردگی جا خوش کند و در زندگی انسان باقی بماند، خطرش به مراتب بیشتر از سرماخودگی خواهد بود. چون ویروس عامل سرماخوردگی تک مخزنی است و فقط از انسان‌ها به هم منتقل می‌شود، اما ویروس عامل کووید-۱۹ چند مخزنی به حساب می‌آید.

حکیم مهر:‌ آیا اساسا تفاوتی بین میزان درگیری سگ‌ها و گربه‌ها به کرونا وجود دارد؟

طی یک مطالعه که روی سگ‌ها و گربه‌های خانگی در ایتالیا انجام شده، بیش  از ۲۰ درصد گربه‌های خانگی که با صاحبان مبتلا به کووید-۱۹ در تماس بوده‌اند، آزمایش‌های سرمی آنها در مطالعات سرولوژیکی صورت گرفته مثبت شده و بعضا علامت‌دار شده‌اند. در حالی که در ۳ و ۲ دهم درصد سگ‌های خانگی که در تماس با صاحبان مبتلا بوده‌اند، اثری از آثار ابتلا به دست آمده است. تا اینجا می‌شود نتیجه‌گیری کرد که گربه‌ها حساس‌تر از سگ‌ها هستند و جالب است که هرچه مدت زمان تماس این حیوانات با افراد مبتلا بیشتر بوده، احتمال ابتلای آنها هم افزایش پیدا کرده است. 

حکیم مهر: بیماری كووید-19 چقدر برای دامپزشکانی که با انواع حیوانات سروکار دارند، خطرناک است و چه توصیه‌هایی برای آنها دارید؟

همان‌طور كه عرض کردم طبق گزارش مستند، مستدل و مكتوب سازمان جهانی بهداشت حیوانات، انتقال ویروس انسانی كه SARS-CoV-2 نامیده می‌شود، از طریق تماس انسان‌های مبتلا به كووید-19 به بسیاری از حیوانات خانگی و به‌خصوص گربه‌ها، سگ‌ها و راسوها و انتقال ویروس انسانی از راسوهای مبتلا به انسان‌ها كاملا اثبات شده است و در كارآزمایی‌های بالینی، حساسیت بسیاری از حیوانات دیگر از جمله شیر، ببر، پلنگ، گوریل و بسیاری از حیوانات دیگر به اثبات رسیده است و عامل كووید-19 به عنوان یک بیماری چندمخزنی و به عبارت صحیح‌تر جزو بیماری‌های مشترک بین حیوانات و انسان طبقه‌بندی می‌شود و هیچ تضمینی وجود ندارد كه در تماس تنگاتنگ افراد مبتلا با حیوانات دیگری نظیر گاو، گوسفند، خرگوش و حتی پرندگان خانگی‏، ویروس مورد اشاره به آنها و متقابلا از آنها به انسانها منتقل نشود.

به همین دلیل لازم است دامپزشكان و تكنسین‌های دامپزشكی كه با دام‌های بیمار در تماس هستند، موازین بهداشتی انتقال از طریق ذرات و حتی ذرات قطره‌ای (انتقال هوابرد) را كاملا مراعات كنند و حتی با شك به كووید-19 حیوانات بیمار را مورد بررسی آزمایشگاهی قرار دهند.

حکیم مهر: با این تفاسیر، آیا از نظر شما، واکسیناسیون دامپزشکان علیه کرونا اولویت دارد یا خیر؟

بسیاری از دامپزشكان عزیز، علاوه بر فعالیت‌های مرتبط با حفظ و ارتقاء سلامتی حیوانات، به عنوان پژوهشگر یا تولیدكننده واكسن و سرم و دلایل دیگر، علاوه بر تماس تنگاتنگ با حیوانات مشكوک و مبتلا، در تماس با نمونه‌های انسانی ارسال شده به آزمایشگاه‌ها نیز هستند و اگر تاكنون واكسینه نشده‌اند، بدون هیچ شک و شبهه‌ای لازم است همچون سایر نیروهای بهداشتی و پزشكی، تحت پوشش واكسن‌های موجود در سطح كشور كه سلامت آنها كاملا به اثبات رسیده است، قرار گیرند.

حکیم مهر: نظر شما در خصوص مغناطیسی شدن بدن افراد واكسینه كه در فضای مجازی در سطح وسیعی مطرح شده، چیست؟

جالب است بدانیم شایعه مغناطیسی شدن بدن افراد واكسینه و شایعاتی نظیر این كه افراد واكسینه طی 2 تا ۵ سال آینده تلف خواهند شد، زمانی به راه می‌افتد كه اكثریت افراد جمعیت بسیاری از كشورهای اروپایی و ایالات متحده و كشورهای صنعتی دیگر، تحت پوشش واكسن قرار گرفته‌اند و حالا كه نوبت به كشورهای در حال توسعه رسیده، این شایعات را به راه می‌اندازند تا اگر واقعا اثرگذاری واكسن به اثبات برسد كه رسیده است و اگر تاثیر پایداری داشته باشد، فقط خود آنها از این موهبت‌ها برخوردار شوند و بیماری به سیر نابودكننده خود در كشورهای در حال توسعه ادامه بدهد و عده كثیری را به هلاكت برساند.

جالب است كه چنین شایعاتی را در زمان صدارت سردار كبیر ایران، امیركبیر هم در رابطه با واكسیناسیون آبله كه به همت ۳ كشور بزرگ آن زمان به نیت ریشه‌كنی این بیماری در سطح جهان آغاز شده بود، مطرح كردند و از آنجا كه بازار خرافات و جن و جن‌گیری و حلول شیاطین در جسم انسان‌ها رونق داشت، این‌گونه مطرح كردند كه فرنگی‌ها به‌وسیله این واكسن‌ها اجنه و شیاطین را وارد كالبد ما ایرانی‌ها می‌كنند تا همه ماها از بین برویم و سرزمین ما را ضمیمه مایملك خودشان كنند. اثرگذاری این شایعه به قدری بود كه مردم از تزریق واكسن امتناع می‌كردند و باعث شدند امیركبیر، این انسان بزرگ برای اولین و آخرین بار بر جهل تحمیل شده بر مردم با صدای بلند و در انظار گریه كند.

به هر حال این موضوع شایعه‌ای بیش نیست و كافی است این چند میلیون نفری كه در سطح كشور واكسینه شده‌اند، این مساله را راستی‌آزمایی كنند و ببینند كه اینگونه شایعات، صحت ندارد.

حکیم مهر:‌ به‌عنوان حرف آخر...

خودداری بیماران و افراد مشکوک به کووید-۱۹ از تماس با حیوانات و به‌خصوص سگ و گربه خانگی، خودداری افراد سالم از تماس‌های غیر ضروری با حیوانات و به ویژه گربه‌سانان و سگ‌سانان بسیار مهم است. همچنین افرادی که دچار یا مشکوک به این بیماری هستند، هیچ تماسی با حیوانات و به خصوص حیوانات خانگی نداشته باشند.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.