گفت‌وگوی اختصاصی حکیم مهر با «دکتر فرهید همت‌زاده» به مناسبت انتخاب به‌عنوان عضو ادیتوریال بورد گزارشات علمی مجله معتبر Nature

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی:‌ باخبر شدیم که «دکتر فرهید همت‌زاده» دانشیار و مدیر گروه میکروبیولوژی و بیماری‌های عفونی دانشکده دامپزشکی دانشگاه آدلاید استرالیا به‌عنوان عضو ادیتوریال بورد گزارشات علمی مجله Nature پذیرفته شده است که این مهم به معنای آن است که ایشان حالا جزو تعداد بسیار معدود ایرانیانی است که به عضویت ادیتوریال بورد مجلات نیچر در آمده‌اند. این خبر غرورآفرین بهانه‌ای شد تا دقایقی را با ایشان به گفت وگو بنشینیم که در ادامه می‌خوانید:

حکیم مهر: آقای دکتر، لطفا کمی در این خصوص توضیح بفرمایید؟

مجلات نیچر چند شاخه دارند که یکی از معتبرترین آنها، مجله گزارشات علمی است که بیشتر به گزارشات علمی در حیطه علوم بیولوژی می‌پردازد. حدود ۴ سال پیش من اولین مقاله خودم را در مجله نیچر به چاپ رساندم که در آن زمان برای من یک اتفاق بسیار شگفت‌انگیز بود و باعث خوشحالی فراوانم شد، گرچه پروسه بسیار سختی داشت. وقتی در جواب، پذیرش را گرفتم، ادیتوری که امور مربوط به مقاله من را انجام می‌داد، گفتند که قصد انجام یک مصاحبه با نویسندگان کلیدی مقاله را دارند تا فرایند کار را برای او توضیح دهیم. نظر ایشان این بود که اگرچه مقاله بنده پذیرفته شده، اما باید روشن کنیم که این مقاله چه پیامی برای جامعه علمی دنیا دارد. در هر صورت مصاحبه انجام و بالاخره اولین مقاله من چاپ شد که تا الان فکر می‌کنم هشت مقاله از بنده در نیچر به چاپ رسیده است.

در آن زمان‌هایی که یک محقق تازه‌کار بودم، همیشه به خودم می‌گفتم افرادی که در نیچر مقاله چاپ می‌کنند، چگونه کار می‌کنند؟ حتی به عکس‌های آنها نگاه می‌کردم که ببینم چه شکلی هستند. اما درنهایت خودم موفق شدم که مقاله چاپ کنم.

هفته پیش یک ایمیل از سوی ادیتور نیچر دریافت کردم مبنی بر اینکه ما می‌خواهیم شما را به‌عنوان ادیتور بپذیریم، اما قبل از آن باید مصاحبه‌ای انجام دهیم. خود سردبیر اول مجله نیچر با من مصاحبه‌ای را انجام داد و در نهایت من را پذیرفتند اما گفتند که باید یک دوره‌ را بگذرانیم. یک‌سری لینک‌ ارسال کردند و من یک دوره‌ آنلاین را گذراندم. در نهایت نتایج را ارسال کردم و ایمیلی دریافت کردم که مطابق آن، به عضویت هیأت تحریریه (ادیتوریال بورد) مجله نیچر درآمدم.

حکیم مهر: این اتفاق چقدر اهمیت دارد؟

مجله نیچر در سطح خود یکی از بالاترین و در حیطه علوم بیولوژی شاید جزو بالاترین ژورنال‌های علمی دنیا باشد که من شانس این را داشتم که به‌عنوان ادیتور این مجله انتخاب شوم. در واقع ادیتورها هستند که تصمیم می‌گیرند، چه چیزی در این مجله چاپ شود. برای خودم خیلی عجیب بود که چقدر فشار آوردم و تلاش کردم که اولین مقاله خود را در اینجا چاپ کنم و حالا آنها من را به‌عنوان ادیتور دعوت به همکاری کردند.

حکیم مهر: خودتان فکر می‌کنید که علت انتخاب شما به‌عنوان ادیتور چیست؟

بنده ظرف سه سال گذشته بیش از ۴۰ مقاله چاپ کردم که تقریبا چهار یا پنج مقاله در نیچر و مابقی آنها در ژورنال‌های بسیار معتبر دنیا چاپ شدند. جهت‌گیری که من در این مقاله‌ها داشتم و به دانشجویان هم توصیه کردم این بود که جدا از اینکه این مقالات باید ارزش علمی داشته باشد، می‌بایست دارای یک پیام واضح و روشن برای جامعه و برای استفاده‌کنندگان باشد که شاید بتوان این پیام را در یک یا دو جمله خلاصه کرد. مثلا در مقالاتی که در حیطه بیماری نیوکاسل چاپ کردم (شامل ۳ مقاله در نیچر)، حرف من خطاب به دانشمندان دنیا این بود که «اگر بخواهید از شیوع ویروس جدید نیوکاسل پیشگیری کنید، باید از واکسن همولوگ با سویه در گردش آن استفاده کنید؛ واکسن‌های موجود خوب هستند اما به واسطه اینکه فاصله ژنتیکی بین واکسن و ویروس حاد زیاد است، کارایی لازم را ندارند». این یک پیام بود که از دانشجو گرفته تا صاحب فارم و مدیران بهداشت دام و طیور، همه آن را می‌فهمند. البته مقاله حاوی جزئیات بسیار عمیقی بود که بیش از دو سال زمان و همچنین سرمایه‌ای بسیار سنگین از نظر آنالیز، مواد و بیولوژیک، آزمون‌های حیوانی و بایوانفورماتیکس به خود اختصاص داد تا به این مرحله رسید.

سایر مجلات دارای ضریب تاثیر بالا نیز می‌گویند که مقاله جدای از اینکه می‌بایست یک مقاله علمی سنگین و یا به اصطلاح خودشان Good Science باشد، باید حتما پیامی برای افراد بیرون از این دایره تخصصی داشته باشد که من سعی می‌کنم این جهت‌گیری را در مقالاتم در نظر بگیرم و فکر می‌کنم که این مهم، کمک زیادی به من کرد.

حکیم مهر: حالا چه تغییری در برنامه‌های روتین خودتان ایجاد می‌شود؟

عضویت در ادیتوریال بورد، اگرچه در مجلات علمی که حجم زیادی از مقاله دریافت می‌کنند و دارای ضریب تاثیر (Impact Factor) خیلی بالایی هستند، یک عنوان و پرستیژ دارد اما نیازمند حجم بسیار زیادی از کار و شناخت کافی از آن زمینه علمی و افرادی است که در دنیا در این  حیطه کار می‌کنند. لذا بنده می‌بایست مقداری از زمانی را که پیش از این به کارهای دیگر اختصاص می‌دادم، برای این کار صرف کنم.

حکیم مهر: آقای دکتر، این روزها مشغول انجام چه کارهایی هستید؟

پروژه‌های متعددی را در دانشگاه آدلاید استرالیا سرپرستی و عمدتا روی مایکوپلاسما و همچنین بیماری‌های ویروسی طیور کار می‌کنم. برخی طراحی‌ها را با کشورهای جنوب شرق آسیا انجام می‌دهم و ارتباط خوبی با آنها دارم. پروژه دیگری در راستای طراحی واکسن HHS در دست دارم که این بیماری در ایران هم وارد شده و بسیار هم فراوان است و امیدواریم که این واکسن در ایران نیز ساخته شود. در ایران دو قلم واکسن از پاکستان وارد می‌کنند که تکنولوژی بسیار پسرفته‌ای دارد و هیچ‌وقت در مارکت کار نکرده است، لذا امیدوارم که بتوانیم روی این پروژه کار کنیم تا در آینده وارد بازار ایران هم شود.

همچنین یک پروژه بین‌المللی با پاکستانی‌ها برای ساخت واکسن کووید دارم و پروژه‌هایی در اندونزی و ویتنام بر روی ASF و مایکوپلاسما دارم و در کنار آن کارهای اجرایی در دانشکده و سرپرستی دانشجویان تخصصی و عضویت در کمیته های مختلف و اگر وقتی در انتها باقی ماند، مطالعه شعر و ادب پارسی و کمی باغبانی. دلا چنان معاش کن که گر بلغزد پای، فرشته ات به دو دست دعا نگه دارد. التماس دعا.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.

 آغاز همکاری با شرکت واکسن سازی Navetco بزرگترین مجتمع واکسن سازی در ویتنام

 ملاقات با رئیس و معاون امور بین‌الملل دانشگاه Can Tho در ویتنام و آغاز همکاری برای ساخت واکسن بیماری مارک طیور