پلوروپنومونی واگیر بزان، بلای جان جمعیت
دامی مناطق جنوبی استان سیستان و بلوچستان
دکتر مجید شریفی
کارشناس مبارزه با بیماری‌های
دام
پلوروپنومونی واگیر بزان یا ذات الجنب و ذات الریه بزان یا CCPP (Contagious caprinepleuropneumonia) یک بیماری باکتریایی
به شدت عفونی و کشنده می باشد با درصد ابتلاء (morbidity
rate) 100% و نرخ مرگ و میر (mortality
rate) ٪80-۱۰۰٪.
عامل بیماری باکتری گرم منفی Mycoplasma Capricolum با تحت گونه Capripneumoniae (Mccp) می باشد. باکتری فاقد اسپور دیواره سلولی و
فلاژل است. مایکوپلاسما ها ریزترین ارگانیسم هایی هستند که توان تکثیر خود به خودی
(self-replicating) دارند و همگی زندگی انگلی دارند.
بیماری، خود را به سه شکل فوق حاد ((Peracute، حاد و مزمن نشان می دهد. شروع بیماری همانند ذات الریه انسانی با
تب بالا (41-42) تنفس دردناک همراه با ناله،
سرفه های خشک و ادامه دار، افزایش ترشحات بینی، دردهای شدید در قفسه سینه است. مرگ
در فرم های فوق حاد و حاد بسیار سریع در
عرض 24-72 ساعت رخ می دهد. علایم کالبدگشایی نشان دهنده کبدی شدن ریه همراه با سفت
شدگی آنها در کنار چسبندگی سرو- فیبرینی پرده جنب است.
نواحی جنوبی استان سیستان و بلوچستان به دلیل شرایط جغرافیایی و
طبیعی دارای جمعیت بالای بزسانان ((caprinae می باشد. لازم به ذکر است که به دلیل گرمای طاقت فرسا و نبود بارش کافی،
عملا پرورش گوسفند و گاو در این مناطق مقرون به صرفه نبوده و بز به عنوان گونه مقاوم به گرما و پوشش گیاهی پراکنده
و محدود نگهداری می شود. دیر زمانی است که طغیان گاه و بیگاه بیماری CCPP امان از زندگی دامداران منطقه بریده است.
خشکسالی، سوء تغذیه، درگیری با عفونت های انگلی (داخلی و خارجی) و سوء مدیریت باعث
ضعف هر چه بیشتر سیستم ایمنی دام ها در
این مناطق شده و این بیماری با بی رحمی هر چه تمام در حال تاخت و تاز در این نواحی
است.
در این بین دو عامل دیگر هم مزید بر علت شده است؛ گرد و خاک
ناشی از خشکسالی و نبود پوشش گیاهی مناسب باعث شده سیستم ایمنی دستگاه تنفس دام ها
نتواند پاسخ مناسبی بر علیه عفونت های مایکوپلاسمایی داشته باشد (به دلیل درگیری
ماکروفاژهای ریوی و فاگوسیت ریزاجرام، میکروسکوپیک گرد و خاک).
ماکروفاژهای آلوئولار ریوی نقشی حیاتی در سیستم پاکسازی Clearance
System)) ریه
پستانداران دارند. آنها علاوه بر رویارویی مستقیم با مایکوپلاسماها، نقشی کلیدی در
تجهیز سایر سلول های سیستم ایمنی بر علیه اجرام مهاجم را دارند. بررسی ها نشان می دهد
که هر دو سیستم ایمنی سلولار و همورال در مبارزه علیه مایکوپلاسماها نقش دارند و
در این بین نقش لنفوسیت ها بسیار پر رنگ است. ماکروفاژها سلول های ارائه دهنده
آنتی ژن های مایکوپلاسماها (Antigen Presenting Cells) به سایر سلول ها از جمله
لنفوسیت ها هستند، در برخورد با خشکسالی و گرد وغبار شدید تضعیف می شوند و روندهای
کشندگی داخل سلولی آنها (Macrophage intracellular
killing mechanisms) در کنار سیستم ارائه کننده گی آنتی ژنیک آنها به شدت تحت تاثیر
قرار می گیرد. گرد و خاک و خشکسالی به طور غیرمستقیم کل سیستم ایمنی ریوی لوکال
دام ها را تحت تاثیر قرار می دهد.
در این گیرودار مشکل دیگری هم به مشکلات دامداران استان اضافه
شده و در حال رسیدن به شرایط بسیار نگران کننده است. مدتی است که دامداران از عدم
تاثیر آنتی بیوتیک های متداول همانند لینکوسپکتین که پیشتر اثر قابل قبولی در
درمان بیماری داشته شکایت می کنند. واضح است که تجویز بی رویه آنتی بیوتیک ها و
درمان های خودسرانه دام ها منجر به ظهور سویه های مقاوم به آنتی بیوتیک گردیده است.
بررسی های اخیر نشان می دهد شیوع مقاومت دارویی در بین جمعیت دامی دورترین روستاها
هم وجود دارد. در حال حاضر تنها آنتی بیوتیک های انگشت شماری (همانند ماکرولیدها) حساسیت
مورد قبولی نسبت به CCPP دارند که با ادامه این روند احتمالا در پنج یا ده سال بعد این
آخرین سلاح دامپزشکان و درمانگران هم از دست خواهد رفت. مایکوپلاسماها با تبادل ژن های مقاوم به انواع آنتی بیوتیک
ها یا antibiotic resistance gene (ARGs) در حال ایجاد ابر سویه های مقاوم به چندین آنتی بیوتیک یا Multiple drug resistance (MDR) هستند.
با روی هم گذاشتن تمام این موارد و در نظر گرفتن شرایط
جغرافیایی و گرمایش مستمر زمین، تنها راه باقی مانده جهت مبارزه با این بیماری
مرگبار تهیه و تولید اتوواکسن توسط مراکز تحقیقاتی و ایمنی سازی گروهی دام ها می باشد
چرا که آنتی بیوتیک تراپی نه صرفه اقتصادی دارد، نه توجیه علمی. مایکوپلاسما به
دلیل ساختار منحصر به فردشان نسبت به اکثر آنتی بیوتیک ها به طور ذاتی مقام اند (نبود دیواره سلولی و زندگی انگلی
داخل سلولی و تکثیر بسیار آهسته).
تمام این اطلاعات ما را
به یک نکته کلیدی در زمینه مبارزه با عفونت های مایکوپلاسمایی جمعیت بزسانان مناطق
جنوبی استان می رساند؛ در صورت عدم دخالت مراکز تحقیقاتی جهت ساخت هرچه سریعتر
واکسن، کنترل شیوع عفونت و تلفات افسارگسیخته بیماری به دلایلی که اشاره شد، در
آینده نزدیک بسیار سخت و غیر ممکن خواهد شد.
آقای دکتر عزیز، احتمالأ تشخیص مشکل داره. 
مثلا پاستورولوز هم با این علایم همخوانی داره و واکسن هم داره