سخنرانان در همایش ملی آبزی پروری ایران چه گفتند؟ + متن پیام معاون رئیس جمهور و وزیر جهاد کشاورزی

نخستین همایش ملی آبزی پروری کشور توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری (کانون هماهنگی دانش و صنعت آبزی پروری) و با همکاری موسسه تحقیقات شیلات ایران (پژوهشکده آبزی پروری آبهای داخلی – انزلی)، با حضور مدیران تراز اول دستگاههای مختلف شیلاتی، استاندار گیلان، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان، استادان دانشگاه، محققان و پژوهشگران این رشته هشتم و نهم آذرماه در بندر انزلی برگزار شد.

رئیس موسسه تحقیقات شیلات ایران و رئیس ستاد برگزاری این همایش هدف از برگزاری اولین همایش ملی آبزی پروری در چنین سطحی را تأمین غذای مردم از محل آبزی پروری و تولید آبزیان اعلام کرد و گفت: برنامه ریزان کشور در برنامه ریزی افق 1404، سهم ویژه ایی برای تأمین غذای مردم از محل آبزی پروری و تولید آبزیان منظور کرده اند، به طوری که پیش بینی می شود با تحقق برنامه های تدوین شده به تولیدی بیش از دو میلیون تن در کشور برسیم.

دکتر مطلبی تصریح کرد: بر اساس اهداف کمی برنامه پنجم توسعه، سعی بر آن است که به تولید حدود 1.6 میلیون تن از انواع آبزیان با هدف رسیدن به سرانه مصرف 13 کیلوگرم برای هر فرد ایرانی نائل شویم. بنابراین به جهت اطمینان از تحقق اهداف و سیاست های کلان کشور، علاوه بر تدوین برنامه های کلان، برنامه های راهبردی، نقشه جامع علمی کشور در جهت عملیاتی کردن این برنامه ها و سیاست ها، تدوین نقشه راه توسعه آبزی پروری کشور در حوزه ماهیان گرم آبی، سردآبی، خاویاری، میگو، سایر آبزیان دریایی و تغذیه و غذای زنده نیز بیش از پیش ضروری به نظر می رسد.

دکتر مطلبی ادامه داد: با حمایت معاونت محترم علمی و فنآوری ریاست جمهوری، موسسه تحقیقات شیلات ایران، پژوهشکده آبزی پروری آبهای داخلی وابسته به موسسه و کانون هماهنگی دانش و صنعت آبزی پروری کشور، این همایش ملی با هدف و محوریت ارائه آخرین دستاوردهای پژوهشی در زمینه آبزی پروری، جمع بندی نظرات متخصصین، کارشناسان، تولید کنندگان و صاحبان صنایع در جهت تدوین جامع نقشه راه توسعه آبزی پروری برگزار می شود.

وی افزود: در این همایش تدبیر جدیدی اندیشیده شده است تا نشست های تخصصی هم اندیشی با ارائه پیش نویس نقشه های راه توسعه آبزی پروری در شش گرایش انجام شده و مباحث تدوین شده به بحث و نقدکارشناسان و صاحب نظران گذاشته شود. در نهایت برنامه نقشه جامع توسعه آبزی پروری کشور توسط کانون هماهنگی دانش و صنعت آبزی پروری و موسسه تحقیقات شیلات ایران نهایی و در اختیار معاونت علمی و فنآوری ریاست جمهوری قرار خواهد گرفت.

دکتر مریم فلاحی رئیس پژوهشکده آبزی پروری آبهای داخلی کشور و دبیر همایش در تشریح رویکرد این همایش گفت: در کشور ما ایران در سال 1389 کل تولید آبزیان حدود 580 هزار تن بوده که حدود 250 هزارتن از آن از محل آبزی پروری است. در این بین، ماهیان گرم آبی حدود 120 هزار تن، ماهیان سردآبی 90 هزار تن و میگو و سایر آبزیان 40 هزار تن را به خود اختصاص داده اند.

وی ادامه داد: این میزان تولیدات آبزی پروری از افق چشم انداز 1420 فاصله زیادی داشته لذا باید بکوشیم به گونه ای برنامه ریزی کنیم که به 1.6 میلیون تن در پایان برنامه ها برسیم .

دکتر فلاحی ابراز امیدواری کرد در این جمع، هم اندیشی زمینه های دست یابی به این امر فراهم شود و گفت: در طول مدت همایش نقشه راه برنامه های ماهیان گرم آبی، ماهیان سردآبی، میگو و سخت پوستان، ماهیان دریایی، تغذیه و غذای زنده آبزیان، ماهیان خاویاری مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته وامیدواریم بتوانیم این برنامه ها را بصورت مدون و مستند در اختیار بخش های پژوهشی، دانشگاهی و اجرایی قرار دهیم.

رئیس سازمان دامپزشکی کشور نیز به عنوان یکی از سخنرانان مراسم افتتاحیه بر همراهی شبکه دامپزشکی در امر آبزی پروری تاکید کرد و گفت: شبکه دامپزشکی در حوزه های مبارزه با بیماریها هم در مراکز تکثیر و هم در مراکز فعال تولیدی آبزیان، پایش باقیمانده ها و خطرات مصرف داروها و مکمل های غیر مجاز در واحدهای تولیدی و مزارع پرورش ماهی و ارائه محصولات جایگزین همراهی در بحث صدور آبزیان به جهت اخذ استانداردهای لازم و نیز ایجاد مراکز تخصصی تشخیصی آبزیان نظیر مرکز تشخیص میگو بوشهر، مرکز تشخیص ماهیان گر آبی گیلان و دیگر مراکز حضوری فعال در کنار آبزی پروران برای  رسیدن به افق چشم انداز دارد.

دکتر سید محسن دستور از وجود 8 هزار مرکز تکثیر و پرورش آبزیان در کشور خبر داد و گفت: سال گذشته 7 هزار و 600 مرکز فعال زیرپوشش نظارت دامپزشکی قرار گرفتند و در حوزه مبارزه با بیماری ها نیز 15 بیماری مورد نظارت قرار گرفت.

وی یکی از چالش های مهم و بزرگ آبزی پروری را وجود بیماری ها در این بخش دانست و افزود: این موضوع می تواند از ابعاد مختلف تاثیرات خود را بگذارد و به عنوان یک چالش مهم مطرح شود. بیماری ها از چند جهت سبب خسارت شده و مانع بزرگ در این بخش است.

دکتر دستور با اشاره به سرمایه گذاری در صنعت آبزی پروری عنوان کرد: از ابتدای برنامه چهارم در زمینه سرمایه گذاری آبزی پروری کشور 14 درصد رشد داشتیم که 660 هزار تن مجموع تولید این بخش در سال است.

وی درباره خطر مصرف بی رویه و غیرمجاز داروها در استخرها و مراکز پرورش آبزیان، عنوان کرد: سال گذشته با همکاری سازمان تحقیقات و شیلات مزارع پرورش قزل آلا از نظر باقی ماندن سموم و داروها در بدن ماهی مورد پایش قرار گرفت. این پایش نشان داد که در برخی از مزارع قزل آلا مصرف بی رویه و غیرمجاز داروی ضدعفونی کننده مالاشیت گرین وجود داشت که امسال دو اقدام موثر در این راستا صورت گرفت و علاوه بر ممنوعیت کامل استفاده از این ماده سمی، محصولات سالم جایگزین را تهیه و وارد کرده و در اختیار تولید کنندگان قرار دادیم.

رئیس سازمان دامپزشکی کشور به موضوع صادرات آبزیان اشاره و اظهار کرد: با اقدام های انجام شده در زمینه نظارت و کنترل بر سلامت و بهداشت تولیدات آبزیان، ایران در فهرست A صادرات به اتحادیه اروپا در زمینه میگوی پرورشی و ماهیان دریایی قرار گرفت.

وی تاسیس چند مرکز تشخیص تخصصی بیماری های آبزیان از جمله مرکز تشخیص تخصصی میگو در بوشهر، ماهیان سردآبی در چهارمحال و بختیاری، ماهیان گرمابی در گیلان و ماهیان دریایی در اهواز را از جمله اقدام های سازمان دامپزشکی کشور در سال های اخیر عنوان کرد.

به گفته وی، تعدادی از این مراکز به بهره برداری رسیده و برخی دیگر نیز تا پایان سال جاری و اوایل سال 91 مورد بهره برداری قرار می گیرند.

گفتنی است نخستین همایش ملی آبزی پروری یک هزار و 580 مقاله دریافتی داشت که از این میان 56 مقاله برای سخنرانی و 505 مقاله به صورت پوستر ارائه شدند.

این همایش در روز دوم با برگزاری پنل های تخصصی جهت برسی نقشه راه آبزی پروری حول محورهای توسعه آبزی پروری ماهیان خاویاری، توسعه آبزی پروری میگو کشور، توسعه آبزی پروری سرد آبی، نقشه راه برنامه راهبردی سایر آبزیان (نرمتنان، جلبک ها، غذای زنده، ماهیان زینتی) توسعه و تکثیر پرورش ماهیا گرمابی و نقشه راه ماهیان دریایی دنبال شد که در نهایت به تدوین سندی با توجه به شاخصه هایی چون عوامل نهاده ها (بچه ماهی، غذا، دارو، بیمه...) عوامل محدود کننده و موثر، نظام و الگوی بهره برداری، فرآوری، صادرات و الزامات قانونی و زیست محیطی برای نیل به روش دستیابی به اهداف آبزی پروری کشورمان در افق 1404منجر شود.

پیام معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری (دکتر نسرین سلطانخواه) به همایش به شرح ذیل قرائت شد:

به نام خدایی که بشر را از دریچه ی تحقق آفرید و او را خلیفه ی خود برکره ارض قرار داد و برتری انسان را به دیگر آفریده ها به عنوان هدیه ای بزرگ و ماندگار به آدمی عطا فرمود.

سلام و درود به بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران امام امت (ره)، درود خدا به رهبر فرزانه انقلاب اسلامی که همواره ما را به تحقیق و اندیشیدن دعوت می نماید و سلام وعرض ارادت به محضر همه ی شما رهپویان راه نورانی اندیشیدن و پژوهش که در  اولین همایش ملی آبزی پروری ایران در این فضای فکر و اندیشه گردهم آمده اید، به همه ی شما بهره برداران  وتلاش گران عرصه ها ی تولید کشور نیز سلام و خسته نباشید عرض می نمایم.

یکی از بزرگترین چالش های جامعه انسانی در قرن حاضر تضمین تولید غذای کافی برای جمعیت در حال رشد می باشد که در اکثر کنفرانس های جهانی و داخلی برگزار شده در قرن گذشته و حاضر مورد تأکید وافر قرار گرفته است، بطوریکه در این کنفراس ها به فقدان یا کاهش آب شیرین در جهان، کمبود غذا در مقابل رشد روز افزون جمعیت جهانی، تخریب محیط زیست با توجه به رشد جمعیت و رشد زندگی بعنوان سه فاکتور محدود کننده در توسعه پایدارتولید غذا تاکید شده است؛ در نتیجه جهت مواجهه با این چالشها، جامعه جهانی و ازجمله متخصصین عزیزکشورمان نیز بایستی شیوه های جدیدی در رفع این معضلات بکار گیرند.

در تولید غذا با مسائلی از قبیل محدودیت در تولید گوشت دام وطیور، علی رغم پیشرفت های صورت گرفته در اصلاح نژاد دام ها مواجه هستیم و از طرفی هم گفته می شود که پرورش دام در افزایش گازهای گلخانه ای ومیزان CO2 جو نسبت به آبزیان نقش بیشتری را ایفا می نمایند و همچنین از نظر سلامتی نسبت به آبزیان بازدهی کمتری را در جوامع دارند. در تولیدات غلات هم در اکثر نقاط دنیا با مسائلی از قبیل خشکسالی و شور شدن زمین های کشاورزی و آبهای تحت الارضی مواجه هستیم. بنابراین رویکرد جهانی با توجه به وسعت اقیانوسها و دریاها که   کره زمین را آب فرا گرفته است، به صید و پرورش آبزیان میباشد. در عین حال در زمینه صید و ماهیگیری از دریا و اقیانوسها علی رغم رشد سریع جهانی آن از دهه 1960 تا1980 میزان ماهیگیری از دهه 1990 تاکنون تقریباً یک روند ثابت را داشته، چنانکه هم اکنون میزان صید جهانی (سال 2010)، 90  میلیون تن ثابت مانده است .

آنچه که مشهود است این میزان تولید آبزیان از طریق صید وصیادی تکافوی نیاز روز افزون جامعه جهانی را با توجه به رشد فزاینده جمعیت نمی نماید، لذا تنها رویکرد به آبزی پروری در منابع آبی می باشد. از طرفی اگرچه گفته می شود که آبزی پروری یک قدمت 3000 ساله دارد و از آن زمان تاکنون رشد فزاینده ای داشته است یعنی در سال 2010 میزان تولید به 1/55 میلیون تن رسیده و لیکن این میزان نیز با توجه به پیش بینی افزایش جمعیت جهان در سال 2020- 2015  (2/9  میلیارد نفر) فاصله زیادی دارد. در کشور ما نیز تولید آبزیان از طریق صید و آبزی پروری رشد قابل توجه ای داشته است بطوریکه برابر آمارها از سال 1374 تا 1389 از میزان 382300 تن به میزان 688000 تن ارتقاء یافته است. در پرورش آبزیان این روند توسعه ای همچنان وجود داشته بطوریکه میزان آن از سال 1374 تا سال 1389 از  59000 تن به میزان 235000 تن افزایش یافته است. اینها همگی نشان از یک جهش عظیم در تولیدات آبزیان در کشور را نشان می دهد.

در مصرف سرانه ماهی که یکی از شاخص های رشد جوامع کشورهای صنعتی و در حال توسعه می باشد از میزان 4 کیلوگرم در سال 1373 به 3/7 کیلوگرم در سال 1389 رسیده ایم که یک شاخص خوب در افزایش توجه مردم عزیز کشورمان به غذای سلامتی می باشد. قابل ذکر است هم اکنون سرانه جهانی مصرف آبزیان 1/19 کیلوگرم می باشد. با وصف براین با توجه به این پیشرفت ها و ارائه سند چشم انداز توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور هنوز راه بسیار زیادی تا خودکفایی نهایی در زمینه محصولات کشاورزی و شیلاتی باقی مانده است. تحقق اهداف پیش بینی شده در این سند و ارائه یک راهکارمناسب در همچین سمینارهای علمی و تخصصی قابل دستیابی خواهد بود.

با تدبیر رئیس جمهور محترم وتشکیل معاونت علمی ریاست جمهوری زمینه اعتقاد عملی دولت خدمتگزار به علم محوری امورات اجرایی کشور بیش از پیش فراهم شده واین معاونت با تشکیل کانونهای هماهنگی دانش وصنعت به منظور نیل به این هدف متعالی وتقویت ارتباط مجموعه های علمی ،پژوهشی و دانشگاهی کشور با متولیان تولید به این مهم همت گماشته است تا به تدوین نقشه راه و راهبردهای علمی وعملی در کلیه حوزه های ذیربط بپردازند.

با عنایت به اینکه در برنامه چهارم توسعه اقتصادی کشور تولیدآبزیان 768000 تن هدف گذاری شده بود تولید 688000 تن محقق گردید و نیز براساس اهداف برنامه پنجم توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور سهم تولید آبزیان با وجود ظرفیت های موجود بخش شیلات میزان تولید یک میلیون و ششصد هزار تن پیش بینی شده است؛ لذا از شما اندیشمندان، متخصصین، محققین و نخبگان علوم شیلاتی انتظار می رود که در مدت برگزاری این همایش ملی به تجزیه و تحلیل سیاستهای راهبردی کشور در بخش شیلات وآبزیان توجه بیشتری نموده و آنرا بدقت مورد نقد وارزیابی قرار دهید تا نقشه راه لازم برای اجرای این برنامه حاصل گردد. بطور مثال در علوم فناوری نوین چه راهکارهای وجود دارد که ما به هزینه های کمتر بتوانیم مسیر توسعه شیلاتی را طی نمائیم و یا در مقوله افزایش تولید در واحد سطح و مکانیزاسیون مزارع پرورشی، توسعه پرورش آبزیان در سیستم متراکم و یا پرورش در قفس با چه مکانیسم و ملاحظاتی بتوانیم ضمن کاهش هزینه های تولید، تولید اقتصادی پایدار را داشته باشیم.

 امیدوارم با اهتمام شما فرزانگان در خاتمه این هم اندیشی، راهکارهای اجرایی وکاربردی خوبی را در قالب یک مجموعه مدون و مستند به عنوان نقشه راه توسعه آبزی پروری کشور برای تعالی میهن عزیز مان در حوزه شیلات وآبزیان داشته باشیم. ان شاء الله/  دکتر نسرین سلطانخواه / معاون علمی و فناوری رئیس جمهور 

پیام وزیر جهاد کشاورزی به این همایش هم شرح ذیل قرائت گردید :

 نرخ بالای رشد جمعیت در طی دهه‌های گذشته ، توجه کلیه دست‌اندرکاران را به نیازهای اساسی این جمعیت از جمله غذا ، اشتغال و مسکن و....معطوف داشته است . تامین امنیت غذایی یکی از سرفصل های مهم در بخش کشاورزی محسوب شده که امروزه رسالت مجموعه تحقیقات را در هدایت و ارائه دستورالعمل‌های راهبردی ، بر مبنای نگاه محصولی دوچندان کرده است . منابع آبزیان از جمله مهمترین منابع پروتئینی حیوانی بوده که به لحاظ دارا بودن اجزاء مهم غذایی بعنوان غذای سلامتی تلقی می‌شوند و در این راستا آبزی‌پروری یکی از بسترهای مناسب جهت تولید و ایجاد اشتغال مولد محسوب می‌گردد.

سهم تولیدات آبزیان دردنیا 163 میلیون تن بوده که قریب به 45% آن به تولیدات حاصل از تکثیر و پرورش آبزیان تعلق دارد. در کشور جمهوری اسلامی ایران نیز در طی سالهای اخیر تولید بالغ بر660 هزارتن انواع آبزیان صورت پذیرفته که سهم آبزی‌پروری بیش از 30% (معادل 244 هزار تن) می‌باشد.

امروزه بیش از هر زمان دیگر برنامه‌های توسعه شیلات نیازمند و تشنه ورود علوم جدید و فنآوریهای نوین و تحقیقات بطور موثر و کاربردی است ، چرا که هدفگذاری تولید بیش از 15 هزار تن میگو ، 250 هزار تن ماهیان گرم‌آبی و قریب به 150 هزارتن ماهیان سردآبی در برنامه پنجم نیازمند بکارگیری شیوه‌ها و مدلها ، گونه‌ها و راهکارهای افزایش تولید در واحد سطح و نیز کاهش هزینه‌های تولید است . اهداف کیفی شیلات و آبزیان در برنامه پنجساله پنجم توسعه عمدتا شامل:- افزایش سهم آبزیان در امنیت غذایی کشور- بهره‎برداری مسئولانه و پایدار از منابع آبزی کشور- بهبود کیفیت و کاهش ضایعات آبزیان-  حفاظت و بازسازی مؤثر از ذخایر آبزیان-  بهبود الگوهای مدیریت تولید و بهره