اندر حکایت محیط‌بان نمونه - شجاع مومنی

اندر حکایت محیط‌بان نمونه

شجاع مومنی

هر ساله در سازمان محیط زیست کشور به منظور شناخت محیط‌بانان ساعی و اعطای پاداش به آنها و ایجاد انگیزه برای بهبود کارایی آنان، عملكرد محیط بانان ارزیابی شده و نسبت به معرفی محیطبان نمونه اقدام می شود. اما ملاک ها و استانداردهای ارزیابی عملکرد مغایر با اهداف، رسالت و مسئولیت سازمان است. متاسفانه اکثر فاکتورهای موثر در پیشبرد اهداف محیط زیست منجمله اقدامات پیشگیرانه از وقوع تخلف و برقراری آرامش در زیستگاه ها و استانداردهای علمی از قبیل تالیفات، ترجمات، مقالات و کسب دانش ها و مهارت های شغلی و تلاش های مجدانه و فداکارانه جهت اطفای حریق ها در مناطق هیچ جایی در فاکتورهای انتخاب کارمند نمونه ندارد.

این ارزیابی بجای ارتقاء کمی و کیفی كاركنان و افزایش بهره وری و تحقق اهداف ذاتی سازمانی، باعث کاهش كیفیت خدمات و تنزل کارآیی و اثربخشی نیروها گردیده است. شوربختانه ارتباطات و ساخت و پاخت ها نقش اصلی و پارامتری تاثیرگذار در کسب عنوان محیط بان نمونه است. متاسفانه ارزیابی و انتخاب محیط بان نمونه بدین شیوه نه تنها منجر به اصلاح و بهبود عملكرد محیط بانان نمی شود، بلکه هرکه هست اندر پی بهبود خویش. این شیوه ارزیابی تکثر پرونده های شکار و امتیازگیری ارزیابی شوندگان به قیمت کاهش جمعیت حیات وحش را در پی خواهد داشت.

لازم به توضیح اینکه منظور از این ادعا زیر سوال بردن و انتساب اتهام به محیط بانان منتخب نمی باشد و اکثر محیط بانان نیروهایی شایسته و متعهد و معتقد هستند. بلکه منظور این است که کلیت و اساس نحوه ارزیابی اشتباه بوده و زمینه ساز تخلف و تخلف فروشی است. ولی به هر حال وجود چند کارمند غیرمتعهد، خودخواه، منفعت طلب، سودجو، فرصت طلب و  زیاده خواه در هر سازمانی غیرقابل انکار است.

برخی از محیط بانان از ابتدای سال درخصوص شمارش و افزایش پرونده ها با هم رقابت ناسالمی داشته و با وجود امکان جلوگیری از تخلف، (خدای نکرده، گوش شیطان کَر) آنها از ایفای وظیفه ذاتی و برخورد به موقع و پیشگیرانه امتناع کنند تا با این اهمال و مسامحه تعمدی به طمع کسب عنوان محیط بان نمونه، جانور توسط متخلف شکار گردد و حین ارتکاب تخلف او را دستگیر کرده و پرونده ای تشکیل گردد و امتیازی نصیب محیط بان مثلاً نمونه گردد.

متاسفانه جملاتی از قبیل «برویم پرونده ای جور کنیم» دارد به یک گفتمان عادی و جاری در بین برخی از محیط بانان تبدیل می شود. مواردی اتفاق افتاده که محیط بان شکارچی را در حین نشانه گیری مشاهده کرده است اما بجای جلوگیری از شکار جاندار، صبر کرده تا متخلف مرتکب تخلف شده و جاندار شکار یا صید شده و سپس اقدام به دستگیری او می کند تا پرونده ای به نام محیط بان ثبت شود. در واقع جانداری که محیط بان مسئول حفظ جانش بوده، به دلیل شاخص ها و ملاک های نادرست ارزیابی از بین رفته است.

امتیازات مكتسبه ای که ناشی از فراوانی و ازدیاد پرونده های ارتکاب تخلف و کاهش جمعیت حیات وحش باشد، مغایر با رسالت ذاتی سازمان حفاظت محیط زیست می باشد و پیامد آن نابودی حیات وحش و محیط زیست کشور است. به هر حال ممکن است این تخلف فروشی برای محیط زیست کشور آب نداشته باشد اما برای متقاضی کسب عنوان محیط بان نمونه نان خوبی دارد و ایضاً برای مدیر ایشان. پرواضح و مبرهن است در منطقه ای که تعداد پرونده و تخلف صعودی و جمعیت گونه های جانوری نزولی است، بدین معنی است که محیط بانان منطقه مربوطه فاقد کارایی لازم هستند و بایستی تعداد پرونده های تخلف بعنوان یک معیار منفی یا حداقل فاقد امتیاز قلمداد گردد، نه اینکه امتیازآور باشد. نهایتاً هیچ پاسخگویی در مقابل عملكرد نامطلوب آنها در زمینه کاهش جمعیت حیات وحش در منطقه تحت عملکرد و عدم انجام اقدامات پیشگیرانه وجود ندارد. با این رویه جاری این راه به اصطلاح به ترکستان می رود.

ترسم نرسی به کعبه ای اعرابی

این ره که تو می روی به ترکستان است

یکی دیگر از معیارهای ارزیابی محیط بانان زخمی شدن و ضربه خوردن است. یعنی در این شرایط حساس امنیتی کشور حتما بایستی یک درگیری منجر به ضرب و جرح بین محیط بانان و متخلفین صورت پذیرد تا امتیازی نصیب محیط بان گردد.

نتیجه این ملاک ها و معیارهای اشتباه این شده است که سال به سال وضعیت محیط زیست بدتر، زیستگاه ها کوچک و کوچک تر، جمعیت گونه ها نزولی، وسعت و تراکم جنگل ها کمتر و هوا آلوده تر و تعداد پروندهای تخلف بیشتر می شود.

بایستی پیشگیری از جرم و تخلف، در اولویت قرار گیرد و بازدارندگی و پیشگیری از تخلف بایستی چارچوب و عنصر اصلی و مهمترین و راهبردی ترین شاخص در فرآیند سنجش و انتخاب محیط بان نمونه باشد. به گونه ای عمل شود که آمار تخلفات در مناطق چهارگانه محیط زیست بسیار کاهش پیدا کند.

ابتکارات، خلاقیت ها، رفتار، مهارتها و توانمندی های شغلی که مانع از وقوع تخلفات و شکار حیات وحش شود بایستی به عنوان خدمات برجسته و امتیازآور محسوب گردد، نه اینکه تعداد پرونده های شکار و تخلفات در حوزه عمکلرد یک محیط بان بعنوان امتیازات و ویژه شاخص برتری عملکرد تلقی گردد 

در راستای اجرای بهینه فرآیند ارزیابی عملکرد کارکنان و محیط بانان، اصلاح دستورالعمل  و بازنگری در معیارها و شاخص های امتیازدهی منطبق بر واقعیات و مبتنی بر پیشگیری از تخلفات و همچنین نظارت بر حسن اجرای فرایند ارزیابی کارکنان، بنحوی که از اعمال سلیقه های شخصی خودداری گردد، امری ضروری است. امید و رجاء واثق به اینکه مسئولین سیاست گذاری، برنامه ریزی، نظارت و واحد متولی ارزیابی عملکرد در سازمان محیط زیست کشور دستورالعمل سنجش و ارزش گذاری کارکنان و محیط بانان را در راستای منافع، مصالح، رسالت و مسئولیت سازمان و بهبود محیط زیست کشور اصلاح نمایند تا ظرفیت لازم برای ارزشیابی صحیح و منطقی کارکنان و انتخاب محیط بانان نمونه واقعی مهیا گردد.

شایان ذکر است که بنده هیچ وقت در پی کسب این عناوین و تشویق ها و تقدیرها نبوده و نخواهم بود. فقط خواستم عرض کنم که با وجود رویه و استانداردهای جاری و ساری در سازمان، مع الاسف حتماً بایستی شکار یا صیدی توسط متخلف انجام شود و جانداری از آمار حیات وحش کسر گردد یا زیستگاهی تخریب گردد تا پرونده ای اضافه شده و امتیازی کسب گردد که این فرآیند بدور از عدالت محوری و شایسته سالاری بوده و ضربات و لطمات جبران ناپذیری بر محیط زیست کشور وارد می کند.

۱۴۰۲/۳/۲۷