حکیم مهر - خبرگزاری ایسنا نوشت : علیرغم وعده‌های گوناگون مسئولان وزارت کشاورزی طی 12 سال اخیر نه تنها هیچ اقدامی بری مقابله با شانه‌دار مهاجم دریای خزر به عنوان رقیب بزرگ کیلکا ماهیان نشده است، بلکه این گونه را در خطر انقراض نسل قرار داده و صید 100 هزار تنی صیادان را به کمتر از 27 هزار تن رسانده است. همچنین بیش از 120 میلیارد تومان خسارت به کشور وارد کرده و 90 تعاونی صیادی را به تعطیلی و ورشکستگی کشانده است.
شانه‌دار مهاجم موجودی ژله‌ای و بومی قاره آمریکاست که برای نخستین بار در سال 1378 از دریای سیاه از طریق آب توازن کشتی‌ها وارد اکوسیستم دریای خزر شد و با توجه به اینکه خصوصیات بیولوژیکی آنها با اکوسیستم دریای خزر سازگار است به سرعت تکثیر پیدا کردند و متاسفانه به دلیل شورتر و گرم‌تر بودن آبهای ساحلی کشور ما نسبت به سایر همسایگان، تجمع آن در سواحل ایران بیشتر است به طوریکه این موجود در آبهای ایران تا عمق بیش از 150 متر راه یافته‌اند.
این موجود روزانه دو تا سه هزار تخم می‌گذارد که از این تخم‌ها در مدت 24 ساعت لارو خارج می‌شود و لاروها نیز پس از دو هفته بالغ شده و به دلیل اینکه این موجود به تنهایی نر و ماده است به راحتی شروع به تخم گذاری کرده و وسعت عظیم دریا را احاطه کرده است.
شانه‌دار مهاجم در تمام مراحل زندگی خود گوشتخوار است و از فیتوپلانکتون‌هایی تغذیه می‌کند و غذای انواع ماهیان به ویژه کیلکا است؛ لذا شانه‌دار مهاجم رقیب بزرگی برای کیلکا ماهیان محسوب می‌شود و با افت شدید جمعیت آنها باعث ورشکستگی عده زیادی از صیادان کیلکا شده است به طوریکه 119 تعاونی صید در استانهای شمالی به 29 شرکت و 29 فروند لنج صیادی کاهش یافته است.
همچنین صید 100 هزار تنی این گونه ماهی به 27 هزار تن کاهش یافت.
اما این مهاجم تنها گریبان‌گیر ماهیان کیلکا و آجر شدن نان صیادان آن نیست. بلکه از آنجاکه کیلکا ماهیان نان دریای خزر هستند، کاهش جمعیت آنها روی موجودات دیگر از جمله ماهیان خاویاری تاثیر خواهد گذاشت و می‌توان یکی از علل کاهش ماهیان خاویاری را این امر دانست.
البته آسیب‌های طولانی مدت این شانه‌دارها بسیار بیشتر از آن چیزی است که در ذخایر کیلکا ماهیان مشهود شده است؛ اندیشمندان اکولوژی و بیولوژی دریای خزر معتقدند که دریای خزر به صورت یک تالاب درمی‌آید و به دلیل نبود زئوپلانکتون‌ها، فیتوپلانکتون‌ها افزایش یافته‌اند که افزایش این موجودات و جلبک‌ها مشکل بعدی است که به شدت می‌تواند دریای خزر را تهدید کند.
طبق اعلام وزارت کشاورزی ورود این موجود از سال 78 تا سال 84 بیش از 700 میلیارد ریال خسارت به کشور وارد کرده و تبعاتی به دنبال داشته است و تنها معضل آن به کاهش صید ختم نشده و مشکلاتی را از جمله بیکاری صیادان کیلکا، تعطیلی کارخانجات وابسته به صید کیلکا را در بر داشته است.
همچنین دولت در این خصوص سرمایه‌گذاری زیادی ایجاد کرده بود که معطل نگه داشته و مشکلاتی را برای کشور به وجود آورده است و به نتیجه نرسیدن دهها میلیارد تومان هزینه برای حل مشکل و اقدامات 9 سازمان بین‌المللی از جمله این مشکلات است.
به گفته سازمان تحقیقات کشاورزی شانه‌دار مهاجم سالانه بین هشت تا 10 میلیارد تومان به کشور خسارت وارد می‌کند که اگر تنها هزینه یک سال خسارت به بخش تحقیقات در این زمینه اختصاص یابد به‌طور حتم تا 80 درصد این مشکل رفع خواهد شد.
از آنجاکه شانه‌دار مهاجم دریای خزر هیچگونه دشمن طبیعی ندارد و به سرعت در حال گسترش است راهکار و روش‌هایی برای مقابله با آن مطرح شده اما با توجه به اینکه اجرای هرگونه اقدام در دریای خزر باید با موافقت کشورهای حاشیه باشد و همسایگان ایران در حاشیه خزر به دلیل اینکه آسیب چندانی از هجوم این موجود زنده ندیده‌اند، تمایل چندانی برای همکاری در رفع این معضل ندارند.
اخیرا گروهی از اعضای هیات علمی دانشگاه تهران در قالب یک ابداع شیوه‌ای کم نظیر ارایه کردند که در این روش با استفاده از امواج اکوستیکی می‌توان با این موجود مبارزه کرد. این امواج برای موجوداتی همچون شانه‌دار مهاجم دریای خزر که دارای ساختار فیزیولوژیکی ساده‌تری هستند می‌تواند بسیار موثرتر باشد و قادر است در تولید مثل، تغذیه و سیستم‌های عصبی این موجود اختلال ایجاد کند.
درحالیکه سال 86 طبق وعده وزیر وقت جهاد کشاورزی دانش مقابله با این موجود مهاجم توسط متخصصان ایرانی کشف شده قرار بود این طرح علمی در دریای خزر اجرایی شود هنوز از اجرا خبری نیست و درحالیکه رییس موسسه تحقیقات شیلات اعلام کرده بود در نیمه دوم سال 87 راهکار مقابله با شانه‌دار مهاجم دریای خزر اجرایی می‌شود و به‌زودی ذخایر کیلکا ماهیان همچون گذشته خواهد شد نه تنها از اقدام و مبارزه‌ای خبری نیست بلکه این گونه ارزشمند در آستانه خطر انقراض نسلقرارگرفته و کارشناسان از اینکهاین گونه نیز به سرنوشت ماهیان خاویاری دچار شوند نگران هستند.
به گفته رییس انجمن شرکت‌های صیادی کیکا گیلان طی 10 سال اخیر گونه‌ی آنچولی که ماهی کیلکا معمولی است، اصلا صید نشده است و گونه‌ی دیگری از کیلکا ماهیان صید می‌شود که هر سال نسبت به سال قبل روند کاهشی دارد.
ابوالقاسم مقیمی از کاهش 20 درصدی صید کیلکا ماهیان نسبت به سال گذشته خبرداد و تصریح کرد: سال گذشته به‌طور میانگین هر فروند 220 تن ماهی کیلکا صید کرده است که امسال به 120 تن کاهش یافته و تنها 19 فروند لنج صیادی در دریای خزر کیلکا صید می‌کند.
همچنان صیادان به انتظار بازگشت دوران طلایی صید اقتصادی کیلکا و جبران ذخایر کاهش یافته آن هستند.
خبر مرتبط :
