حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: رئیس اداره بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوانات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی معتقد است که نقش کلینیک‌های دامپزشکی در پیشگیری از بیماری هاری خیلی مهم است، چون قسمت عمده انتقال بیماری‌های زئونوز از طریق دام و پت‌ها انجام می‌شود: «همه خانواده‌هایی که سگ و گربه در منزل نگهداری می‌کنند، باید یاد بگیرند که حیوان خود را به کلینیک دامپزشکی ببرند و واکسن و دارو بزنند که علاوه بر تضمین سلامت حیوان، بیماری به سایر افراد منتقل نشود.»
«دکتر محمدرضا شیرزادی» در گفت‌وگو با حکیم مهر تصریح می‌کند: «اگر ارگان‌ها احساس کنند که نتیجه مصوبه شورای شهر ایجاد مشکل در کنترل بیماری در حیوانات است، قطعا شورای شهر در آن تجدیدنظر می‌کند.»
وی ادامه می‌دهد: «بنده از حکیم مهر خواهش می‌کنم که در پیگیری‌های خود، صرفا به وزارت بهداشت بسنده نکند و از روابط عمومی سازمان شهرداری‌ها درخصوص کنترل جمعیت سگ‌ها و همچنین روابط عمومی سازمان دامپزشکی درخصوص پوشش واکسیناسیون سگ‌ها و ارزیابی واکسن‌ها توضیح بخواهید.»
حکیم مهر: آقای دکتر، به نظر می‌رسد که اخیرا موارد ابتلا به هاری در جامعه زیاد شده است. نظر شما چیست؟ برای کنترل بیماری در سگ‌های بلاصاحب چه برنامه‌ای دارید؟
هاری از بیماری‌های مهمی به شمار می‌رود که از حیوانات به انسان منتقل می‌شود و به طور کلی در خصوص بیماری‌هایی که از حیوانات به انسان منتقل می‌شوند، صرفا وزارت بهداشت نقش کنترلی ندارد، بلکه ارگان‌های مختلف باید با هم همکاری کنند. در این میان سازمان بهداشت جهانی، این مسئله را تحت عنوان «سلامت واحد» بیان کرده است. برای مثال حیوان‌گزیدگی یک بحث بسیار جدی است که برای پیشگیری از آن، ارگان‌های مختلف ازجمله سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، فرمانداری، شهرداری، سازمان دامپزشکی، سازمان حفاظت از محیط زیست و... بستگی به هر منطقه و جمعیت خاصی که آن منطقه دارد، باید مشارکت کنند. این خیلی مهم است که هر ارگان با توجه به پیگیری‌ها و شرح وظیفه‌ای که دارد، مسئولیت خود را انجام دهد. بدیهی است که اگر مشارکت کامل صورت نگیرد، منتج به این می‌شود که موارد ابتلا به بیماری در انسان افزایش پیدا می‌کند.
سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور خطاب به شهرداران و استانداران ابلاغ کرده که جمعیت سگ‌های ولگرد کنترل شود و این وظیفه را به عهده آنها قرار داده است. از طرف دیگر سازمان دامپزشکی وظیفه دارد که برای سگ‌های صاحب‌دار و حیواناتی که نیازمند تزریق واکسن هاری هستند، واکسیناسیون هاری انجام دهد. در این مسیر هر یک از این سازمان‌ها که با مشکل مواجه شوند و فرایند واکسیناسیون به موقع انجام نشود، باعث افزایش موارد حیوان‌گزیدگی در انسان شده و آمار هاری در انسان را بالا می‌برد. این روند فقط مختص کشور ما نیست و کل دنیا به این نتیجه رسیدند که بحث سلامت واحد بسیار جدی است و باید همه ارگان‌ها دست به دست هم دهند تا این کار را انجام دهند.
حکیم مهر: ارزیابی شما از نقش کلینیک‌های دامپزشکی در کنترل بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان از جمله هاری چیست؟
نقش کلینیک‌های دامپزشکی خیلی مهم است چون قسمت عمده انتقال بیماری‌های زئونوز از طریق دام و پت‌ها انجام می‌شود، لذا همه خانواده‌هایی که سگ و گربه در منزل نگهداری می‌کنند، باید یاد بگیرند که حیوان خود را به کلینیک دامپزشکی ببرند و واکسن و دارو بزنند که علاوه بر تضمین سلامت حیوان، بیماری به سایر افراد منتقل نشود.
حکیم مهر: شما به فرابخشی بودن مبارزه با هاری و نقش چند ارگان در پیشگیری از آن اشاره و تاکید کردید که همه باید با هم هماهنگ باشند. اما اخیرا شورای شهر تهران مصوبه‌ای تصویب نموده که در صورت اجرای آن، عملاً بیش از ۹۰ درصد کلینیک‌های دامپزشکی تعطیل خواهند شد. آیا حذف کلینیک‌ها به برنامه مبارزه با هاری آسیب نمی‌زند و به منزله افزایش موارد هاری نیست؟
این مصوبه‌ای است که قطعا شورای شهر تهران قبل از تصمیم‌گیری در مورد آن، از سازمان دامپزشکی و سایر ارگان‌ها استعلام کرده و بعد به این نتیجه رسیده است. لذا اگر ارگان‌ها احساس کنند که نتیجه این تصمیم، ایجاد مشکل در کنترل بیماری در حیوانات است، قطعا شورای شهر در آن تجدیدنظر می‌کند.
حکیم مهر: اینکه می‌فرمایید شورای شهر قبل از این تصمیم، حتما از سازمان دامپزشکی استعلام گرفته است، این‌طور نیست و هیچ استعلامی نگرفتند.
علت اصلی این تصمیم این بود که بعضی از کلینیک‌های دامپزشکی در آپارتمان‌های مسکونی فعالیت می‌کردند؛ آپارتمانی که مثلا ۱۰ واحد مسکونی دارد و یکی از این واحدها تبدیل به کلینیک شده بود و سگ و گربه از راهروی آن تردد می‌کردند. بالاخره این درست نیست که در مجتمعی که همه واحدهای آن مسکونی هستند، یک کلینیک دامپزشکی فعالیت کند. اما اگر ساختمانی باشد که جنبه تجاری داشته باشد، البته شاید صرفا سند تجاری نیاز نباشد، مثل مطب پزشکان که لازم نیست سند آن تجاری یا اداری باشد و ساختمانی باشد که همه واحدهای آن اداری باشد، یکی از آن واحدها هم می‌تواند تحت عنوان کلینیک دامپزشکی فعالیت کند.
حکیم مهر: اما هزینه خرید یا اجاره واحد تجاری آن‌قدر گران است که عملا بیش از ۹۰ درصد کلینیک‌ها از عهده پرداخت آن برنمی‌آیند و به ناچار تعطیل خواهند شد.
قطعا همین‌طور است و ما موافق تعطیلی کلینیک‌های دامپزشکی نیستیم، اما به هر حال مردم هم به دلیل وجود کلینیک دامپزشکی در ساختمان‌های مسکونی شکایت کردند که به این شکل هم نباید باشد. من در جریان این شکایت‌ها هستم و بارها به خود من هم مراجعه کردند و گفتند که مثلا ما ۸ واحد هستیم و یک نفر کلینیک دامپزشکی تاسیس کرده و رفت و آمد سگ و گربه، ما در معرض خطر قرار داده است. این هم یک بحث جدی است و متعاقب همین مسئله بوده که شورای شهر گفته کلینیک‌ها باید در مراکز تجاری باشند. حالا ان‌شاءالله ضوابطی تدوین می‌شود که اگر مثلا در ساختمانی که همه واحدهای آن مسکونی هستند، کلینیک‌ها مجاز به فعالیت نیستند و ممکن است بعدا به این مصوبه برسند.
حکیم مهر: گذشته از این بحث، در دو مورد اخیر بیماری هاری که منجر به فوت شد، گزارش شده که بیماران واکسن و سرم ضد هاری دریافت کرده بودند اما باز هم مبتلا شدند. آیا واکسن‌ها کارایی و اثربخشی لازم را نداشته‌اند؟
واکسن‌های هاری که وزارت بهداشت از ارگان‌های بین‌المللی خریداری می‌کند، گران‌قیمت هستند. در حال حاضر واکسن‌های انسانی هاری از دو شرکت فرانسوی و هندی به قیمت هر واکسن ۵ یورو و هر سرم ۶۰ یورو خریداری می‌شوند که هر دو تاییدیه سازمان بهداشت جهانی را دارند و وزارت بهداشت آن را به صورت رایگان در اختیار موارد حیوان‌گزیدگی قرار می‌دهد.
اما مسئله اینجاست که خرید واکسن، صرفا دلیل بر خوب بودن و اثربخشی آن نیست، چون روند انتقال و رعایت زنجیره سرمای آن هم بسیار مهم است. در کتب علمی هم نوشته شده که اگر سر و صورت مورد گزش قرار بگیرد، به دلیل نزدیکی عصب‌های سر و صورت به سیستم عصبی مرکز مغز، ویروس بلافاصله عصب را پیدا می‌کند و راهی سیستم عصبی مرکزی می‌شود و در این حالت دیگر فرصت تاثیر واکسن از بین می‌رود. متاسفانه هر دوی موارد اخیر هم از ناحیه سر و صورت مورد گزش قرار گرفته بودند، لذا نباید تصور شود که واکسن‌های ما مشکل دارد. کمااینکه واکسن‌ها مورد تایید سازمان بهداشت جهانی است و زنجیره سرما و روش استفاده آن کامل است.
وزارت بهداشت بیش از ۷۷۰ واحد پیشگیری از هاری دارد که به صورت ۲۴ ساعته در حال خدمات‌رسانی هستند. در واقع به هر یک از این واحدها در هر ساعتی که مراجعه شود، کارشناس دوره دیده در آنجا حضور دارد و اگر نیاز به سرم و واکسن باشد، تزریق آن را انجام می‌دهد. حتی اگر نیاز به اعمال جراحی خاصی داشته باشد نیز با بیمارستان منطقه هماهنگ شده و بیمار برای طی مراحل درمان به بیمارستان ارجاع داده می‌شود.
حکیم مهر: آیا آماری از تعداد موارد ابتلا به هاری در دو سال گذشته و تغییرات آن دارید؟
در سال ۱۴۰۲، شانزده مورد، در سال ۱۴۰۱، هجده مورد و متاسفانه در سال جاری نیز ۵ مورد ابتلا به هاری داشتیم.
حکیم مهر: به عنوان حرف آخر...
اصل مطلب بحث «سلامت واحد» است. کنترل جمعیت سگ‌ها، واکسیناسیون سگ‌های صاحب‌دار و برنامه‌ریزی در خصوص کنترل هاری در وحوش، وظیفه یک یا دو ارگان نیست. مثلا در یک شهرستان جمعیت کارکنان شرکت نفت زیاد است و در آنجا این ارگان هم باید به برنامه کنترل هاری و حیوان‌گزیدگی ورود کند.
بنده از حکیم مهر خواهش می‌کنم که در پیگیری‌های خود، صرفا به وزارت بهداشت بسنده نکند و از روابط عمومی سازمان شهرداری‌ها درخصوص کنترل جمعیت سگ‌ها و همچنین روابط عمومی سازمان دامپزشکی درخصوص پوشش واکسیناسیون سگ‌ها و ارزیابی واکسن‌ها توضیح بخواهید. همچنین از سازمان حفاظت از محیط زیست هم پیگیری کنید، چون وحوش نقش اصلی را در انتقال بیماری هاری دارند. هاری متعلق به گوشتخواران وحشی است و در مرحله بعد به سگ‌ها و بعد گاو و گوسفند و... منتقل می‌شود.
انستیتو پاستور همکار سازمان بهداشت جهانی است و واکسن‌هایی را که وارد می‌کند، قبل از مصرف مورد ارزیابی قرار می‌دهد که آیا تاثیر دارند یا خیر؟ یکی از افتخارات کشور ما این است که بخشی از انستیتو پاستور همکار سازمان بهداشت جهانی است.
حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.
انتقال بیماری های مشترک غالبا از سمت حیوان به انسان هست پس منطقی هست اداره بیماری های قابل انتقال بین انسان وحیوانات در سازمان دامپزشکی باشد نه وزارت بهداشت ضمن اینکه نقش سازمان حفاظت محیط زیست در خصوص کنترل بیماری هاری در حیات وحش از طریق تهیه واکسن های خوراکی نباید فراموش شود 
