مروری بر مهم‌ترین چالش‌های فعالیت دامپزشکان در حوزه دام‌های بزرگ/ در برنامه جدید آموزشی دوره دکتری عمومی دامپزشکی، تنها دو نیمسال به واحدهای دوره بالینی اختصاص یافته است!

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: «یکی از چالش‌های اساسی حوزه دام بزرگ در ایران، روند روبه کاهش دامداری‌های کوچک و کم شدن دام‌های روستاییان است.» این را «دکتر محمدرحیم حاجی حاجیکلایی» متخصص بیماری‌های داخلی دام‌های بزرگ و استاد دانشکده دامپزشکی دانشگاه شهید چمران به حکیم مهر می‌گوید و ریشه این معضل را بالا بودن هزینه نگهداری گاو، عدم مقرون به صرفه بودن نگهداری آنها و عدم حمایت دولت از دامداران و روستاییان عنوان می‌کند.

به گفته او ‌سختی کار در حوزه دام‌های بزرگ، آسیب‌های جسمی و زودتر فرسوده شدن دامپزشکان فعال در این حوزه، فاصله بین محل کلینیک و محل دامداری‌ها، هزینه‌ای که بابت رفت و آمد باید پرداخته شود، خطرات ناشی از این رفت و آمد، وقت‌گیر بودن، دریافت حق‌الزحمه نه چندان قابل توجه و... از چالش‌های پیش‌روی دامپزشکان فعال در این حوزه است.

حکیم مهر: آقای دکتر، ورودی چه سالی و کدام دانشگاه هستید؟

بنده ورودی سال ۱۳۶۷ دکتری عمومی دامپزشکی در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران و فارغ‌التحصیل شهریور ۱۳۷۳ هستم. در همان سال نیز در آزمون ورودی دکتری تخصصی رشته بیماری‌های داخلی دام‌های بزرگ پذیرفته شدم.

حکیم مهر:‌ چه شد که رشته دامپزشکی را انتخاب کردید؟

از آنجا که اهل روستا بودم و زندگی ما بر پایه فعالیت‌های کشاورزی می‌گذشت و نگهداری گاو و اسب جزو اجتناب‌ناپذیر زندگی ما بود، لذا قبل از ورود به دانشگاه با حوزه فعالیت دامپزشکان آشنا بودم. در سالی که در کنکور سراسری شرکت کردم، در فرم انتخاب رشته، از نظر تعداد رشته محدودیت وجود داشت، به‌طوری که داوطلبان کنکور مجاز به انتخاب حداکثر ۱۴ رشته بودند. از طرف دیگر برای من شهر یا دانشگاه محل تحصیل خیلی اهمیت داشت؛ به همین خاطر رشته دامپزشکی دانشگاه تهران را انتخاب نمودم. این انتخاب بی‌ارتباط با نوع زندگی در روستا، فعالیت‌های کشاورزی و دامپروری و آشنایی با فعالیت‌های دامپزشکان نبوده است؛ علی‌رغم اینکه امکان قبولی در رشته پزشکی دانشگاه‌های شهرهای دورتر از محل زندگی ما وجود داشت. 

حکیم مهر:‌ بعد از دوره عمومی چه کردید؟

از زمان فارغ‌التحصیلی دوره دکتری عمومی تا شروع دوره تخصصی حدودا پنج ماه فاصله بود که این دوران بیشتر به تلاش برای گرفتن بورس به منظور اخذ مجوز برای ادامه تحصیل دوره تخصصی گذشت.

حکیم مهر:‌ چه شد که در تخصص رشته بیماری‌های داخلی دام‌های بزرگ را انتخاب کردید؟

در دوره دانشجویی دکتری عمومی دامپزشکی بیشتر تلاشم بر فراگیری بیشتر دروس بالینی بود. از تابستان سال چهارم به توصیه پدرم که تاکید بر رفع مشکلات مربوط به بیماری‌های دام‌های روستائیان منطقه سکونت ما، آن‌هم بدون دریافت هزینه داشت، تلاش کردم سهم بسزایی در این‌خصوص داشته باشم که این امر با راهنمایی‌های اساتید و همکاری‌های دامپزشکان شهرمان صورت می‌گرفت و باعث شده بود تا ضمن کمک به رفع مشکلات روستاییان، به تجربه حرفه‌ای خودم اضافه نمایم و به رشته‌های بالینی مربوط به دام‌های بزرگ و طیور علاقه‌مندتر شوم و در این میان رشته بیماری‌های داخلی دام‌های بزرگ را برای ادامه تحصیل انتخاب کردم. 

حکیم مهر:‌ حال و هوای دوره تخصص چطور بود؟

 در نیمسال دوم سال تحصیلی ۷۴-۱۳۷۳ دوره تخصصی را در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران شروع کردم. در آن زمان دانشجویان دوره دکتری تخصصی برای ادامه تحصیل حتما می‌بایست بورس وزارت علوم، تحقیقات و فناوری یا یکی از دانشگاههای کشور و سایر موسسات دولتی مانند سازمان دامپزشکی، موسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی، انستیتو پاستور و غیره باشند. این موضوع با فراخوان دانشگاه شهید چمران اهواز همزمان بود، لذا درخواست خود را به دانشگاه شهید چمران اهواز اعلام نمودم که مورد موافقت قرار گرفت، به طوری که ابتدا به‌عنوان مربی استخدام و بلافاصله مامور به تحصیل و در آبان ۱۳۷۸ در رشته دکتری تخصصی بیماری‌های داخلی دام‌های بزرگ فارغ‌التحصیل شدم.

حکیم مهر: از نظر شما مهمترین مشکلات و چالش‌های حوزه دام بزرگ چیست؟ چرا تازه فارغ‌التحصیلان بیشتر به سمت فعالیت در حوزه حیوانات کوچک تمایل پیدا کرده‌اند؟

چالش‌های حوزه دام‌های بزرگ می‌تواند متعدد باشد. همکاران فعال در بخش خصوصی بیشتر می‌توانند در این زمینه اظهار نظر نمایند، اما قبل از اینکه به مسائل مربوط به کشورمان بپردازم، لازم می‌دانم خاطره‌ای از شرکت در کنگره جهانی  Buiatrics که در سال ۲۰۰۴ در Quebec City کانادا برگزار شد، بیان کنم. در آن کنگره مرحوم Radostits سخنرانی داشت. لازم به ذکر است ایشان از نویسندگان کتاب دامپزشکی (Veterinary Medicine) و در چاپ دهم این کتاب نویسنده اول بودند. موضوع سخنرانی ایشان راجع به چالش‌های حوزه دام‌های بزرگ با تاکید بر کشور کانادا بود. تا آنجایی که یادم هست، مواردی را به عنوان چالش حوزه دام‌های بزرگ مطرح کردند که باعث شده فارغ‌التحصیلان رشته دامپزشکی کمتر به فعالیت در این حوزه تمایل داشته باشند؛ چالش‌هایی مانند سختی کار در حوزه دام‌های بزرگ، زودتر فرسوده شدن دامپزشکان فعال در این حوزه، مشکلات جسمی که بعد از چند سال کار به آن دچار می‌شوند و...

علاوه بر موارد مطرح شده توسط مرحوم Radostits، یکی از چالش‌های اساسی این حوزه در ایران، روند روبه کاهش دامداری‌های کوچک و کم شدن دام‌های روستاییان است. در همین جا لازم است اشاره کنم که در اواخر دوره دانشجویی دکتری عمومی دامپزشکی و به‌خصوص دوره دکتری تخصصی، اواخر هر هفته که به روستای خودم می‌رفتم، تعداد قابل توجهی دام را ویزیت می‌کردم. حتی ویزیت ۴۰ راس گاو در یک روز را هم به یاد دارم، علی‌رغم اینکه از آن زمان تا کنون چند سال می‌گذرد و بر جمعیت روستا اضافه هم شده است، بعید می‌دانم تعداد گاوهای فعلی موجود در روستای ما به ۴۰ راس برسد! این چیزی جز بالا بودن هزینه نگهداری گاو و عدم مقرون به صرفه بودن آنها و عدم حمایت دولت از این دامداران و روستاییان نیست. ضمن اینکه نسلی که در آن سال‌ها به نگهداری دام اشتغال داشتند، الان هم از نظر جسمی و هم از نظر مالی توانایی انجام این کار را ندارند و جوان‌ها هم رغبت و تمایلی به انجام این کار ندارند. وقتی تعداد دام‌های روستاییان کم شود، تمایل دامپزشکان به این حوزه نیز کمتر خواهد شد. همچنین کافی است به کاهش قابل توجه تعداد گاومیش‌های استان خوزستان نسبت به سال‌های گذشته نگاهی کنیم؛ مثال‌هایی از این دست زیاد هستند.

فاصله بین محل کلینیک و محل دامداری‌ها از نکات قابل توجه دیگر است. علاوه بر هزینه‌ای که بابت رفت و آمد باید پرداخته شود، خطرات ناشی از این رفت و آمد، وقت‌گیر بودن، در بعضی موارد مبلغ نه چندان قابل توجهی که بایت ویزیت دریافت می‌نمایند و سایر موارد از چالش‌های پیش‌روی دامپزشکان فعال در این حوزه است.

آسیب‌های فیزیکی و بهداشتی (ابتلا به بیماری‌های مشترک مانند بروسلوز) از جمله موارد دیگر هستند. همکارانی را داریم که چه بسا آسیب‌های فیزیکی جبران‌ناپذیری به آنها وارد شده یا مبتلا به بیماری‌هایی شدند که هنگام معاینه دام‌ها به آنها انتقال یافته است و بعضا از بیمه قابل توجه و حمایت‌های دولتی برخوردار نبودند.

گرچه دامداری‌های صنعتی افزایش یافته است، اما تعداد دامپزشکان فعال در این حوزه در مقایسه با تعداد فارغ‌التحصیلان بسیار اندک است. همچنین در این میان تمایل به پرورش و نگهداری اسب زیاد شده است. گرچه همکارانی در این حوزه فعال هستند اما قیمت بسیار گران اسب‌ها باعث می‌شود تا ریسک وارد شدن به این حوزه افزوده شود.

حکیم مهر:‌ با این تفاسیر، آینده دامپزشکی دام‌های بزرگ را چطور ارزیابی می‌کنید؟

علی‌رغم همه مسایل مطرح شده فوق، آینده حوزه دام بزرگ امیدوارکننده است و این را می‌توان در نگرش دانشجویان به این حوزه مشاهده نمود، زیرا علاقه‌مندی به این حوزه در دانشجویان و بخصوص دانشجویان دانشگاه شهید چمران قابل توجه است. مواردی همچون حمایت دولت از دامداران کوچک به‌خصوص روستائیان، تسهیلات بانکی به جوانان بخصوص فارغ‌التحصیلان دامپزشکی با بهره‌های کم برای احداث دامداری‌های کوچک، حمایت از دامپزشکان فعال در این حوزه مانند بیمه کردن آنها، تعادل بین قیمت فراورده‌های دامی مانند شیر و غیره با هزینه نگهداری دام‌ها، تسهیل نمودن بیمه دام‌ها و پرداخت به موقع خسارت‌ها، ترغیب بیشتر دانشجویان به ورود به این حوزه و تسهیل گذراندن دوره‌های کارآموزی در کلینیک‌های بخش خصوصی فعال در حوزه دام بزرگ و آشنایی بیشتر با نحوه کار آنها و ایجاد شرایط لازم برای دانشجویان به منظور گذراندن یک دوره حداقل چند روزه در دامداری‌های صنعتی می‌توانند در ایجاد انگیزه بیشتر برای ورود دامپزشکان به فعالیت در حوزه دام‌های بزرگ نقش داشته باشند. برای تحقق موارد فوق سازمان دامپزشکی و سازمان نظام دامپزشکی کشور سهم به‌سزایی می‌توانند داشته باشند.

حکیم مهر:‌ به‌عنوان حرف آخر...

متاسفانه در برنامه جدید آموزشی دامپزشکی که تقریبا چند سالی است که اجرا می‌شود، به واحدهای دوره بالینی کمتر بها داده شده است، به طوری که فقط دو نیمسال از دوازده نیمسال تحصیلی دوره دکتری عمومی دامپزشکی را به دوره بالینی و فعالیت در بیمارستان‌ها اختصاص دادند. در حالی که قبلا ۳ نیمسال تحصیلی بوده است. تغییر برنامه آموزشی و اختصاص نیمسال‌های بیشتر به دوره بالینی می‌تواند در ایجاد انگیزه بیشتر موثر باشد.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.