گفت‌وگوی حکیم مهر با «دکتر جمشید رزمیار» مدیرمسئول مجله تخصصی «علوم طیور و بیماری‌های پرندگان»:
وی افزود: لازم می‌دانم از جناب آقای دکتر رامین سلامتی که با نگاه باز و آینده‌نگرانه خود از ابتدا از ایده تأسیس مجله حمایت کردند، قدردانی ویژه داشته باشم. حضور و پشتیبانی ایشان در کنار ما، یکی از عوامل کلیدی موفقیت مجله بود ...
حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: در شرایطی که بسیاری از نشریات علمی کشور با چالش‌هایی نظیر کاهش حمایت‌های دولتی، مشکلات مالی و پیچیدگی‌های فرآیند نمایه‌سازی بین‌المللی مواجه‌اند، رخداد امیدوارکننده‌ای در حوزه دامپزشکی و علوم طیور توجه‌ها را به خود جلب کرده است: «نمایه شدن مجله تخصصی «علوم طیور و بیماری‌های پرندگان» در پایگاه معتبر بین‌المللی اسکوپوس».
به گزارش حکیم مهر، این مجله که تنها دو سال از راه‌اندازی آن می‌گذرد، نه‌تنها بدون اتکا به بودجه‌های دولتی، بلکه با سرمایه‌گذاری کامل بخش خصوصی تأسیس و اداره شده، اکنون موفق شده است به یکی از معتبرترین نظام‌های نمایه‌سازی علمی جهان راه یابد؛ موفقیتی کم‌نظیر، شایسته تحسین و الهام‌بخش.
سردبیری و مدیریت مسئول این مجله را «دکتر جمشید رزمیار»، از متخصصان برجسته حوزه طیور و بیماری‌های پرندگان بر عهده دارد. او با بهره‌گیری از ظرفیت‌های علمی داخلی و بین‌المللی، تعامل مؤثر با دانشگاه‌ها و پژوهشگران سراسر جهان و پایبندی دقیق به استانداردهای علمی و اخلاقی نشر، توانسته است فرآیند دشوار نمایه‌سازی را در مدت زمانی کوتاه و چشمگیر طی کند.
نکته قابل توجه آن است که کلیه مقالات منتشرشده از نخستین شماره این نشریه در پایگاه استنادی اسکوپوس نمایه می‌شوند؛ موضوعی که بر اعتبار علمی و اثرگذاری بین‌المللی این مجله افزوده است.
این موفقیت در سایه شبکه‌سازی علمی با حضور متخصصان برجسته از سراسر جهان، در قالب اعضای هیأت تحریریه، داوران و نویسندگان و تمام ظرفیت نخبگانی کشور در زمینه نمایه سازی نشریات حاصل شده است؛ فرایندی که نشانگر ارتقای واقعی شاخص‌های دیپلماسی علمی و گامی مهم در جهت مرجعیت علمی جمهوری اسلامی ایران در سطح بین‌المللی به‌شمار می‌آید. این دستاورد نه‌تنها گامی مهم در ارتقای جایگاه بین‌المللی دانش دامپزشکی ایران است، بلکه می‌تواند الگویی مؤثر برای نقش‌آفرینی بخش خصوصی در توسعه تولید علم و ارتقای کیفیت نشریات علمی کشور باشد.
«دکتر جمشید رزمیار» در گفت‌وگو با حکیم مهر، از چالش‌های مسیر، نقش کلیدی همکاران و مشاوران علمی، جایگاه فعلی مجله، برنامه‌های آتی برای حضور در پایگاه‌هایی همچون ISI و PubMed و تأثیر این دستاورد بر ارتقای رتبه علمی ایران در منطقه سخن گفت. او بر این باور است که این موفقیت می‌تواند زمینه‌ساز بازگشت ایران به جایگاه نخست تولید مقالات بین‌المللی دامپزشکی در منطقه باشد و مشارکت بخش خصوصی را به یکی از اهرم‌های مهم پیشرفت علمی کشور تبدیل کند. وی تاکید می‌کند: «لازم می‌دانم از جناب آقای دکتر رامین سلامتی که با نگاه باز و آینده‌نگرانه خود از ابتدا از ایده تأسیس مجله حمایت کردند، قدردانی ویژه داشته باشم. حضور و پشتیبانی ایشان در کنار ما، یکی از عوامل کلیدی موفقیت مجله بود.»
حکیم مهر: آقای دکتر، دقیقاً چه دستاوردی در حوزه آکادمیک علوم طیور در کشور حاصل شده است؟
دو سال پیش، مجله «علوم طیور و بیماری‌های پرندگان» راه‌اندازی شد؛ نخستین نشریه‌ای در این حوزه که با تکیه کامل بر سرمایه بخش خصوصی شکل گرفت. در این مسیر، با مشکلات متعددی مواجه بودیم، از جمله افزایش قیمت کاغذ که بسیاری از نشریات دانشگاهی را به سمت انتشار صرفاً الکترونیکی سوق داد. از سوی دیگر، هزینه‌های نشر، به‌ویژه برای چاپ مقالات با استانداردهای بالا، بسیار سنگین است و حتی برای برخی پژوهشکده‌ها و دانشگاه‌ها بخش قابل‌توجهی از بودجه را به خود اختصاص می‌دهد. ورود بخش خصوصی به این عرصه، چشم‌انداز موفقیت را محتمل‌تر می‌کرد، اما دستیابی به آن مستلزم همکاری دانشگاه‌ها و متخصصان داخلی و بین‌المللی بود. راه‌اندازی یک مجله علمی و تخصصی، آن هم بدون حمایت دولتی و بدون امتیازات مرسوم، بسیار دشوار است. با این حال، تلاش‌های پیگیر و مداوم انجام شد تا مجله از حیث کیفیت و رعایت استانداردهای علمی، به سطحی برسد که بتواند بدون اتکا به امتیازدهی‌های رسمی، صرفاً بر اساس محتوای باکیفیت، مقالات ارزشمند را جذب کند.
حکیم مهر: چگونه توانستید اعتماد جامعه علمی را جلب و مقالات باکیفیت را جذب کنید، در حالی‌که مجله هنوز امتیاز دانشگاهی نداشت؟
خوشبختانه این اعتماد شکل گرفت. اساتید مختلفی از دانشگاه‌های داخل کشور و نیز پژوهشگران ایرانی فعال در دانشگاه‌های معتبر بین‌المللی از همان ابتدا از مجله حمایت کردند. این ارتباطات که عمدتاً بر پایه پیشینه علمی و همکاری‌های قبلی در دانشگاه‌ها شکل گرفته بود، موجب شد مقالات ارزشمندی برای انتشار ارسال شود و مجله بتواند مسیر لازم برای دریافت امتیاز از وزارت علوم را طی کند.
در کنار این موارد، برگزاری مجموعه‌ای از کنفرانس‌ها، وبینارها و کارگاه‌های هدفمند با موضوعاتی نوین و مرتبط با مرزهای دانش، نقش مؤثری در معرفی مجله و ترسیم چشم‌اندازی روشن برای آن ایفا کرد. افزون بر این، مجله موفق شده زمینه همکاری با برخی از چهره‌های برجسته بین‌المللی و نویسندگان کتاب‌های مرجع رشته را فراهم کند؛ افرادی که آثار آنان به‌عنوان منابع پایه در دانشگاه‌های معتبر جهان تدریس می‌شود. از جمله می‌توان به پروفسور حافظ محمد حافظ، پروفسور دیوید سوین، پروفسور فریدونی، پروفسور نورمحمد زاده و پروفسور مایکل هس اشاره کرد. این سطح از همکاری علمی، که با استقبال و تحسین بسیاری از استادان ایرانی و بین‌المللی همراه بوده، نقش مهمی در ارتقای اعتبار و جایگاه بین‌المللی مجله ایفا کرده است.
حکیم مهر: برای رسیدن به این سطح از استاندارد بین‌المللی، از مشاوره چه نهادها یا افرادی بهره گرفتید؟
دستیابی به این موفقیت بدون استفاده از مشاوره‌های دقیق و تخصصی ممکن نبود. افرادی همچون آقای دکتر طاهری، مشاور وزیر محترم علوم در دوران وزارت دکتر زلفی‌گل و همچنین خانم دکتر ایراندوست و آقای دکتر کبیری نقش بسیار مؤثری در این مسیر ایفا کردند. با همراهی و راهنمایی‌های این افراد توانستیم بالاترین سطح استانداردهای بین‌المللی را در ساختار مجله پیاده‌سازی کنیم. این تلاش‌ها منجر به آن شد که در نخستین ارزیابی رسمی وزارت علوم، مجله موفق به کسب رتبه «الف» شود.
حکیم مهر: دستیابی به نمایه اسکوپوس برای بسیاری از نشریات فرایندی چند ساله و زمان‌بر است. چگونه توانستید این مسیر را در بازه‌ای کوتاه طی کنید؟
خوشبختانه در سال دوم فعالیت، مجله بیشتر شناخته شد و همین مسئله موجب شد مقالات باکیفیتی به سمت آن جذب شود. طبق استعلامی که از مسئولان ذی‌ربط در کمیسیون نشریات کشور دریافت کردیم، در پنج سال گذشته هیچ نشریه‌ای در کشور موفق نشده بود که در دومین سال انتشار خود به نمایه اسکوپوس دست یابد.
ما روی این مقالات با دقت و وسواس علمی کار کردیم، به‌ویژه در زمینه استانداردسازی، که پیش‌تر هم به آن اشاره کردم. در سال دوم نیز موفق شدیم رتبه «الف» وزارت علوم را برای مجله حفظ کنیم. برای دریافت نمایه اسکوپوس، حداقل باید دو سال از فعالیت مجله گذشته و هشت شماره منتشر شده باشد تا امکان ارزیابی فراهم شود. این روند معمولاً زمان‌بر و پرریسک است، چرا که اکثر نشریات ترجیح می‌دهند ابتدا پنج تا ده سال سابقه انتشار داشته باشند و سپس برای نمایه‌سازی اقدام کنند، چراکه در صورت رد شدن، باید سه تا چهار سال برای ارائه درخواست مجدد صبر کنند.
با این حال، با وجود آگاهی از این ریسک، به دلیل اطمینانی که به کیفیت علمی و رعایت کامل استانداردهای بین‌المللی مجله داشتیم، تصمیم گرفتیم درخواست را زودتر ثبت کنیم. براساس ارزیابی‌های داخلی، احتمال موفقیت را بیش از ۶۰ درصد می‌دانستیم و خوشبختانه این تصمیم جسورانه نتیجه داد.
حکیم مهر: آیا اقداماتی برای نمایه شدن در سایر پایگاه‌های بین‌المللی مانند وب آو ساینس (ISI) نیز انجام شده است؟
بله، به‌صورت هم‌زمان برای نمایه شدن در پایگاه ISI نیز اقدام کرده‌ایم که هنوز نتایج نهایی آن اعلام نشده است. از همان آغاز فعالیت، تلاش کردیم مجله را بر اساس استانداردهای بین‌المللی طراحی و مدیریت کنیم تا در زمان بررسی توسط این پایگاه‌ها، آمادگی کامل داشته باشیم.
حکیم مهر: آیا دانشجویان علاقه‌مند می‌توانند از هم‌اکنون مقالات علمی خود را در این مجله منتشر کنند؟
بله، از همان زمانی که مجله تأسیس شد و موفق به کسب رتبه «الف» از وزارت علوم شد، دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری امکان ارسال مقالات خود را داشتند. اکنون که مجله در پایگاه بین‌المللی اسکوپوس نیز نمایه شده، ارزش علمی مقالات منتشرشده در آن نه‌تنها در سطح ملی، بلکه در سطح بین‌المللی نیز مورد شناسایی و اعتبارسنجی قرار می‌گیرد. در سامانه وزارت علوم نیز وضعیت مجله به‌عنوان نشریه بین‌المللی ثبت شده و همچنان دارای رتبه «الف» است. بنابراین دانشجویان می‌توانند با اطمینان از ارزش انتشار، مقالات خود را ارسال کنند.
البته باید توجه داشت که برای حفظ و تقویت جنبه بین‌المللی مجله، مشارکت علمی از کشورهای مختلف نیز ضروری است؛ یعنی مجله باید بتواند مقالاتی از پژوهشگران سراسر جهان دریافت کند. در همین راستا، ما ساختار فرایند پذیرش مقاله را حرفه‌ای، دقیق و در عین حال سریع طراحی کرده‌ایم. معمولاً ظرف یک هفته، پاسخ اولیه به نویسنده داده می‌شود که آیا مقاله از نظر ساختاری و استانداردهای اولیه قابل بررسی هست یا خیر. در صورتی که مقاله کیفیت لازم را نداشته باشد، در همان مرحله ابتدایی رد می‌شود. ما از همان ابتدا مقالات ضعیف را نمی‌پذیرفتیم و امروز نیز این روند سخت‌گیرانه‌تر از قبل ادامه دارد. اما اگر مقاله‌ای دارای نوآوری و کیفیت علمی قابل قبول باشد و بتواند به پیشبرد دانش کمک کند، پس از بررسی اولیه، به داوران تخصصی ارسال می‌شود. معمولاً ظرف چهار تا شش هفته، نتیجه داوری اعلام می‌شود. اگر مقاله رد شود، نویسنده مطلع می‌شود؛ در غیر این صورت، در صورت نیاز به اصلاحات، مقاله بازگردانده می‌شود و پس از اصلاحات و بررسی مجدد، در صورت تأیید نهایی وارد مرحله انتشار و آماده‌سازی نهایی می‌شود. خلاصه اینکه صرف ارسال مقاله به معنای پذیرش نیست؛ مقاله باید از نظر علمی، ساختاری و نوآوری در سطح قابل قبول باشد.
حکیم مهر: آیا درست است که این نخستین مجله در آسیا یا سومین مجله در جهان در این حوزه به شمار می‌آید؟
خیر، این ادعا صحت ندارد و اطلاعات دقیقی نیست. در حوزه بیماری‌های طیور، بیش از ۱۰ تا ۱۲ مجله معتبر در سطح جهان منتشر می‌شود. حتی در ایران نیز مجلات تخصصی در زمینه طیور فعالیت دارند. البته، در مقایسه با سایر موضوعات علمی که ده‌ها یا حتی صدها عنوان نشریه را دربرمی‌گیرند، تعداد مجلاتی که به‌طور اختصاصی در زمینه طیور و بیماری‌های طیور منتشر می‌شوند، در مجموع کمتر از ۲۰ عنوان در سطح بین‌المللی است.
حکیم مهر: فرآیند داوری در این مجله چگونه انجام می‌شود؟ تیم داوری شما چه ساختاری دارد؟
ما دارای یک بانک داوری گسترده، تخصص‌محور و به‌روز هستیم. برای هر مقاله، بسته به موضوع آن، داوران متخصص و صاحب‌نظر را از میان پژوهشگران داخلی و بین‌المللی شناسایی و انتخاب می‌کنیم. به‌عنوان مثال، در مواردی که مقاله‌ای درباره استفاده از عصاره‌های گیاهی در صنعت طیور ارسال می‌شود، ابتدا متخصصان فعال در این حوزه را در سطح ملی و جهانی شناسایی کرده، سوابق علمی آن‌ها را بررسی می‌کنیم و سپس از طریق راه‌های ارتباطی معتبر، دعوت‌نامه رسمی داوری برای آن‌ها ارسال می‌شود. این رویکرد هدفمند و مبتنی بر تطابق تخصص، تضمین‌کننده کیفیت علمی ارزیابی و ارتقای اعتبار فرایند داوری مجله است. در حال حاضر، بانک داوران مجله بیش از ۵۰۰ نفر را در بر می‌گیرد و این تعداد به‌صورت مستمر در حال افزایش است. هدف ما این است که این بانک تخصصی، به‌روز و متناسب با موضوعات مختلف باشد.
حکیم مهر: آیا از داوران بین‌المللی هم استفاده می‌کنید؟ این مشارکت چه تأثیری بر سطح علمی مجله داشته است؟
بله، حتماً. ما هم از داوران داخلی و هم بین‌المللی استفاده می‌کنیم و سعی داریم این تعادل را حفظ کنیم. در موضوعات خاص و حساس، به‌صورت هدفمند از داوران بین‌المللی دعوت می‌کنیم. تجربه، دقت و دیدگاه‌های آن‌ها تأثیر چشمگیری در ارتقای سطح علمی مجله داشته است. یکی از نقاط قوت مجله، همین نگاه بین‌المللی و مشارکت علمی از چند کشور مختلف است که باعث شده در ارزیابی‌های جهانی هم موفق ظاهر شویم.
حکیم مهر: برنامه آینده شما برای توسعه مجله چیست؟
هدف‌گذاری ما کاملاً مشخص است. تلاش می‌کنیم مجله در پایگاه‌هایی مانند PubMed و ISI نیز نمایه شود. با توجه به استنادهای علمی موجود، به نظر می‌رسد مقالات مجله در محدوده Q3 تا Q4 قرار دارند و هدف ما ارتقا به رتبه Q1 است. اما رسیدن به این هدف، نیازمند رعایت الزامات متعددی است؛ از سامانه مدیریت نشریه گرفته تا پلتفرم انتشار، نرم‌افزارهای داوری و نمایه‌سازی. همه این‌ها هزینه‌بر هستند. شاید یکی از دلایل اصلی موفقیت ما این باشد که مجله کاملاً متکی به سرمایه‌گذاری بخش خصوصی است، چون این سطح از پشتیبانی مالی معمولاً برای نهادهای دولتی دشوارتر است.
حکیم مهر: به‌طور کلی، ورود بخش خصوصی به حوزه نشر علمی چه مزایایی دارد؟
ورود بخش خصوصی به حوزه نشر علمی یک نقطه عطف مثبت است. این مشارکت می‌تواند از بار مالی دولت بکاهد و در عین حال، با چابک‌سازی فرآیندها، سرعت رشد علمی کشور را افزایش دهد. همکاری بین دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی و بخش خصوصی، می‌تواند منجر به ارتقای بهره‌وری، کاهش بروکراسی و تسهیل در تولید و انتشار علم شود.
حکیم مهر: چه افرادی در این مسیر نقش مؤثری در موفقیت مجله داشته‌اند؟
لازم می‌دانم از جناب آقای دکتر رامین سلامتی که با نگاه باز و آینده‌نگرانه خود از ابتدا از ایده تأسیس مجله حمایت کردند، قدردانی ویژه داشته باشم. حضور و پشتیبانی ایشان در کنار ما، یکی از عوامل کلیدی موفقیت مجله بود.
حکیم مهر: و به‌عنوان سخن پایانی؟
بسیار سپاسگزارم. جا دارد از استاد ارجمند، جناب آقای دکتر زلفی‌گل، وزیر پیشین علوم، که پیام تبریک محبت‌آمیزی فرستادند، تشکر کنم. همچنین از آقای دکتر پیمان صالحی، معاون پژوهشی وزارت علوم و آقای دکتر صمدنژاد ابراهیمی، مدیرکل محترم دفتر سیاست‌گذاری و همه همکاران دانشگاهی و فعالان بخش خصوصی که پیام تبریک ارسال کردند، صمیمانه سپاسگزارم. به‌ویژه از آقای دکتر مرتضی طاهری، مشاور نمایه‌سازی مجله، که پیشنهادات فنی و راهبردی ایشان نقش بسزایی در این مسیر داشت و از تمامی نویسندگانی که به مجله اعتماد کردند و در زمانی که حتی امتیاز رسمی نداشتیم، مقالات خود را برای چاپ ارسال کردند، قدردانی می‌کنم.
در پایان، می‌خواهم به یک نکته مهم اشاره کنم: در سال‌های گذشته، ایران رتبه نخست منطقه را از نظر تولید مقالات بین‌المللی دامپزشکی در اختیار داشت، اما اخیراً این رتبه به ترکیه واگذار شد. اضافه شدن مجلات خصوصی نمایه‌شده در اسکوپوس، مانند مجله ما، می‌تواند در ارتقای رتبه علمی کشور مؤثر باشد و کمک کند تا ایران دوباره به جایگاه نخست منطقه بازگردد.
حکیم مهر: سپاس از وقتی که در اختیار ما قرار دادید.
عرض تبریک فراوان . به امید خصوصی سازی بخش های مختلف در کشور . 
تبریک فراوان خدمت اقای دکتر سلامتی و استاد رزم یار دارم.