انتقاد از عدم پاسخ دانشگاه‌ها به درخواست‌های مکرر انجمن برای برگزاری آزمون ورودی و ارزیابی قابلیت‌های حرفه‌ای دامپزشکان/ چرا انجمن‌ها نمی‌توانند حرف خود را به کرسی بنشانند؟

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: در گفت‌وگویی با «دکتر احمدرضا محمدنیا» متخصص جراحی دامپزشکی و رئیس انجمن جراحی دامپزشکی ایران، فرصتی دست داد تا با وی درباره تاریخچه این انجمن، چالش‌ها و دستاوردهای آن و آینده رشته جراحی دامپزشکی در کشور صحبت کنیم. دکتر محمدنیا که از پیشگامان این حوزه به شمار می‌آید، از تجربه خود در تاسیس انجمن جراحی دامپزشکی ایران، همایش‌های بین‌المللی و روندهای علمی در آموزش جراحی دامپزشکی گفت.

وی ضمن اشاره به چگونگی شکل‌گیری انجمن جراحی دامپزشکی ایران و چالش‌های این رشته تخصصی در کشور، از چشم‌انداز آینده این انجمن و جراحی دامپزشکی به عنوان یکی از شاخه‌های ضروری در درمانگاه‌های دامپزشکی کشور صحبت کرد.

این مصاحبه نمایی از مسیر پرچالش و پرامید انجمن جراحی دامپزشکی ایران و جایگاه این انجمن در ارتقای علم و مهارت‌های جراحی دامپزشکی در کشور است. دکتر محمدنیا و همکاران ایشان، همچنان با انگیزه و تلاش‌های مستمر، در جهت بهبود کیفیت آموزش و خدمات جراحی دامپزشکی حرکت می‌کنند.

حکیم مهر:‌ آقای دکتر، لطفاً برای شروع صحبت‌های خود ابتدا کمی در مورد خودتان توضیح دهید که ورودی چه سالی بودید، کدام دانشکده را انتخاب کردید و اساساً چه عواملی باعث شد که رشته دامپزشکی را انتخاب کنید؟

من ورودی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران در سال ۱۳۶۲ هستم. در رابطه با اینکه چرا دامپزشکی را انتخاب کردم، باید بگویم که واقعاً دلیل مشخصی ندارم. مانند بسیاری دیگر، انتخاب اولم دامپزشکی نبود و به نوعی شبیه به بسیاری از جوان‌ها بودم که شاید در ابتدا نمی‌دانستم چه رشته‌ای را باید انتخاب کنم. اگر بخواهم دقیق‌تر بگویم، یادم نمی‌آید که چه چیزی باعث شد که دامپزشکی را انتخاب کنم، اما شاید همانطور که گفتم این انتخاب اولم نبوده، اما به مرور زمان به این رشته علاقه‌مند شدم و آن را ادامه دادم. در سال ۱۳۷۱ وارد دوره تخصصی شدم و در سال ۱۳۷۵ موفق به فارغ‌التحصیلی در تخصص جراحی از دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران شدم.

حکیم مهر: بعد از فارغ‌التحصیلی چه کارهایی انجام دادید؟

بعد از فارغ‌التحصیلی به عنوان هیئت علمی وارد دانشکده دامپزشکی دانشگاه شهرکرد شدم. در واقع، بلافاصله پس از فارغ‌التحصیلی به شهرکرد رفتم و در آنجا به عنوان استادیار در دانشکده دامپزشکی دانشگاه شهرکرد مشغول به کار شدم و تا سال ۱۳۸۹ در آنجا فعالیت داشتم. پس از آن، با توجه به نیازهای علمی و تحقیقی‌ام، به دانشگاه فردوسی مشهد منتقل شدم و از آن زمان در مشهد مشغول به کار هستم.

حکیم مهر:‌ ارزیابی شما از وضعیت آموزش جراحی دامپزشکی در دانشگاه‌های کشور چگونه است؟

در پاسخ به این سوال باید بگویم که آموزش جراحی دامپزشکی را نمی‌توان به طور مستقل از آموزش دامپزشکی به طور کلی ارزیابی کرد، چرا که جراحی جزئی از مجموعه آموزش دامپزشکی است. از نظر من، یکی از مشکلات عمده‌ای که در حال حاضر داریم این است که پژوهش‌های آموزشی به طور کافی انجام نمی‌شود. مثلاً ما به ندرت شاهد پژوهش‌هایی در این زمینه هستیم که نشان دهد دانشجویان در چه مقاطعی با مشکلات مواجه می‌شوند، کدام دسته از دانشجویان موفق‌ترند، یا فارغ‌التحصیلان چه کارهایی در آینده انجام می‌دهند. در حالی که این نوع داده‌ها به ما کمک می‌کند تا به طور هدفمندتر فرآیندهای آموزشی را اصلاح کنیم.

در زمینه آموزش جراحی، متاسفانه مشکلات خاصی داریم. از آنجایی که جراحی رشته‌ای است که نیاز به امکانات و تجهیزات تخصصی و گران‌قیمت دارد، بسیاری از دانشگاه‌ها تمایل ندارند که هزینه زیادی صرف آموزش جراحی کنند. در نتیجه، آموزش جراحی دامپزشکی در بیشتر موارد با مشکلات زیادی مواجه است. البته اگر بخواهیم به صورت کلی به این مسئله نگاه کنیم، باید آموزش را به عنوان یک پدیده کلی در نظر بگیریم و به آن به شکل جامع نگاه کنیم.

حکیم مهر:‌ مکانیزم آموزش در دیگر کشورهای دنیا چگونه است؟

در بسیاری از کشورهای دنیا، آموزش به صورت «پرابلم اورینتد» (Problem-Oriented) انجام می‌شود. یعنی در این سیستم آموزشی، ابتدا مشکلات و نیازها شناسایی می‌شوند و سپس بر اساس آن، ساختارهای آموزشی شکل می‌گیرد. متاسفانه در کشور ما این روند به طور کامل اجرایی نشده است. به نظر من، برای بهبود وضعیت آموزشی در دامپزشکی باید به این موضوع به طور زیربنایی فکر کنیم و شاید حتی همایش‌هایی برگزار کنیم که متخصصان و اندیشمندان در این زمینه راهکارهای مناسبی ارائه دهند. در واقع، باید تحرک جدیدی در این زمینه ایجاد کنیم تا به بهترین نحو به نیازهای آموزشی دامپزشکی پاسخ داده شود.

حکیم مهر: جایگاه امروز انجمن جراحی دامپزشکی و میزان نزدیکی به فلسفه تشکیل آن را چطور ارزیابی می‌کنید؟

انجمن جراحی دامپزشکی اولین انجمن تخصصی دامپزشکی است که در کشور تشکیل شد. انجمن‌های علمی در کشور به طور کلی در وزارت علوم ساختار خاص خود را دارند. این انجمن‌ها برای هم‌افزایی میان متخصصان و جلب همکاری‌های علمی در یک رشته تخصصی شکل می‌گیرند. در مورد جراحی دامپزشکی، گروهی از متخصصان، از جمله خود من، متوجه شدند که نیاز به ایجاد یک تشکل علمی و تخصصی در این زمینه وجود دارد. این ایده باعث شد که در سال ۱۳۷۸ اولین همایش جراحی و رادیولوژی دامپزشکی ایران در دانشگاه تهران برگزار شود که این همایش به نوعی نقطه آغاز برای ایجاد انجمن جراحی دامپزشکی بود.

هدف اصلی از تشکیل این انجمن، هم‌افزایی و تبادل اطلاعات میان جراحان دامپزشک از سراسر کشور بود. با برگزاری این همایش‌ها توانستیم اطلاعات و تجربیات خود را با یکدیگر به اشتراک بگذاریم و به تدریج انجمن جراحی دامپزشکی به یک نهاد علمی منسجم تبدیل شد.

امروزه انجمن جراحی دامپزشکی ایران یکی از معتبرترین و منسجم‌ترین انجمن‌های تخصصی دامپزشکی در کشور است. ما از آن زمان تاکنون موفق به برگزاری همایش‌ها و سمپوزیوم‌های تخصصی زیادی شده‌ایم. همچنین توانسته‌ایم اولین مجله تخصصی جراحی دامپزشکی ایران را منتشر کنیم که به زبان انگلیسی و در سطح بین‌المللی در حال انتشار است. در سال ۱۳۸۴، انجمن جراحی دامپزشکی موفق به دریافت مجوز رسمی از وزارت علوم برای تاسیس انجمن شد و از آن زمان فعالیت‌های خود را به طور رسمی ادامه داده‌ایم.

هدف اولیه ما این بود که جراحان دامپزشک از سراسر کشور گرد هم بیایند و به تبادل علمی بپردازند. این همایش‌ها و سمپوزیوم‌ها به ما کمک کرد تا در سطح بین‌المللی شناخته شویم و حتی در سال ۱۳۸۴ اولین همایش بین‌المللی جراحی دامپزشکی ایران را برگزار کنیم. در حال حاضر، انجمن جراحی دامپزشکی ایران به عنوان اولین انجمن تخصصی جراحی دامپزشکی در ایران به شمار می‌رود.

حکیم مهر: وضعیت نظارتی انجمن و هماهنگی آن با وزارت علوم و دانشگاه‌ها چگونه است؟

موضوع نظارتی انجمن جراحی دامپزشکی و همکاری‌های آن با دانشگاه‌ها، وزارت علوم و دیگر نهادهای اجرایی در ایران، به‌ویژه در زمینه برگزاری دوره‌های دستیاری، یک مسئله پیچیده و چالش‌برانگیز است که در عمل با مشکلات مختلفی مواجه است.

در سیستم دانشگاه‌های ایران، به طور کلی استقلال عملکرد وجود دارد که این امر باعث شده هر دانشگاه به‌طور مستقل و جداگانه عمل کند. این استقلال به‌ویژه در حوزه طراحی برنامه‌های درسی و آزمون‌های علمی به‌خوبی مشهود است، به‌گونه‌ای که بسیاری از دانشگاه‌ها، بدون هماهنگی با انجمن‌ها و دیگر نهادهای مرتبط، برنامه‌های خود را تنظیم می‌کنند. به عنوان مثال، انجمن جراحی دامپزشکی بارها تلاش کرده است که در زمینه‌های مختلف، از جمله برگزاری آزمون‌های بورد و صدور مجوزهای حرفه‌ای، نقشی فعال و موثر ایفا کند، اما متاسفانه هیچ‌یک از درخواست‌های آن به نتیجه نرسیده است. در واقع، علی‌رغم درخواست‌های مکرر انجمن برای برگزاری آزمون ورودی و ارزیابی قابلیت‌های حرفه‌ای دامپزشکان، هیچ‌گونه پاسخ اجرایی، چه مثبت و چه منفی، از سوی دانشگاه‌ها و سایر ارگان‌های اجرایی دریافت نشده است.

این موضوع به‌ویژه در شرایطی نگران‌کننده‌تر می‌شود که نیاز به نظارت و ارزیابی استانداردهای حرفه‌ای در زمینه جراحی دامپزشکی احساس می‌شود. اگر انجمن جراحی دامپزشکی به‌عنوان یک مرجع تخصصی و علمی بتواند در این زمینه نقش‌آفرینی کند، نه‌تنها کیفیت آموزشی و حرفه‌ای ارتقا خواهد یافت، بلکه می‌تواند به کاهش مشکلات فنی و حرفه‌ای کمک کند. به عبارت دیگر، اگر استانداردهایی برای جراحی دامپزشکی از سوی انجمن تدوین و اجرایی شود، این امر می‌تواند موجب بهبود و شفافیت بیشتر در این حرفه شود، که در نهایت به نفع کل کشور خواهد بود. اما متاسفانه این تفکر تا به امروز به‌طور کامل اجرایی نشده است، هرچند که ظاهراً در بین اکثر افراد متخصص و مرتبط با این حوزه توافق وجود دارد.

حکیم مهر: آیا در حال حاضر تعداد مشخصی عضو در انجمن جراحی دامپزشکی وجود دارد؟

در حال حاضر تعداد اعضای بالقوه انجمن در حدود 400 نفر است، اما این تعداد تنها شامل افرادی می‌شود که به صورت بالقوه عضو هستند و ثبت‌نام نکرده‌اند. مسئله‌ای که در این زمینه وجود دارد، عدم ثبت‌نام و به‌روز رسانی اطلاعات اعضای انجمن است. انجمن جراحی دامپزشکی تلاش‌هایی برای جذب و نگهداشت اعضا انجام داده، اما تعداد اعضای بالفعل انجمن نسبت به اعضای بالقوه بسیار کم است. اعضای بالقوه ممکن است در لیست انجمن باشند، اما برای فعال شدن در آن، باید از طریق سایت انجمن ثبت‌نام کنند و اطلاعات خود را به‌روز کنند. با این حال، به‌علت مشکلات مختلف به‌ویژه کمبود منابع و امکانات، ثبت‌نام و به‌روزرسانی اطلاعات اعضا همیشه به‌درستی انجام نمی‌شود. به همین دلیل، تعداد اعضای بالفعل انجمن در حال حاضر تنها حدود ۲۰ درصد از تعداد بالقوه اعضا است.

حکیم مهر: علت این عدم ثبت‌نام و مشارکت در انجمن چیست؟

انگیزه پایین برخی از دامپزشکان برای ثبت‌نام در انجمن و به‌روز رسانی اطلاعاتشان. بسیاری از افراد ممکن است باور نداشته باشند که این کار می‌تواند تأثیر زیادی در حرفه‌شان داشته باشد یا حتی احساس کنند که فعالیت‌های انجمن به‌طور کلی فاقد ارزش است. این نگرش در برخی موارد به دلیل کمبود اطلاع‌رسانی صحیح یا عدم درک کامل از فواید عضویت در انجمن است. به هر حال، انجمن جراحی دامپزشکی با تمام مشکلاتش سعی دارد تا فعالیت‌های خود را ادامه دهد و به جلب توجه و مشارکت بیشتر اعضا و دامپزشکان بپردازد.

در نهایت، می‌توان گفت که چالش‌های موجود در زمینه نظارت و همکاری‌های انجمن جراحی دامپزشکی با دانشگاه‌ها و وزارت علوم، ناشی از استقلال دانشگاه‌ها، نبود پاسخ‌دهی مناسب از سوی ارگان‌های اجرایی و مشکلات در جذب و نگهداشت اعضای انجمن است. اگر این مشکلات برطرف شود، می‌توان انتظار داشت که کیفیت خدمات حرفه‌ای دامپزشکی در کشور به‌طور قابل توجهی بهبود یابد.

حکیم مهر: آینده انجمن و چشم‌انداز آن را چگونه می‌بینید؟

چشم‌انداز و آینده انجمن جراحی دامپزشکی ایران را می‌توان در راستای تحولاتی که در حوزه دامپزشکی و جراحی این رشته در کشور در حال وقوع است، بررسی کرد. برای پاسخ به این سوال باید به اقدامات و دستاوردهای انجمن در گذشته و همچنین برنامه‌ها و چشم‌اندازهای پیش‌روی آن توجه کرد.

انجمن جراحی دامپزشکی ایران یکی از پیشگامان این حوزه در کشور است. به عنوان نمونه، اولین مجله انگلیسی‌زبان رسمی ایران با عنوان «مجله جراحی دامپزشکی ایران» توسط این انجمن منتشر شده است. این مجله که از سال ۱۳۸۷ آغاز به کار کرده، به عنوان اولین مجله علمی انگلیسی‌زبان کشور، اعتبار و ارزش بالایی برای انجمن جراحی فراهم کرده است. همچنین، انجمن برگزارکننده اولین همایش بین‌المللی رسمی تاریخ دامپزشکی ایران بوده که در سال ۱۳۸۴ برگزار شده است. این همایش با استفاده از زبان انگلیسی و به عنوان یک رویداد بین‌المللی برای انجمن و جامعه علمی دامپزشکی کشور اهمیت فراوانی داشت.

یکی دیگر از دستاوردهای انجمن، انتشار اولین خبرنامه تخصصی آن است که از سال ۱۳۹۲ به طور مرتب منتشر می‌شود. این خبرنامه با نام «هد هد» اکنون به یکی از منابع معتبر در حوزه جراحی دامپزشکی و دامپزشکی عمومی تبدیل شده است. همچنین، این انجمن توانسته است مجوز رسمی انتشارات را از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت کند و دو مجله با کیفیت بالا منتشر کند. مجله انگلیسی‌زبان این انجمن در رتبه‌بندی Scopus قرار دارد، در حالی که مجله فارسی‌زبان آن از وزارت علوم گرید B دریافت کرده است.

با توجه به این پیشرفت‌ها، چشم‌انداز انجمن جراحی دامپزشکی ایران بسیار مثبت به نظر می‌رسد. در آینده، جراحی دامپزشکی به ویژه در ایران به عنوان یک تخصص برجسته‌تر شناخته خواهد شد. به نظر می‌رسد که جراحی دامپزشکی در کنار سایر تخصص‌های بالینی در کشور پیشرفت چشمگیری خواهد داشت و به تدریج دامپزشکی ایران به سمت تخصص‌های مشابهی که در گروه پزشکی وجود دارند، حرکت خواهد کرد. در این راستا، تمام خدمات درمانگاهی و جراحی در دامپزشکی به نوعی با یکدیگر پیوند خواهند خورد و این موضوع در آینده بیشتر ملموس خواهد شد.

البته، این روند نیازمند همکاری و هم‌فکری متخصصان و اعضای انجمن‌های مختلف است. در این راستا، انجمن جراحی دامپزشکی می‌تواند نقشی محوری در هماهنگی و تسهیل ارتباط میان متخصصان این حوزه ایفا کند. همچنین، با توجه به بروز بیماری‌های جدید و چالش‌های پیش‌روی حوزه دامپزشکی، انجمن‌ها و گروه‌های تخصصی باید نقشی فعال‌تر در حل مسائل و مشکلات کشور ایفا کنند.

در نهایت، در چشم‌انداز آینده، اگر چه رشته جراحی دامپزشکی ممکن است به اندازه دیگر رشته‌های پزشکی برجسته نشود، اما مطمئناً با توجه به پیشرفت‌ها و توانمندی‌هایی که در حال حاضر در اختیار داریم، این رشته جایگاه خود را در سیستم درمانی کشور خواهد یافت. برای این منظور، نیاز است که به طور مستمر در جهت بازنگری و بهبود روش‌های عملیاتی در زمینه جراحی دامپزشکی و در کل درمانگاه‌های دامپزشکی کشور قدم‌های موثری برداشته شود.

نکته دیگر اینکه برای تحقق این چشم‌انداز، انجمن‌ها و تشکل‌های مشابه باید همکاری‌های بیشتری با یکدیگر داشته باشند و در قالب یک وفاق مشترک، برنامه‌هایی برای تقویت و پیشبرد اهداف حرفه‌ای و علمی جراحی دامپزشکی در کشور تدوین کنند. به طور کلی، آینده انجمن جراحی دامپزشکی ایران به شدت به تلاش‌های مشترک اعضای آن و سایر نهادهای فعال در این حوزه وابسته است و با همفکری و هم‌افزایی می‌تواند به موفقیت‌های بزرگ‌تری دست یابد.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.