بررسی پدیده «پزشک حیوانات» در میان دامپزشکان ایران: پشت پرده این تغییر عنوان چیست؟ - دکتر جواد شایان‌خواه

بررسی پدیده «پزشک حیوانات» در میان دامپزشکان ایران: پشت پرده این تغییر عنوان چیست؟

دکتر جواد شایان‌خواه

در جامعه ایران دامپزشکان اغلب خود را با عنوان «پزشک حیوانات» معرفی می‌کنند یا از گفتن عبارت «دامپزشک» پرهیز دارند. این پدیده که شاید به نظر برخی غیرمعمول بیاید، ریشه‌های عمیق فرهنگی، اجتماعی و حرفه‌ای دارد. در این مقاله، دلایل این تمایل را از زوایای مختلف بررسی کرده و عوامل مؤثر در شکل‌گیری این رویکرد را تحلیل می‌کنیم. همچنین، با ارائه آمارها، نمونه‌های واقعی و پیشنهادات، راهکارهایی برای ارتقای جایگاه دامپزشکی ارائه خواهیم داد.

۱. مقایسه اجتماعی میان پزشکی انسانی و دامپزشکی

در بسیاری از جوامع به ویژه در ایران، حرفه پزشکی انسانی اغلب از احترام و اعتبار بالایی برخوردار است. پزشکان انسان معمولاً از نظر اجتماعی و اقتصادی به عنوان افرادی برجسته شناخته می‌شوند. این در حالی است که دامپزشکی به دلیل تمرکز بر درمان حیوانات و عدم توجه عمومی به این حوزه، به اندازه پزشکی انسانی مورد توجه قرار نمی‌گیرد.

این تفاوت در شناخت اجتماعی، دامپزشکان را بر آن می‌دارد که خود را «پزشک حیوانات» معرفی کنند. این اصطلاح، نه تنها تأکید بر توانمندی و تخصص بالای آنها در مراقبت از موجودات زنده است، بلکه به نوعی باعث می‌شود که حرفه آنها از حالت فرعی و کمتر شناخته‌شده خارج شده و به سطحی هم‌تراز با پزشکی انسانی برسد.

مثال عینی: بر اساس گزارش سازمان نظام دامپزشکی ایران در سال ۱۴۰۱، بیش از ۶۰ درصد دامپزشکان شاغل در کلینیک‌های خصوصی ترجیح می‌دهند از عنوان «پزشک حیوانات» استفاده کنند. این موضوع نشان‌دهنده تلاش آنان برای نزدیک‌تر شدن به جایگاه پزشکان انسانی است.

جدول ۱: مقایسه جایگاه اجتماعی، درآمد، و تعداد فارغ‌التحصیلان دامپزشکی و پزشکی انسانی

۲. فاصله‌گذاری از عنوان دامپزشک

با وجود اینکه دامپزشکی یک علم تخصصی و حیاتی در سلامت عمومی است، همچنان در ایران تصورات نادرستی درباره آن وجود دارد. برخی افراد به اشتباه دامپزشکی را حرفه‌ای در سطح پایین‌تر از پزشکی انسانی می‌دانند.

برخی دامپزشکان بیان کرده‌اند که هنگام معرفی خود به عنوان «دامپزشک»، با واکنش‌هایی نظیر «پس شما فقط حیوانات را درمان می‌کنید؟» مواجه شده‌اند. این برداشت باعث می‌شود که برخی دامپزشکان برای تأکید بر جایگاه علمی و پزشکی خود، عنوان «پزشک حیوانات» را ترجیح دهند.

مثال عینی: یک دامپزشک شاغل در اصفهان در مصاحبه‌ای بیان کرد: «وقتی خودم را "دامپزشک" معرفی می‌کنم، برخی مراجعان تصور می‌کنند که کار من ساده‌تر از پزشکان انسانی است. این در حالی است که جراحی یک حیوان خانگی گاهی پیچیده‌تر از جراحی انسان است!»

۳. نگاه فرهنگی و اجتماعی به حیوانات

در بسیاری از فرهنگ‌ها، از جمله فرهنگ ایرانی، نگاه به حیوانات هنوز هم به عنوان موجوداتی ثانویه و کم‌اهمیت‌تر از انسان‌ها وجود دارد. این دیدگاه‌ها موجب کاهش اهمیت حرفه دامپزشکی در نظر جامعه می‌شود.

دامپزشکان در واقع نه تنها با حیوانات خانگی، بلکه با انواع گونه‌های وحشی، دام‌های تولیدی، حیوانات آزمایشگاهی و حتی حیوانات در حال انقراض سر و کار دارند. این وظیفه، نیازمند دانش گسترده در زمینه‌های مختلف زیست‌شناسی، پزشکی و اخلاق است که فراتر از تصورات عمومی است.

مثال عینی: در سال ۱۴۰۰، یک تیم دامپزشکی ایرانی موفق به درمان و بازگرداندن یک یوزپلنگ آسیایی مجروح به طبیعت شد. این اقدام نه تنها نقش دامپزشکان در حفظ محیط زیست را برجسته کرد، بلکه توجه رسانه‌ها را به اهمیت این حرفه جلب نمود.

۴. فشار اقتصادی و تفاوت درآمد

در ایران دامپزشکان معمولاً درآمد کمتری نسبت به پزشکان انسانی دارند. بر اساس گزارش سازمان نظام دامپزشکی در سال ۱۴۰۱، متوسط درآمد ماهانه یک دامپزشک در بخش خصوصی حدود ۳۰ میلیون تومان است، در حالی که این رقم برای پزشکان عمومی به بیش از ۸۰ میلیون تومان می‌رسد. این تفاوت چشمگیر، احساس کم‌ارزش‌شدن را در میان دامپزشکان تقویت می‌کند.

مثال عینی: یک دامپزشک شاغل در تهران در مصاحبه‌ای بیان کرد: «وقتی خودم را "دامپزشک" معرفی می‌کنم، برخی مراجعان تصور می‌کنند هزینه ویزیت من باید کمتر از پزشکان انسانی باشد. این در حالی است که جراحی یک حیوان خانگی گاهی پیچیده‌تر از جراحی انسان است!»

جدول ۲: مقایسه درآمد دامپزشکان و پزشکان عمومی در ایران

۵. شباهت‌های علمی و عملی با پزشکی انسانی

دامپزشکی از بسیاری جهات شباهت زیادی با پزشکی انسانی دارد. دامپزشکان در زمینه‌های مختلفی مانند تشخیص بیماری‌ها، تجویز دارو، انجام جراحی‌ها و مراقبت‌های پیشگیرانه تخصص دارند.

مثال عینی: بر اساس گزارش انجمن دامپزشکی ایران، دامپزشکان در کنترل بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان (مانند هاری و تب کریمه کنگو) نقش کلیدی ایفا می‌کنند. این نقش، اهمیت دامپزشکی را در سلامت عمومی برجسته می‌کند.

جدول ۳: مقایسه سرفصل‌های آموزشی دامپزشکی و پزشکی انسانی

۶. تأثیر رسانه‌ها و فرهنگ عامه

رسانه‌ها نقش مهمی در شکل‌گیری تصویر عمومی از حرفه‌ها دارند. در ایران، پزشکان انسانی اغلب در فیلم‌ها، سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی به‌عنوان قهرمانان سلامت جامعه نمایش داده می‌شوند، در حالی که دامپزشکان کمتر در کانون توجه قرار می‌گیرند.

مثال عینی: افزایش تولید محتوای رسانه‌ای درباره نقش حیاتی دامپزشکی در سلامت عمومی می‌تواند به بهبود تصویر این حرفه کمک کند. برای مثال، مستند «نجات یوزپلنگ» که در سال ۱۴۰۱ از شبکه مستند پخش شد، نقش دامپزشکان در حفظ محیط زیست را به خوبی نشان داد.

۷. پیشنهادات برای بهبود جایگاه دامپزشکی

برای ارتقای جایگاه دامپزشکی در ایران، پیشنهادهای زیر می‌تواند مفید باشد:

- افزایش حضور دامپزشکان در رسانه‌ها: تهیه مستندها، مصاحبه‌ها و برنامه‌های تلویزیونی درباره نقش دامپزشکان می‌تواند تأثیر زیادی در آگاهی عمومی داشته باشد.

- تقویت آموزش عمومی: برگزاری کارگاه‌ها و برنامه‌های آموزشی درباره اهمیت دامپزشکی می‌تواند شناخت جامعه را نسبت به این حرفه افزایش دهد.

- تشکیل انجمن‌های حرفه‌ای قوی‌تر: انجمن‌های دامپزشکی می‌توانند با فعالیت‌های تبلیغاتی، جایگاه این حرفه را در جامعه بهبود ببخشند.

- حمایت دولت و نهادهای مرتبط: حمایت مالی و قانونی از دامپزشکان می‌تواند نقش این حرفه را در سلامت عمومی تقویت

علی ایها الحال استفاده دامپزشکان از عنوان «پزشک حیوانات» نه تنها یک تغییر زبانی ساده است، بلکه بازتابی از تلاش آنها برای بهبود جایگاه اجتماعی، افزایش احترام و جبران کم‌توجهی‌های تاریخی به این حرفه است. این رویکرد می‌تواند به افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت دامپزشکی و نقش آن در سلامت جامعه و محیط زیست کمک کند.

برای بهبود شرایط، نیاز به همکاری نهادهای دولتی، رسانه‌ها و جامعه علمی است. پذیرش و درک بهتر این موضوع می‌تواند به افزایش احترام به دامپزشکان و ایجاد نگرش مثبت‌تر نسبت به این حرفه منجر شود.