برخی کاربران به امکان دور زدن سامانه توسط داروخانه‌ها و شرکت‌های پخش دارو اشاره کرده و معتقدند که ممکن است داروها به‌صورت مستقیم از کارخانه به دامداری‌ها و مرغداری‌ها تحویل داده شوند و این فرآیند خارج از شبکه نظارتی سامانه باشد ...
حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: اجرای طرح نسخه‌نویسی الکترونیک در دامپزشکی یکی از مهم‌ترین ابتکارات در حوزه درمان و مراقبت از حیوانات در ایران است که هدف آن افزایش دقت، سرعت و نظارت بر روند تجویز داروهای دامپزشکی است. این طرح که به منظور بهبود مدیریت دارویی و جلوگیری از تجویزهای غیرمجاز طراحی شده، با هدف حفظ سلامت دام‌ها و جلوگیری از سوء استفاده‌های احتمالی در زمینه درمان‌ها به مرحله اجرا درآمده است. با این حال مانند هر طرح نوین دیگری، این اقدام با چالش‌ها، انتقادات و دغدغه‌هایی همراه بوده که نیاز به توجه و تدابیر خاص دارند.
«دکتر حمیدرضا حسینی» سرپرست دفتر دارو و درمان سازمان دامپزشکی کشور، در این باره می‌گوید: «با اجرای نسخه‌نویسی الکترونیکی، میزان مصرف دارو و واکسن در جمعیت دامی قابل ردیابی خواهد بود. این قابلیت از منظر حاکمیتی به سازمان دامپزشکی کمک میکند تا میزان مصرف دارو از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها، هورمون و واکسن در جمعیت دام و طیور کشور ارزیابی شده و حتی کیفیت محصولات پروتئینی با منشأ دامی از منظر پایش ارتقا داشته باشد.»
معایب و مزایا
نسخه‌نویسی الکترونیک در دامپزشکی با مزایای متعددی همراه است که بهبود فرآیند درمان دام‌ها، افزایش دقت، کاهش خطاهای پزشکی و شفافیت در تجویز دارو را به ارمغان می‌آورد. از جمله مهم‌ترین مزایای این طرح می‌توان به کاهش خطاهای ناشی از دست‌نوشته‌های ناخوانا، امکان نظارت دقیق‌تر بر مصرف دارو و واکسن‌ها، افزایش شفافیت در تجویز دارو و دسترسی آسان به سوابق درمانی دام‌ها اشاره کرد. این امر کمک میکند تا دامپزشکان بتوانند تصمیمات درمانی بهتری اتخاذ کنند و از مصرف غیرمجاز دارو جلوگیری شود.
با این حال، اجرای این طرح با چالش‌هایی مواجه است. یکی از اصلی‌ترین مشکلات، کمبود زیرساخت‌های فناوری در مناطق دورافتاده است که دسترسی به اینترنت و سامانه‌های الکترونیکی را دشوار می‌سازد. همچنین، نیاز به آموزش دامپزشکان و داروخانه‌داران برای استفاده از این سیستم احساس می‌شود. علاوه بر این، مقاومت در برابر تغییرات در برخی از دامپزشکان و داروخانه‌داران که به فروش دارو بدون نسخه عادت کرده‌اند، یکی دیگر از مشکلات است. همچنین نگرانی‌هایی در خصوص امکان جعل نسخه‌ها و سوءاستفاده از سیستم وجود دارد که به امنیت سامانه بستگی دارد.
نظرات کارشناسان و مسئولین
برخی دامپزشکان و کاربران با نگرانی‌هایی نسبت به اجرای این طرح ابراز داشته‌اند. یکی از نگرانی‌ها مربوط به مشکلات زیرساختی و اینترنتی است؛ به‌خصوص در مناطق دورافتاده که ممکن است دسترسی به اینترنت پرسرعت وجود نداشته باشد. در پاسخ به این نگرانی، مسئولین سازمان دامپزشکی برنامه‌ریزی برای ایجاد قابلیت ثبت آفلاین در سامانه را در دستور کار قرار داده‌اند تا دامپزشکان بتوانند اطلاعات نسخه را در حالت آفلاین ثبت کرده و پس از دسترسی به اینترنت، اطلاعات را به‌روز رسانی کنند.
همچنین برخی کاربران به امکان دور زدن سامانه توسط داروخانه‌ها و شرکت‌های پخش دارو اشاره کرده‌اند. آن‌ها معتقدند که ممکن است داروها به‌صورت مستقیم از کارخانه به دامداری‌ها و مرغداری‌ها تحویل داده شوند و این فرآیند خارج از شبکه نظارتی سامانه باشد. در پاسخ به این نگرانی، مسئولین تأکید کرده‌اند که نظارت دقیق بر زنجیره تأمین دارو و واکسن، از تولید تا مصرف، انجام خواهد شد تا از هرگونه تخلف جلوگیری شود.
در بخش نظرات کاربران در پایگاه خبری حکیم مهر، یکی از کاربران می‌نویسد: «این طرح بسیار عالی هست، باعث می‌شود دستان درمانگران غیرمجاز کوتاه شود و داروخانه‌ها هم دیگر داروفروشی بدون نسخه نمی‌کنند.» اما در مقابل، کاربر دیگری با تردید می‌پرسد: «شما در کجا زندگی میکنید دوست عزیز؟»
در همین راستا، برخی کاربران نیز در نظرات خود از مزایای این طرح دفاع کرده‌اند. به‌عنوان مثال، یکی از کاربران نوشت: «این طرح بسیار مفید است و باعث خواهد شد تا داروهای غیرمجاز کمتر به دست افراد برسد و روند درمان دام‌ها دقیق‌تر و شفاف‌تر شود.»
اما در مقابل، برخی دیگر به مشکلات فنی و زیرساختی اشاره کرده‌اند. یکی از کاربران با نگرانی از مشکلات مربوط به اتصال اینترنت در مناطق دورافتاده می‌نویسد: «در بسیاری از مناطق دوردست، دسترسی به اینترنت مناسب وجود ندارد و این طرح در این مناطق به‌طور کامل قابل اجرا نخواهد بود.»
تفاوت‌ها در اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک در پزشکی و دامپزشکی
اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک در پزشکی و دامپزشکی با چالش‌ها و تفاوت‌های زیادی مواجه است. در پزشکی، به‌دلیل توسعه زیرساخت‌ها و سیستم‌های الکترونیک، پذیرش این طرح سریع‌تر و راحت‌تر صورت گرفت. اما در دامپزشکی، به‌ویژه در مناطق دورافتاده، کمبود زیرساخت‌ها و دسترسی به اینترنت پرسرعت موجب مشکلاتی در اجرای طرح شده است.
در پزشکی، پس از مدتی پزشکان به استفاده از نسخه‌نویسی الکترونیک عادت کردند، در حالی که در دامپزشکی تغییر به سیستم الکترونیک با مقاومت‌هایی از سوی دامپزشکان و داروخانه‌ها همراه است. این مقاومت‌ها به دلیل عادات صنفی و نگرانی‌ها از کاهش فروش دارو به‌صورت مستقیم است.
همچنین در پزشکی داروها تحت نظارت دقیق تجویز و مصرف می‌شوند، اما در دامپزشکی بسیاری از داروها در بازار آزاد قابل دسترسی هستند و ممکن است بدون نظارت مصرف شوند، که نیازمند تدابیر امنیتی است.
در نهایت نظارت و قوانین در پزشکی به‌طور جامع‌تری وجود دارد، اما در دامپزشکی نظارت ضعیف‌تر است و برخی تولیدکنندگان دارو ممکن است داروها را مستقیماً به دامداری‌ها و مرغداری‌ها عرضه کنند، که این موضوع نیازمند کنترل بیشتر از سوی سازمان‌های نظارتی است.
درس‌هایی که می‌توان از تجربه پزشکی گرفت
با توجه به تجربیات موفق در پزشکی، می‌توان از آن درس‌هایی برای اجرای موفق‌تر نسخه‌نویسی الکترونیک در دامپزشکی گرفت. یکی از مهم‌ترین درس‌ها، ضرورت فراهم کردن زیرساخت‌های مناسب و آموزش دامپزشکان و داروخانه‌داران است. در طرح نسخه‌نویسی الکترونیک پزشکی، آموزش پزشکان و پرستاران و سایر عوامل به‌طور مؤثر و پیوسته انجام شد و این امر یکی از عوامل موفقیت در این طرح بود. بنابراین در دامپزشکی نیز نیاز به آموزش‌های گسترده و مداوم برای دامپزشکان و داروخانه‌داران وجود دارد.
دومین درس، اهمیت نظارت و اجرای دقیق قوانین است. در پزشکی، سازمان‌های بهداشتی و دارویی نظارت دقیق بر اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک داشتند. در دامپزشکی نیز باید نظارت‌های بیشتری انجام شود تا این طرح به درستی به مرحله اجرا برسد و از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری شود.
چشم‌انداز آینده
اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک در دامپزشکی می‌تواند به‌طور چشمگیری موجب بهبود فرآیند درمان و کاهش خطاها در تجویز دارو شود. اما برای تحقق این هدف، نیاز است که چالش‌های موجود، به‌ویژه در زمینه زیرساخت‌ها و آموزش دامپزشکان حل شود. همچنین، برای جلوگیری از سوءاستفاده‌ها و جعل نسخه‌ها باید تدابیر امنیتی مؤثری اندیشیده شود.
اگر سازمان دامپزشکی کشور و مسئولان مربوطه بتوانند این مشکلات را برطرف کنند، می‌توان امیدوار بود که نسخه‌نویسی الکترونیک گام مهمی در ارتقای کیفیت درمان دام‌ها و بهبود سلامت عمومی جامعه باشد.
سامانه دارویی و نسخه نویسی یا سامانه واکسن ؟؟ ۱۴۰۴/۱/۸
سامانه نسخه‌نویسی الکترونیک در دامپزشکی تبدیل به یکی از عجیب‌ترین پروژه‌های اجرایی در کشور شده است؛ همه بر ضرورت آن تأکید دارند، اما هیچ‌کس دلش نمی‌خواهد با آن سروکار داشته باشد!
از یک طرف، همه ما می‌دانیم که وجود چنین سامانه‌ای لازم است.
- اگر باشد، مصرف دارو هدفمند می‌شود.
- اگر باشد، داروهای غیرمجاز کنترل می‌شوند.
- اگر باشد، مقاومت آنتی‌بیوتیکی کاهش می‌یابد.
- اگر باشد، نظام دارویی شفاف‌تر می‌شود.
اما از طرف دیگر، همه ما می‌دانیم که اگر باشد، دردسرهای ما چند برابر خواهد شد!
بخش خصوصی: یک وظیفه دیگر بدون مزد و مواجب!
دامپزشکان و داروخانه‌داران در بخش خصوصی همین حالا هم بار عظیمی از وظایف اجرایی را بدون هیچ‌گونه حمایت مالی یا تسهیلاتی بر دوش می‌کشند. با اضافه شدن سامانه نسخه‌نویسی الکترونیک، حالا باید نقش اپراتورهای سیستم، متخصصان IT و پاسخ‌گویان همیشگی خطاهای سامانه را هم بازی کنند!
- تا دیروز: دامدار مراجعه می‌کرد، نسخه را می‌نوشتیم، دارو را می‌گرفت، تمام!
- از امروز: باید با اینترنت ضعیف، یک سامانه ناپایدار را باز کنیم، رمزعبور و پیامک تأیید بزنیم، خطای سامانه را ببینیم، با پشتیبانی تماس بگیریم، مجدداً تلاش کنیم، و در نهایت اگر شانس بیاوریم، نسخه را ثبت کنیم.
و البته اگر اینترنت قطع باشد، اگر سامانه هنگ کند، اگر برق برود، اگر پیامک کد تأیید نیاید… دام و دامدار باید صبر کنند تا معجزه‌ای رخ دهد!
بخش دولتی: مسئولیت‌های بیشتر، امکانات کمتر!
مسئولان دولتی نیز از این سامانه چندان دل خوشی ندارند. با اجرای این طرح، حجم بازرسی‌ها، نظارت‌ها و پاسخ‌گویی به اعتراضات چند برابر می‌شود، اما آیا منابع و امکانات لازم برای این حجم از نظارت فراهم شده است؟
- چه کسی قرار است تضمین کند که همه داروخانه‌ها و دامپزشکان به اینترنت پایدار دسترسی دارند؟
- چه کسی قرار است آموزش‌های لازم را به کاربران بدهد؟
- چه کسی مسئول رفع خطاهای سامانه و پاسخ‌گویی به اعتراضات مراجعین خواهد بود؟
در نهایت، بخش دولتی هم مانند بخش خصوصی، بیش از آنکه از این سامانه احساس کارآمدی داشته باشد، آن را یک سردرد تازه و دردسری دیگر در میان انبوه وظایف ناتمام می‌بیند.
آیا این سامانه واقعاً برای هدفمندسازی نسخه‌نویسی آمده است؟
سؤال اساسی این است: آیا هدف اصلی این سامانه بهبود وضعیت درمان دامپزشکی است یا صرفاً افزودن یک فرآیند پیچیده دیگر به سیستم ناکارآمد موجود؟
اگر هدف واقعی، کاهش مصرف غیرمجاز دارو و جلوگیری از تخلفات است، چرا اول از اصلاح قوانین، شفاف‌سازی زنجیره تأمین دارو و نظارت بر تولیدکنندگان و واردکنندگان شروع نمی‌شود؟ چرا به جای آنکه ریشه مشکلات را اصلاح کنیم، فقط یک ابزار جدید برای سردرگمی بیشتر فعالان این حوزه معرفی می‌شود؟
نتیجه؟ یک پروژه که شاید هیچ‌گاه اجرایی نشود!
همان‌طور که بسیاری از طرحهای مشابه در کشور، در مرحله "بزودی اجرا می‌شود!" متوقف شده‌اند، این سامانه هم ممکن است هرگز به درستی اجرایی نشود.
- اگر قرار باشد این سامانه، بدون آموزش، بدون زیرساخت، بدون پشتیبانی قوی و بدون در نظر گرفتن مشکلات عملی فعالان حوزه اجرا شود، از همین حالا می‌توان پیش‌بینی کرد که به یک پروژه شکست‌خورده تبدیل خواهد شد.
- اما اگر اجرای آن با بهبود زیرساخت‌ها، تأمین منابع حمایتی و رفع چالش‌های اجرایی همراه باشد، می‌توان امیدوار بود که واقعاً به کاهش تخلفات و بهبود مصرف دارو کمک کند.
اما تا آن زمان، ما همچنان نسخه‌ها را دستی می‌نویسیم، داروخانه‌ها همچنان دارو می‌فروشند، و دام‌ها همچنان بدون این سامانه درمان می‌شوند!