«دکتر علی عقیقی» اظهار داشت: زمانی که ما حدود سی سال پیش وارد دانشگاه شدیم، جنبه علمی رشته دامپزشکی پررنگ‌تر بود؛ اما امروز احساس می‌کنم که جنبه تجاری آن تا حدودی بر جنبه علمی غلبه پیدا کرده است ...
حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: به مناسبت هفته ملی دامپزشکی، گفت‌وگویی اختصاصی با «دکتر علی عقیقی» معاون بهداشت اداره بهداشت، امداد و درمان نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران انجام دادیم تا جایگاه و نقش دامپزشکی در ارتش، چالش‌ها، دستاوردها و چشم‌انداز آینده این حوزه روشن شود. دکتر عقیقی با اشاره به پیشینه تاریخی دامپزشکی در ارتش ایران، یادآور شد که این رشته بیش از یک قرن است که با ارتش گره خورده و بنیان‌گذار بسیاری از ساختارهای علمی و خدماتی دامپزشکی در کشور بوده است.
دکتر علی عقیقی در گفت‌وگو با حکیم مهر، توضیح داد که دامپزشکی ارتش امروز دیگر تنها به سلامت دام محدود نیست، بلکه در حوزه سلامت عمومی، ایمنی غذا، کنترل بیماری‌های مشترک انسان و دام و آموزش نیروهای مسلح نقش کلیدی دارد. با وجود این، محدودیت‌های ساختاری نظام سلامت کشور که درمان‌محور و پزشک‌محور است، مانع بهره‌برداری کامل از ظرفیت‌های علمی و تخصصی دامپزشکان ارتش شده است.
وی به فعالیت‌های علمی و آموزشی دامپزشکان ارتش نیز اشاره کرد و گفت: «در ارتش، همکاران ما از مسیر تخصص و علم فاصله نگرفته‌اند؛ بسیاری عضو هیأت علمی دانشگاه‌ها هستند و سالانه در همایش‌ها، کارگاه‌ها و انتشار مقالات علمی نقش دارند.» وی هم‌زمان نسبت به تأثیر روند تجاری شدن حوزه دامپزشکی بر وجهه‌ی علمی همکاران جوان هشدار داد و بر ضرورت حفظ تعادل بین جنبه علمی و اقتصادی رشته تأکید کرد.
در پایان، معاون بهداشت اداره بهداشت، امداد و درمان نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران با تبریک هفته ملی دامپزشکی به جامعه دامپزشکی کشور و همکاران ارتشی، خواستار بازنگری و احیای ساختار دامپزشکی ارتش شد تا این حوزه حیاتی با مأموریت‌های روزآمد و نگاه آینده‌نگر، توانایی ایفای نقش مؤثر در سلامت نیروهای مسلح را داشته باشد.
حکیم مهر: جناب دکتر، لطفاً ابتدا کمی در مورد خودتان بفرمایید؛ اینکه ورودی چه سالی و کدام دانشکده هستید؟
قبل از هر چیز لازم می‌دانم از رسانه وزین حکیم مهر تشکر کنم. تا آنجایی که من اطلاع دارم، این رسانه در سال‌های اخیر توانسته نقش محوری و تأثیرگذاری را در ارتباطات حوزه دامپزشکی کشور ایفا کند. از این بابت بسیار خوشحالم و افتخار می‌کنم که این فرصت را پیدا کردم تا با این رسانه در ارتباط باشم.
من علی عقیقی هستم. در سال ۱۳۷۲ وارد دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج شدم و در اوایل سال ۱۳۷۸ فارغ‌التحصیل شدم. بعد از گذراندن دوره سربازی و یک دوره بسیار کوتاه فعالیت در بخش خصوصی، به استخدام نیروی زمینی ارتش درآمدم و در اداره دامپزشکی مشغول به کار شدم.
در سال ۱۳۸۶ یک دوره پست‌پژوهشی در دانشگاه تهران گذراندم که تحت عنوان MPH، یا همان فوق‌لیسانس بهداشت عمومی، شناخته می‌شود. این دوره بسیار عالی بود و آموزه‌های علمی و تجربی ارزشمندی در آن فرا گرفتم. سپس در سال ۱۳۹۰ مجدداً وارد دانشگاه شدم و در مقطع دکتری رشته «مدیریت خدمات بهداشت و درمان» ــ که پیش از آن تحت عنوان «مدیریت بیمارستانی» شناخته می‌شد ــ مشغول به تحصیل شدم. پس از گذراندن چهار سال، در سال ۱۳۹۴ موفق به اخذ مدرک PhD شدم. از آن تاریخ تاکنون در بخش‌های مختلف سیستم بهداشت ارتش مشغول کار هستم و در حال حاضر نیز سمت «معاون بهداشت نیروی زمینی ارتش» را بر عهده دارم.
حکیم مهر: چه شد که به رشته دامپزشکی علاقه‌مند شدید و چه مسیری را برای ورود به این حوزه طی کردید؟
در مورد اینکه چه شد وارد مسیر دامپزشکی شدم، باید بگویم اگر بخواهیم واقع‌بین باشیم، زمان زیادی از آن دوران گذشته و شاید خیلی دقیق یادم نباشد، اما واقعیت این است که انتخاب من در آن زمان یک تصمیم کاملاً برنامه‌ریزی‌شده و هوشمندانه نبود. گرچه از قبل یک آشنایی کلی با رشته دامپزشکی داشتم و اهدافی را برای خودم در نظر گرفته بودم، اما باید بپذیریم که در آن مقطع، بسیاری از دانش‌آموزانی که در دوران دبیرستان عملکرد تحصیلی خوبی داشتند و به رشته‌های علوم تجربی علاقه‌مند بودند، معمولاً رؤیای ادامه تحصیل در یکی از چهار رشته پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی یا دامپزشکی را در سر داشتند.
در واقع، انتخاب رشته در آن دوران بیش از هر چیز به رتبه کنکور بستگی داشت و خیلی مرسوم نبود که علاقه شخصی نقش پررنگی در آن داشته باشد. من هم از این قاعده مستثنا نبودم. واقعاً دوست داشتم در یکی از این چهار رشته ادامه تحصیل بدهم. البته از صمیم قلب به دامپزشکی نیز علاقه داشتم، چون در خانواده ما کشاورزی جزو حرفه‌های قدیمی و خانوادگی بود و پدربزرگم در این زمینه فعالیت داشت. همین پیش‌زمینه باعث شده بود به حیوانات و حوزه دام علاقه‌مند باشم.
امروز که به گذشته نگاه می‌کنم، از انتخابم بسیار خوشحالم و فکر می‌کنم یکی از بهترین تصمیم‌های زندگی‌ام را گرفتم. دامپزشکی نه‌تنها زمینه‌ساز رشد علمی من بود، بلکه مسیر حرفه‌ای و انسانی بسیار ارزشمندی را پیش پایم گذاشت.
حکیم مهر: جناب دکتر، درباره ساختار و مأموریت واحد دامپزشکی در نیروی زمینی ارتش توضیح دهید.
سؤال بسیار جالبی مطرح کردید، چون رابطه بین دامپزشکی و ارتش در واقع یکی از بخش‌های مهم و کمتر شناخته‌شده تاریخ دامپزشکی کشور است. شاید بخش‌هایی از این موضوع را از اساتید بزرگوار شنیده باشید، اما بد نیست به صورت مستند اشاره کنم که دامپزشکی در ایران اساساً مبدا و موجودیت خود را مدیون ارتش است.
در واقع، واحد دامپزشکی ارتش پیش از تشکیل سازمان دامپزشکی کشور و حتی قبل از تأسیس دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران وجود داشته است. از زمان مظفرالدین‌شاه، دامپزشکی به واسطه نیاز ارتش به اسب ــ که در آن دوران، نیروی محرکه اصلی سامانه نظامی محسوب می‌شد ــ وارد کشور شد. بنابراین می‌توان گفت ورود دامپزشکی به ایران از مسیر ارتش اتفاق افتاد.
در حدود سال ۱۲۹۳ هجری شمسی، یعنی بیش از ۱۱۰ سال پیش، اولین مدرسه دامپزشکی در ارتش تشکیل شد و پس از آن، اداره دامپزشکی ارتش نیز تأسیس گردید. حدود ۱۰ سال بعد، ریاست این اداره بر عهده یک افسر پزشک ایرانی گذاشته شد که در اتریش تحصیل کرده بود. ایشان پزشکی بود که به زبان آلمانی مسلط بود و در آن زمان، چون اساتید دامپزشکی مدرسه نظامی عمدتاً آلمانی‌زبان بودند، وی به عنوان مترجم میان آنان و دانشجویان ایرانی فعالیت می‌کرد. نام این پزشک برجسته، «سرلشکر اسدالله فتحی» بود. او در جریان همکاری با اساتید خارجی، به دامپزشکی علاقه‌مند شد، شخصاً در آزمون ورودی مدرسه دامپزشکی شرکت کرد و در همان مدرسه به تحصیل پرداخت. پس از آن برای ادامه تحصیل به اروپا رفت، دکترای دامپزشکی گرفت و به کشور بازگشت. وی بعد از بازگشت، ریاست اداره دامپزشکی ارتش را بر عهده گرفت و بعدها با حفظ سمت، نخستین رئیس دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران نیز شد.
این اتفاق در سال ۱۳۱۱ هجری شمسی رخ داد؛ یعنی تقریباً دو دهه پس از آنکه دامپزشکی وارد ارتش شده و اداره دامپزشکی شکل گرفته بود. در واقع، دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران نیز به همت رئیس وقت اداره دامپزشکی ارتش بنیان‌گذاری شد. از این منظر، ارتش نقشی بی‌بدیل در شکل‌گیری و توسعه دامپزشکی کشور داشته است.
البته باید تأکید کنم که این موضوع تنها به دامپزشکی محدود نمی‌شود؛ در آن دوران، ارتش در ایجاد و پایه‌گذاری بسیاری از سازمان‌های صنعتی، آموزشی و خدماتی کشور نقش محوری داشته است. اگر تاریخچه بسیاری از نهادهای امروزی را بررسی کنید، می‌بینید که ریشه بسیاری از آنها به ارتش بازمی‌گردد.
در آن زمان ساختار حاکمیتی کشور به‌گونه‌ای بود که ارتش جایگاه ممتاز و محوری داشت، و بسیاری از سازمان‌ها هنوز به‌صورت رسمی شکل نگرفته بودند. ارتش با توجه به امکانات، نظم و قدرت سازمانی خود، به عنوان بنیان‌گذار بسیاری از نهادهای ملی از جمله اداره دامپزشکی کشور فعالیت کرد. از این بابت من به خودم می‌بالم که به عنوان یک نظامی و دامپزشک ارتشی، بخشی از این تاریخ پرافتخار را در پیشینه حرفه‌ای خود دارم.
حکیم مهر: در حال حاضر، دامپزشکی در ارتش چه جایگاهی دارد؟
شاید لازم باشد با کمی تأمل به این سؤال پاسخ بدهم، چون واقعیت این است که شرایط امروز با گذشته تفاوت زیادی پیدا کرده است. به دلایلی که پرداختن به آنها از حوصله این گفت‌وگو خارج است، باید عرض کنم که متأسفانه در سال ۱۳۸۴، آن اداره‌ای که با آن پیشینه درخشان و بیش از یک قرن قدمت به نام «اداره دامپزشکی و کنترل کیفی مواد غذایی ارتش» فعالیت می‌کرد ــ و حتی خیابانی در تهران به نام آن نام‌گذاری شده بود ــ منحل شد و به‌عنوان یکی از معاونت‌های اداره بهداشت، امداد و درمان نیروی زمینی ارتش ادغام گردید.
از آن زمان، ساختار جدیدی با عنوان «معاونت بهداشت و کنترل مواد غذایی» شکل گرفت. در این معاونت، علاوه بر وظایف اصلی دامپزشکی و کنترل کیفی مواد غذایی، حوزه‌های دیگری نیز به وظایف ما اضافه شد؛ از جمله بهداشت روان، بهداشت محیط، بهداشت حرفه‌ای، بهداشت دهان و دندان، بهداشت عمومی و سایر بخش‌های مرتبط با سلامت عمومی.
در حال حاضر، ده‌ها دامپزشک در ارتش مشغول فعالیت هستند. نکته بسیار مثبت این است که بسیاری از دامپزشکان ارتشی توانسته‌اند در رشته‌های تخصصی خود ادامه تحصیل دهند و امروز در حوزه‌های مختلفی دارای مدرک تخصصی و جایگاه علمی قابل توجه هستند. ما در میان دامپزشکان ارتش، اعضای هیأت علمی برجسته‌ای داریم که در رشته‌هایی مانند اپیدمیولوژی، کنترل و بهداشت مواد غذایی، دامپزشکی دام‌های بزرگ، سلامت در بلایا، مدیریت خدمات بهداشت و درمان و سایر شاخه‌های تخصصی فعالیت می‌کنند. از این جهت می‌توانم بگویم از نظر علمی، دامپزشکان ارتش در سطح بسیار مطلوبی قرار دارند.
البته باید اذعان کنم که نقش کلاسیک دامپزشکی در ارتش، به معنای سنتی آن، امروز مانند گذشته پررنگ نیست. در گذشته، دامپزشکی در ارتش به‌واسطه حضور گسترده حیوانات بارکش، اسب‌ها و سگ‌های نگهبان جایگاه مهمی داشت، اما امروزه به دلایل مختلف، نقش حیوانات در سیستم نظامی کاهش یافته است. به‌عنوان نمونه، اسب‌ها دیگر کارکرد نظامی ندارند و تعداد سگ‌های نگهبان نیز به‌مرور کم شده است. به همین دلیل، بخش دامپزشکی به‌صورت تخصصی دیگر آن نقش محوری سابق را در ارتش ایفا نمی‌کند.
با این حال، دامپزشکان ارتش اکنون بخش مهمی از فعالیت‌های خود را در حوزه‌های سلامت غذا، طب پیشگیری، کنترل بهداشت مواد غذایی، و مدیریت نظام بهداشت و درمان ارتش انجام می‌دهند. در واقع، امروز دامپزشکان ارتش در خط مقدم سلامت عمومی و ایمنی غذایی نیروهای نظامی قرار دارند و نقش آنها در حفظ و ارتقای سلامت تغذیه‌ای پرسنل بسیار کلیدی است.
حکیم مهر: آقای دکتر، به عنوان معاون بهداشت اداره بهداشت، امداد و درمان نیروی زمینی ارتش، چه جایگاهی برای دامپزشکی در چرخه سلامت نیروهای مسلح قائل هستید؟
در ارتش، دامپزشکان بالاترین جایگاه را در حوزه بهداشت دارند. اما پیش از پاسخ به این سؤال، لازم می‌دانم نکته‌ای را عرض کنم. ما با وجود محدودیت منابع و ساختارهای موجود، نهایت تلاش خود را می‌کنیم و تا حد زیادی هم در مأموریت خود در حوزه بهداشت عمومی، پزشکی جامع‌نگر، ایمنی غذا و سایر زمینه‌های مرتبط موفق هستیم. با این حال، یکی از چالش‌های اساسی ما مربوط به ساختار کلی نظام سلامت در کشور است.
متأسفانه سیستم سلامت در ایران به‌گونه‌ای طراحی شده که در عمل بهره‌وری لازم را ندارد و نتایج مثبتی در سطح ملی به‌ویژه در حوزه پیشگیری و بهداشت عمومی به بار نمی‌آورد. دلیل اصلی این مسئله آن است که نظامی که ما از آن استفاده می‌کنیم، یعنی نظام «تعاون همگانی»، اساساً یک نظام درمان‌محور و پزشک‌محور است. این رویکرد را می‌توان در تمام ارکان آن ــ از تولید و توزیع منابع گرفته تا تخصیص نیروی انسانی، ساختارها و منابع مالی ــ به وضوح مشاهده کرد.
در این نظام، اساس کار بر این است که پس از بروز بیماری یا عارضه‌ای، بیمار به کادر درمان مراجعه کند و با استفاده از دارو و خدمات پاراکلینیک درمان شود. در حالی که در سیستم‌های پیشرفته‌تر جهان، مانند نظام سلامت ملی (NHS)، تمرکز اصلی بر پیشگیری و بهداشت عمومی است؛ یعنی تلاش می‌شود بیماری اصلاً ایجاد نشود یا تا حد ممکن کمتر بروز کند تا نیاز به درمان کاهش یابد.
به همین ترتیب، ما دامپزشکان که در ارتش به‌عنوان سربازان اصلی حوزه بهداشت فعالیت می‌کنیم نیز از این ساختار تأثیر می‌پذیریم. گرچه تلاش ما بر بهداشت، سلامت مواد غذایی و پیشگیری از بیماری‌ها متمرکز است، اما ناگزیر در چارچوب یک نظام درمان‌محور فعالیت می‌کنیم.
حکیم مهر: آیا دامپزشکی در ارتش صرفاً بر سلامت دام تمرکز دارد یا در زمینه سلامت انسانی و امنیت غذایی نیروها هم نقش‌آفرینی می‌کند؟
دامپزشکی در ارتش، صرفاً محدود به سلامت دام نیست. اما همان‌طور که گفتم، به دلیل تبعیت ساختار نظامی از الگوی کلی نظام سلامت کشور، در توزیع منابع همچنان عدم توازن وجود دارد. بخش عمده منابع در حوزه درمان متمرکز شده و سهم کمتری به بخش بهداشت اختصاص می‌یابد.
بخش زیادی از جایگاه‌ها در ساختار بهداشت و درمان ارتش نیز به همکاران پزشک اختصاص دارد، در حالی که طبق الگوی بهداشت اولیه (Primary Health Care)، باید بیشترین منابع و توجه به سطح پایه‌ای و پیشگیرانه خدمات بهداشتی معطوف شود. اما متأسفانه در کشور ما بخش اعظم هزینه‌ها به سطح دوم و سوم خدمات، یعنی بیمارستان‌های تخصصی و فوق‌تخصصی اختصاص می‌یابد.
با این حال، ما در ارتش با تمام توان و در چارچوب محدودیت‌های همین نظام تلاش می‌کنیم. مأموریت ما ایجاد امنیت غذایی، تضمین سلامت مواد مصرفی نیروها و ارتقای سطح آموزش و آگاهی در حوزه بهداشت است. آموزش را یکی از مؤلفه‌های کلیدی در موفقیت نظام بهداشتی می‌دانیم و سعی کرده‌ایم این بخش را پررنگ‌تر کنیم.
اما در نهایت باید بپذیریم که در یک نظام درمان‌محور، توجه اصلی زمانی جلب می‌شود که بیماری یا مشکل بروز پیدا کرده باشد. این همان چرخه‌ای است که باید در سطح کلان کشور تغییر کند تا بهداشت و پیشگیری جایگاه واقعی خود را در نظام سلامت ــ از جمله در ارتش ــ به دست آورد.
حکیم مهر: آقای دکتر، آیا دامپزشکان ارتش در مأموریت‌های میدانی، مناطق مرزی یا حتی مأموریت‌های بین‌المللی نیز نقشی دارند؟
در حال حاضر دامپزشکان ارتش در بخش‌های مختلفی مشغول به فعالیت هستند. بخشی از آنها در بیمارستان‌های ارتش حضور دارند و در آنجا در زمینه «طب پیشگیری بیمارستانی» و همچنین در فرآیند «اعتباربخشی بیمارستان‌ها» نقش دارند. گروهی دیگر از همکاران دامپزشک ما در یگان‌های نظامی مستقر هستند و در بهداری آن یگان‌ها فعالیت می‌کنند.
وقتی می‌گوییم در بخش «بهداشت» فعالیت دارند، در واقع همه حوزه‌های بهداشتی را در بر می‌گیرد؛ از جمله دریافت و کنترل اقلام غذایی، نظارت بر انبارداری و توزیع مواد غذایی، کنترل بهداشت محیط یگان‌ها، نظارت بر بهداشت صنعتی (در یگان‌هایی که فعالیت‌های صنعتی دارند) و همین‌طور آموزش‌های بهداشتی.
بخش قابل‌توجهی از فعالیت همکاران دامپزشک ما در حوزه آموزش است؛ آموزش‌هایی که سلامت‌محورند و برای اقشار مختلف نیروهای مسلح ــ از جمله خانواده‌ها، کارکنان رسمی و سربازان ــ ارائه می‌شوند. علاوه بر این، کنترل بیماری‌های مشترک بین انسان و دام (زئونوزها) از جمله مأموریت‌های مهم دامپزشکان در یگان‌ها است.
آنها همچنین مسئول انجام واکسیناسیون در یگان‌ها و پیشگیری از بروز اپیدمی‌های احتمالی هستند؛ چه اپیدمی‌هایی که منشأ آن مواد غذایی باشد و چه بیماری‌هایی که از سایر عوامل بیماری‌زا مثل باکتری‌ها و ویروس‌ها ناشی می‌شود. در واقع می‌توان گفت بخش عمده فعالیت دامپزشکان ارتش در راستای پیشگیری، کنترل و آموزش سلامت در محیط‌های نظامی تعریف شده است.
حکیم مهر: با توجه به این گستردگی مأموریت‌ها، بزرگ‌ترین چالش‌های دامپزشکان ارتش در حال حاضر چیست؟
اگر بخواهم صادقانه بگویم، یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، نبود یک مرجع تخصصی مستقل برای دامپزشکی در ارتش است. در گذشته اداره دامپزشکی ارتش وجود داشت، اما با تعطیلی آن، اکنون دامپزشکان تحت ساختار معاونت بهداشت اداره بهداشت، امداد و درمان فعالیت می‌کنند. این موضوع باعث شده تا دامپزشکان عملاً در ذیل نظامی کار کنند که همان‌طور که قبلاً اشاره کردم، اساساً «درمان‌محور» و «پزشک‌محور» است. در چنین ساختاری، جایگاه واقعی بهداشت و به تبع آن دامپزشکی به‌درستی دیده نمی‌شود. در حالی که اگر نظام سلامت به معنای واقعی، «پیشگیری‌محور» باشد، دامپزشکی می‌تواند نقش بسیار مؤثری در تحقق هدف نهایی آن، یعنی تأمین سلامت جامعه، ایفا کند.
اما در شرایط فعلی، از ظرفیت‌های علمی، اجرایی و حتی پژوهشی دامپزشکان در ارتش آن‌طور که باید استفاده نمی‌شود. البته این محدودیت فقط مختص دامپزشکان نیست؛ بسیاری از متخصصان حوزه بهداشت، از جمله پزشکان فعال در بهداشت عمومی نیز از همین ساختار درمان‌محور متأثرند. به نظر من، این نظام نیازمند بازنگری اساسی است تا بتواند از توان واقعی نیروهای بهداشتی ــ از جمله دامپزشکان ــ در مسیر ارتقای سلامت عمومی استفاده کند.
حکیم مهر: آقای دکتر، چه برنامه‌ها یا اقداماتی برای ارتقای جایگاه دامپزشکی در ساختار ارتش در نظر گرفته‌اید؟
همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردم، خوشبختانه همکاران دامپزشک ما در ارتش از مسیر علم و تخصص فاصله نگرفته‌اند. درصد قابل‌توجهی از دامپزشکانی که در نیروهای مختلف ارتش مشغول فعالیت هستند، دارای تخصص‌های گوناگون در حوزه‌های پزشکی و دامپزشکی‌اند. بسیاری از آنان عضو هیئت علمی دانشگاه‌ها هستند و در رشته‌های مختلف فعالیت آموزشی و پژوهشی دارند.
هر ساله همایش‌ها و کارگاه‌های متعددی در ارتش برگزار می‌شود که در آنها از حضور و توان علمی این همکاران بهره می‌گیریم. دامپزشکان ارتش در زمینه تألیف و انتشار آثار علمی نیز فعال‌اند و کتاب‌های متنوع و پرشماری در حوزه‌های تخصصی خود به چاپ می‌رسانند که مورد استفاده ساختار بهداشتی و آموزشی ارتش قرار می‌گیرد.
در حوزه تولید مقالات علمی نیز همکاری‌های گسترده‌ای میان دامپزشکان ارتش و مجلات تخصصی پزشکی و دامپزشکی برقرار است. ما در ارتش یک دانشگاه علوم پزشکی داریم و تعدادی از همکاران دامپزشک من در آنجا عضو هیئت علمی هستند. ارتباطات علمی و پژوهشی ما معمولاً از طریق همین دانشگاه با بخش‌های علمی کشور و با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برقرار می‌شود. از این منظر، من معتقدم که از نظر جایگاه علمی، همکاران دامپزشک ما در وضعیت نسبتاً مناسبی قرار دارند.
حکیم مهر: با وجود این موفقیت‌ها، به نظر شما چه عواملی می‌تواند بر جایگاه علمی دامپزشکی در کشور تأثیر منفی بگذارد؟
نکته‌ای که لازم است به آن اشاره کنم این است که در چند دهه اخیر، بسیاری از امور در کشور به سمت «تجاری شدن» پیش رفته‌اند و این روند بر رشته ما هم بی‌تأثیر نبوده است. زمانی که ما حدود سی سال پیش وارد دانشگاه شدیم، جنبه علمی رشته دامپزشکی پررنگ‌تر بود؛ اما امروز احساس می‌کنم که جنبه تجاری آن تا حدودی بر جنبه علمی غلبه پیدا کرده است.
من می‌بینم که بسیاری از همکاران جوان‌تر ما ــ به‌ویژه کسانی که در قالب خدمت سربازی با ما همکاری دارند ــ نگاهشان بیشتر معطوف به این است که هرچه سریع‌تر بتوانند یک کلینیک دامپزشکی، به‌خصوص در حوزه دام کوچک، راه‌اندازی کنند و صرفاً درمان‌های پایه و مشخصی را انجام دهند.
البته تا حدی از این رویکرد قابل‌پذیرش است؛ چراکه نمی‌توان اقتصاد سلامت یا اقتصاد دامپزشکی را از رشته جدا کرد، همان‌طور که اقتصاد سلامت را نمی‌توان از پزشکی جدا دانست. اما به نظر من، این تعادل باید حفظ شود. اگر وزن فعالیت‌ها بیش از اندازه به سمت جنبه تجاری متمایل شود، ممکن است در آینده وجهه علمی دامپزشکان ما تحت‌تأثیر قرار گیرد و از جایگاه واقعی علمی خود فاصله بگیرند.
حکیم مهر: به مناسبت هفته ملی دامپزشکی، پیام شما به جامعه دامپزشکی کشور و همکاران خود در ارتش چیست؟
من هم به نوبه خودم این روز را که بهانه‌ای برای یادآوری نقش مهم همکاران دامپزشک در تولید کالای سلامت است، صمیمانه تبریک می‌گویم. هفته دامپزشکی فرصتی است تا یادمان نرود که دامپزشکان در چرخه تولید، تأمین و تضمین سلامت جامعه نقش بسزایی دارند؛ نقشی که شاید کمتر دیده شود اما اثرگذار و بنیادین است.
به ویژه لازم می‌دانم این روز را به همکاران پرتلاش خودم در ارتش تبریک بگویم و از زحمات آنها قدردانی کنم. ما در نیروهای مسلح در چندین جبهه مشغول خدمت‌رسانی به کشور عزیزمان هستیم؛ از یک‌سو در حوزه سلامت و بهداشت عمومی و طب پیشگیری نقش‌آفرینی می‌کنیم و از سوی دیگر، بخشی از همکاران ما در مأموریت‌های دفاع از سرزمین نیز سهمی جدی دارند.
در کنار همه این مسئولیت‌ها، واقعیت این است که همکاران دامپزشک من در ارتش با وجود محدودیت‌ها و مشکلات معیشتی، با کمترین امکانات و بیشترین تعهد، به انجام وظیفه مشغولند. از این بابت صمیمانه از آنان تشکر می‌کنم و برایشان آرزوی سلامتی، عزت و موفقیت دارم.
حکیم مهر: در چشم‌انداز آینده، دامپزشکی در ارتش را چگونه می‌بینید؟
در مورد آینده دامپزشکی در ارتش، به‌نظر من زمان آن رسیده که مسئولان و سیاست‌گذاران بار دیگر به ساختار این حوزه توجه کنند. تصمیمی که سال‌ها پیش منجر به تعطیلی اداره دامپزشکی ارتش شد، در زمان خود حتماً دلایل و منطق خاصی داشته است، اما امروز با شرایط و نیازهای جدید، لازم است آن تصمیم بازنگری شود.
اداره دامپزشکی ارتش در گذشته جایگاه بسیار مهمی داشت؛ دارای کلینیک دامپزشکی، داروخانه، کارخانه تولید کنسرو و حتی بخش تولید واکسن بود. شاید با تخصصی شدن فعالیت‌ها، دیگر نیازی به تمرکز همه این وظایف در یک اداره واحد نباشد، اما به نظر من احیای ساختار دامپزشکی در نیروهای مسلح، با مأموریت‌های روزآمد، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.
اگر برای بازسازی و تقویت این حوزه برنامه‌ریزی نشود، مسیر «کوچک‌سازی» که در سال‌های اخیر دنبال شده، ممکن است در نهایت به تضعیف دامپزشکی در ارتش بینجامد؛ اتفاقی که قطعاً به زیان نظام سلامت و بهداشت نیروهای مسلح خواهد بود. به همین دلیل معتقدم باید با نگاه علمی و آینده‌نگر، درباره احیای دوباره این حوزه حیاتی گفت‌وگو و تصمیم‌گیری شود.
حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.
