بحران نهاده در صنعت طیور و ضرورت بازطراحی نظام تنظیمگری
دکتر وحید قاسمآبادی
کارشناس بخش دولتی استان کردستان
صنعت مرغداری ایران در شرایط کنونی نقش بنیادینی در تامین پروتئین قابل دسترس برای خانوارهای ایرانی دارد. با کاهش قدرت خرید و حذف تدریجی گوشت قرمز از سفره بسیاری از خانوادهها، اتکای جامعه به گوشت مرغ بیش از هر زمان دیگری افزایش یافته و این وابستگی، اهمیت پایداری و سلامت زنجیره تولید آن را دوچندان کرده است. در چنین وضعیتی هرگونه اختلال در تامین نهاده، تأمین جوجه یا خدمات بهداشتی و درمانی، مستقیماً امنیت غذایی کشور را تحت تاثیر قرار میدهد.
طی ماههای اخیر ناپایداری بازار نهادههای دامی به چالش اصلی صنعت تبدیل شده است. نوسانهای ارزی، محدودیتهای واردات، تفاوت کیفیت محمولههای نهاده، و نبود شفافیت در زنجیره تأمین باعث شده واحدهای پرورش مرغ گوشتی در بسیاری نقاط کشور با جیرههایی کمکیفیت، فاقد تعادل اسیدهای آمینه ضروری و با سطح انرژی پایین مواجه شوند. این وضعیت نهتنها شاخصهای رشد و ضریب تبدیل را تحت فشار قرار داده، بلکه بروز رفتارهای استرسی مانند کانیبالیسم را در سطحی گستردهتر از دورههای قبلی افزایش داده است. در بررسیهای میدانی، بسیاری از کلینیسینها این رفتار را مستقیماً به کیفیت نامناسب نهاده و کمبود مواد مغذی کلیدی نسبت میدهند؛ عاملی که در مقیاس گسترده میتواند خسارات اقتصادی قابل توجهی ایجاد کند.
بیثباتی در تأمین نهاده در کنار ساختار سرمایهبر این صنعت، محیط فعالیت واحدهای تولیدی را شکننده کرده است. هزینه تهیه جوجه یکروزه، خوراک، انرژی، واکسیناسیون و خدمات تخصصی دامپزشکی، ریسک تولید را بهطور طبیعی بالا نگه میدارد و هرگونه نوسان در ورودیها یا ناکارآمدی در سازوکار تأمین، به سرعت حاشیه سود واحدها را از بین میبرد. شرایط موجود نهتنها فشار مضاعفی بر مرغداران فعال وارد کرده، بلکه مسیر ورود سرمایهگذاران جدید را نیز دشوار و غیرقابل پیشبینی ساخته است.
برای عبور از این بحران، مجموعهای از راهکارهای ساختاری و پایدار ضروری است. نخستین و مهمترین اقدام، ایجاد یک چارچوب شفاف و قابل رصد برای تأمین و توزیع نهاده است؛ سیستمی که کیفیت محمولهها را قابل کنترل کرده و عرضه را از نوسانات سیاستی و ارزی مصون نگه دارد. در کنار آن، بازطراحی نظام تنظیمگری بازار جوجه یکروزه با هدف جلوگیری از نوسانهای شدید در تولید و قیمت، یک ضرورت اقتصادی و بهداشتی است. تقویت زیرساختهای دامپزشکی کشور، نظارت مؤثر بر برنامههای واکسیناسیون، توسعه خدمات پیشگیرانه و ارتقای سامانههای تشخیص سریع بیماریها، بخش تکمیلی این اصلاحات را تشکیل میدهد.
رشد و پایداری صنعت طیور تنها در صورتی تضمین میشود که سیاستگذاری این حوزه از تصمیمات مقطعی و واکنشی فاصله گرفته و بهسوی برنامهریزی مبتنی بر واقعیتهای میدانی و نیازهای تولیدکنندگان حرکت کند. صنعت مرغداری به عنوان ستون اصلی تامین پروتئین کشور نیازمند توجه ویژه و عملی دولت است؛ توجهی که با تثبیت زنجیره تأمین، کنترل بازار جوجه، و تقویت سیستم بهداشت و درمان دامپزشکی، فضای تولید را امن و قابل پیشبینی کند. امنیت غذایی پایدار زمانی محقق میشود که این صنعت بتواند بدون وابستگی به نوسانات غیرتخصصی و تصمیمهای کوتاهمدت، مسیر توسعه خود را با ثبات ادامه دهد.
