اعتبارات مقابله با بیماری‌های زئونوز باید ابتدا به سازمان دامپزشکی اختصاص یابد/ توصیه‌های دامپزشکان به صاحبان پت‌ها در کلینیک‌های دامپزشکی باید دقیق و کامل اجرا شود

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی:‌ در حالی که بیماری‌های زئونوز، به‌ویژه بیماری‌هایی نظیر تب مالت، هاری، شاربن و لپتوسپیروز، سالانه هزاران نفر را در کشور درگیر می‌کنند و بار اقتصادی و درمانی سنگینی بر دوش نظام سلامت می‌گذارند، «دکتر محمد زینلی» رئیس گروه مدیریت بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان وزارت بهداشت، در گفت‌وگو با «حکیم مهر» بر یک نکته اساسی تأکید می‌کند: پیشگیری از این بیماری‌ها از مبدأ یعنی کنترل بیماری در دام، نه‌تنها راهبردی اثربخش بلکه ضرورتی حیاتی برای سلامت عمومی است.

وی با اشاره به همکاری‌های سالیان اخیر وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی، شفاف و صریح می‌گوید: «اگر ما بتوانیم بیماری را در دام کنترل کنیم، طبیعتاً بار بیماری در انسان کاهش می‌یابد». او تأکید می‌کند که در تخصیص منابع برای کنترل بیماری‌ها، باید اولویت با مبدأ باشد؛ یعنی سازمان دامپزشکی باید در اول صف دریافت اعتبارات قرار گیرد. زینلی در این گفت‌وگوی صریح، از چالش‌های موجود، تجربه‌های موفق در واکسیناسیون دام، تبادل اطلاعات بین بخشی، با  دامپزشکی سخن می‌گوید.

حکیم مهر: جناب دکتر زینلی، اصولاً بیماری‌های زئونوز چه جایگاهی در نظام سلامت کشور دارند و چرا باید برای آن‌ها اهمیت ویژه‌ای قائل شد؟

بیماری‌های زئونوز جزو بیماری‌هایی هستند که هم انسان و هم دام را درگیر می‌کنند و کنترل آن‌ها صرفاً در حیطه یک دستگاه یا نهاد نمی‌گنجد. مراقبت و کنترل این بیماری‌ها در مرحله اول نیازمند هماهنگی بین‌بخشی است؛ یعنی وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی و سایر سازمان های مرتبط باید با هم کار کنند تا بتوانیم هم از بروز بیماری در انسان و هم در دام جلوگیری کنیم.

حکیم مهر: در عمل این هماهنگی میان وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی چطور شکل گرفته و چقدر اثربخش بوده است؟

همیشه ما در صحبت‌ها به این مسئله اشاره می‌کنیم که اگر بتوانیم به سازمان دامپزشکی برای کنترل بیماری در دام کمک کنیم، نتیجه آن مستقیماً به نفع سلامت انسان خواهد بود.  ما با سازمان دامپزشکی همکاری‌های نزدیک و هماهنگی از سطح محیط تا مرکز داریم و خوشبختانه در موارد زیادی نتایج آن را دیده‌ایم.

حکیم مهر: اگر بخواهید مثالی عینی از این همکاری‌های موفق بیاورید، چه موردی را ذکر می‌کنید؟

بیماری تب مالت (بروسلوز) نمونه بارزی از این همکاری‌هاست. این بیماری یکی از شایع‌ترین بیماری‌های عفونی و زئونوز در کشور ماست که سالانه حدود ۲۵ در یک صد هزار نفر ابتلا در سطح کشور گزارش می‌شود. هر زمان که پوشش واکسیناسیون دام‌ها افزایش پیدا کرده، نمودارهای ما نشان داده‌اند که موارد ابتلا در انسان کاهش یافته است.

حکیم مهر: آیا این مدل همکاری در مورد بیماری‌های دیگر هم تکرار شده است؟

بله، برای نمونه می‌توان به بیماری شاربن یا سیاه‌زخم اشاره کرد. این بیماری هم یکی از اولویت‌های سازمان دامپزشکی است و به‌دلیل تبعات اقتصادی و بهداشتی آن، پوشش واکسیناسیون دامی بسیار بالاست. همین مسئله باعث شده که ما در حوزه انسانی با موارد بسیار محدود (حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ مورد در سال) روبه‌رو باشیم که در مقایسه با بروسلوز رقم بسیار ناچیزی است.

حکیم مهر: آیا وزارت بهداشت در تأمین بودجه یا دفاع از نقش سازمان دامپزشکی هم نقش حمایتی دارد؟

صد درصد. در تمام جلسات، ما در وزارت بهداشت مدافع سازمان دامپزشکی بوده‌ایم و همیشه تأکید کرده‌ایم که اعتبارات کافی برای مبارزه با بروسلوز دامی باید به این سازمان اختصاص یابد. با این حال، گاهی اوقات شاهد کمبود نیرو و منابع در سازمان دامپزشکی هستیم که روند کار را با چالش مواجه می‌کند.

حکیم مهر: آموزش‌های مربوط به پیشگیری از بیماری‌های زئونوز چگونه طراحی و اجرا می‌شوند؟ آیا به‌صورت مشترک با دامپزشکی است؟

بله، آموزش‌هایی که در این حوزه داریم به‌صورت توأمان بین وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی برگزار می‌شوند. ما تلاش کرده‌ایم این آموزش‌ها نه فقط برای کادر حرفه‌ای، بلکه برای سطوح مختلف مانند مراکز بهداشت، خانه‌های بهداشت و حتی محیط‌های روستایی قابل اجرا باشند.

حکیم مهر: موضوع تبادل اطلاعات میان وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی کشور چقدر جدی گرفته می‌شود و چطور انجام می‌گیرد؟

تبادل اطلاعات میان ما و دامپزشکی یکی از ارکان اساسی این همکاری است. گزارش‌هایی که از بروز بیماری‌های زئونوز در انسان به ما می‌رسد، از طریق همکاران ما در وزارت بهداشت برای دامپزشکی ارسال می‌شود و در مقابل، گزارش‌های مربوط به طغیان یا موارد خاص در دام هم از سوی دامپزشکی به ما منتقل می‌شود. این چرخه تبادل اطلاعات، در سطوح مختلف محیطی و شبکه‌های بهداشت فعال است.

حکیم مهر: جناب دکتر، همیشه گفته می‌شود که پیشگیری مقدم بر درمان است. در حوزه بیماری‌های زئونوز این اصل چقدر اهمیت دارد و آیا نقطه شروع این پیشگیری باید در بخش دام و سازمان دامپزشکی باشد؟

این موضوع برای ما بسیار پراهمیت است. همان‌طور که اشاره کردید، اگر ما بتوانیم بیماری را در دام کنترل کنیم، طبیعتاً بار بیماری و هزینه های درمان در بخش انسانی کاهش می‌یابد. راه‌های کنترل بیماری در دام‌ها هم مشخص است و بر اساس سیاست‌های سازمان دامپزشکی تعریف شده: مثلاً برای بروسلوز، هاری، شاربن و لپتوسپیروز، همه مبتنی بر برنامه‌های واکسیناسیون هستند.

حکیم مهر: آیا این سیاست‌ها از نگاه وزارت بهداشت هم اولویت دارند؟ به عبارتی، وزارت بهداشت چقدر تأکید دارد بر اینکه منابع پیشگیری باید در گام اول به بخش دامپزشکی برسد؟

بله، دقیقاً سیاست ما هم همین است. در مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر و معاونت بهداشت وزارت بهداشت، اولویت تخصیص اعتبار با سازمان دامپزشکی است. ما معتقدیم که اگر قرار است اعتباری از سازمان برنامه و بودجه تخصیص داده شود، باید ابتدا در اختیار دامپزشکی قرار بگیرد تا بیماری‌ها در مبدأ کنترل شوند؛ چون اگر بیماری در دام کنترل نشود، تبعات آن مستقیماً به بخش انسانی برمی‌گردد.

حکیم مهر: به‌تازگی در کشور شاهد برخوردهایی با برخی کلینیک‌های دامپزشکی به بهانه مبارزه با سگ‌گردانی بودیم. آیا چنین فضاهایی می‌تواند تهدیدی برای سلامت عمومی باشد؟

ببینید، واقعیت این است که نگهداری حیوان خانگی در منزل انکارناپذیر است. خیلی از خانواده‌ها به دلایل فرهنگی، عاطفی یا روانی این کار را انجام می‌دهند. اما ما در وزارت بهداشت به‌عنوان متولی حوزه سلامت، توصیه‌مان همیشه این بوده که با رعایت اصول بهداشتی، می‌توان خطر انتقال بیماری از حیوان به انسان را کاهش داد.

حکیم مهر: یعنی نگاه وزارت بهداشت به نگهداری حیوانات خانگی به‌طور کلی منفی نیست؟

 ما بر رعایت توصیه‌های بهداشتی تأکید داریم. ما می‌گوییم اگر کسی حیوان خانگی دارد، باید تماس مستقیم را با رعایت اصول بهداشتی مدیریت کند، چون امکان ابتلا به بیماری‌های مشترک همیشه وجود دارد. این موضوع چه برای دام و چه برای انسان صادق است.

حکیم مهر: نقش دامپزشکان در این فرایند چقدر مهم است و شهروندان چه توصیه‌ای از آن‌ها را باید جدی بگیرند؟

توصیه‌های دامپزشکان در کلینیک‌ها برای صاحبان پت‌ها بسیار حیاتی است. هر توصیه‌ای که همکاران دامپزشک در مورد واکسیناسیون، چکاپ‌های دوره‌ای یا پیشگیری از بیماری ارائه می‌کنند، باید دقیق و کامل اجرا شود. این موضوع فقط برای سلامت حیوان نیست، بلکه مستقیماً بر سلامت خانواده و اطرافیان فرد نیز تأثیر می‌گذارد.

حکیم مهر: پس در واقع بی‌توجهی به توصیه‌های بهداشتی برای پت، ممکن است موجب تهدید جدی برای سلامت انسان هم بشود؟

کاملاً همین‌طور است. هرگونه کوتاهی در اقدامات پیشگیرانه برای حیوان خانگی، می‌تواند باعث ابتلای افراد در تماس مستقیم با آن حیوان شود. بنابراین پیشگیری در سطح دام، چه در دام‌های صنعتی و چه در حیوانات خانگی، کاملاً در راستای سلامت عمومی است.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.