آمار بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان در کشور نگران‌کننده است/ پوشش واکسیناسیون دام‌ها علیه تب مالت مناسب نیست و این واکسیناسیون اثربخشی لازم را ندارد

حکیم مهر: رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت با اشاره به آنچه که آمار نگران کننده بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان خواند، درباره بیماری تب مالت، به عنوان یکی از بیماری‌های مهم زئونوز در کشور و مصرف لبنیات غیرپاستوریزه هشدار داد.

به گزارش حکیم مهر به نقل از ایسنا، «دکتر قباد مرادی» در نشست خبری «هفته اطلاع‌رسانی بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان» اظهار کرد: حدود ۱۴۰۰ بیماری عفونی در دنیا شناخته شده که حدود ۶۰ درصد از این بیماری‌ها قابل انتقال از حیوان به انسان هستند. طی دوران پاندمی کرونا، بیماری‌هایی مانند آنفلوآنزای پرندگان نیز شیوع یافت که حدود ۵۰ درصد موارد ابتلا به این بیماری‌ها منشاء دامی داشتند.

وی درباره بیماری‌های نوپدید تصریح کرد: بیش از ۸۰ درصد بیماری‌های نوپدید طی ۴۰ سال گذشته ریشه در دام و حیوانات دارند.

مرادی درباره ضرورت تدوین برنامه‌های دقیق برای اجرای برنامه‌های پیشگیری برای بیماری‌های مشترک میان حیوان و انسان گفت: برخی کشورها توانسته‌اند با سیاست‌های دقیق و برنامه‌های پیشگیرانه در زمینه کنترل بیماری‌ها موفق شوند. بیماری‌هایی مانند تب مالت و سالک در بسیاری از کشورهای صنعتی نادر است. این موفقیت، حاصل  نتیجه مداخلات مشترک منسجم و علمی بین نهادهای مرتبط با سلامت انسان و دام است.

وی ادامه داد: کنترل بیماری‌های مشترک بین انسان و دام فقط در حوزه سلامت نیست و نیازمند هماهنگی بین بخش‌های مختلف از جمله نهادهای مرتبط با محیط زیست و دام‌ها است. پیش از آغاز واکسیناسیون عمومی اطفال، کزاز و فلج اطفال به فراوانی در کشور دیده می‌شد، نظام بهداشتی کشور اقدام به واکسیناسیون گسترده کرد ‌که منجر به کاهش بسیار چشمگیر بیماری‌ها شد.

رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت افزود: از ۲۵ سال گذشته، فلج اطفال در کشور گزارش نشده و این بیماری با واکسیناسیون کنترل شده است. اما در زمینه بیماری‌های مشترک انسان و حیوان هنوز مشکلاتی در کنترل آن بیماری‌ها داریم. به طور مثال، تب مالت از طریق مصرف شیر یا تماس با دام آلوده به انسان منتقل می‌شود و راهکار مقابله با آن، کنترل بیماری در دام‌هاست.

رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت درباره تهدیدات بالقوه بیماری‌های مشترک میان انسان و حیوانات گفت: فعالیت‌های دامداری و کشاورزی و همچنین تماس انسان با حیوان در کشور بسیار زیاد است. با توجه به این شرایط، مقابله با بیماری‌های مشترک میان انسان و حیوان می‌بایست جزو اولویت‌های سیاستگذاری‌های سلامت ملی قرار گیرد.

وی با بیان اینکه آمار و ارقام مربوط به بیماری‌های مشترک میان انسان و حیوان نگران کننده است، تصریح کرد: آمار و ارقام بیانگر این است، دو بیماری مشترک میان انسان و حیوان در کشور ما مهم‌ قلمداد می‌شوند که تب مالت یکی از این بیماری‌ها به حساب می‌آید. ۱۹ هزار و ۹۷۲ مورد ابتلا به تب مالت در کشور گزارش شده که عامل اصلی ابتلا به این بیماری مصرف لبنیات غیرپاستوریزه و تماس با دام است. به منظور کنترل تب مالت، واکسن این بیماری می‌بایست به دام‌ها تزریق شود و متولی این موضوع سازمان دامپزشکی کشور است.

مرادی درباره ضرورت واکسیناسیون دام‌ها علیه تب مالت توضیح داد: واکسیناسیون دام‌ها بسیار حیاتی است؛ چرا که واکسن فقط به دام تزریق می‌شود و برای انسان واکسن پیشگیرانه در دسترس نیست. آمار و ارقام دقیق واکسیناسیون انجام‌شده توسط سازمان دامپزشکی در حال حاضر مشخص نیست و این سازمان می‌بایست پاسخگو باشد که چه میزان از دام‌ها تحت پوشش واکسن قرار گرفته‌اند.

وی با بیان اینکه مستندسازی درباره بیماری‌ها ضروری است، خاطرنشان کرد: گزارش‌هایی که در کشور ما ثبت می‌شود شامل موارد شناسایی‌شده، درمان‌شده و گزارش‌شده است و این در حالی است که برخی موارد ممکن است شناسایی نشوند.

رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت درباره بیماری‌ تب مالت اظهار کرد: بازهم تاکید می‌کنم که ۱۹هزار و ۹۷۲ نفر طی سال گذشته به تب مالت مبتلا شده‌اند یعنی ۲۳ نفر از هر ۱۰۰هزار نفر به این بیماری مبتلا شده‌اند. ۸۵ درصد موارد مبتلا به این بیماری برای مناطق روستایی است که لبنیات آلوده مهم‌ترین عامل ابتلا به حساب می‌آید.

وی با بیان اینکه سازمان دام‌پزشکی کشور متولی تزریق واکسن به دام‌ها است، گفت: میزان واکسیناسیون دام‌ها طی سال‌های گذشته ۱۲ میلیون دوز اعلام شده که این میزان ۳ برابر افزایش یافته است. سازمان دامپزشکی کشور با همکاری سرم‌سازی رازی نسبت به واکسیناسیون دام‌ها اقدام می‌کنند.

رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت با بیان اینکه میزان واکسیناسیون دامی می‌بایست افزایش یابد، گفت: هنگامی که با آمار و ارقام تب مالت در کشور مواجه می‌شویم به این نتیجه می‌رسیم که پوشش واکسیناسیون در کشور مناسب نیست و همچنین این واکسیناسیون اثربخشی لازم را ندارد.

مرادی در ادامه صحبت‌هایش با بیان اینکه حیوان‌گزیدگی در کشور ۲۰ درصد افزایش یافته نیز تصریح کرد: ۴۰۹ هزار نفر در کشور طی سال گذشته حیوان‌گزیدگی را تجربه کرده‌اند و تمام این افراد یک تا ۳ نوبت واکسن هاری را دریافت کرده‌اند. هزینه هر واکسن هاری هفت یورو است و هر فرد دچار حیوان گزیدگی باید ۳ نوبت واکسن هاری دریافت کند. همچنین اگر گزش در ناحیه سر، صورت یا عمیق باشد سرم‌درمانی نیز می‌بایست انجام شود که هزینه سرم‌درمانی نیز ۵۰ یورو است.

وی در پاسخ به پرسش ایسنا درباره سهم گزش حیوانات خانگی گفت: سگ و گربه‌ها، ۸۵ درصد حیوان‌گزیدگی را به خود اختصاص می‌دهند که ۸۰ درصد این میزان برای سگ‌های ولگرد و صاحب‌دار است که بسیاری از آنها واکسینه نشده‌اند. ۱۵ درصد گزش‌ها برای گربه‌های خانگی است و ۵ درصد دیگر برای حیوانات وحشی مانند روباه، شغال و گرگ است. پنجه و خراش گربه‌ها حتی اگر به خون‌ریزی منجر نشود، خطرناک است؛ چرا که به بزاق گربه‌ها آغشته است و فرد گزیده‌شده می‌بایست دوره واکسن را به طور کامل دریافت کند.

رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت با بیان اینکه خدمات درمانی در مراکز پیشگیری و درمان هاری رایگان است، گفت: حدود ۷۰۰ مرکز پیشگیری و درمان هاری در کشور فعالیت می‌کنند و خدمات این مراکز به صورت رایگان است. پروتکل‌های مشخصی برای مواجهه با انواع زخم ناشی از حیوان‌گزیدگی در دسترس است که این پروتکل‌ها با زخم‌های معمولی متفاوت است و خدمات درمانی در این مراکز  می‌بایست با حساسیت بسیار زیاد باشد.

وی درباره همکاری وزارت بهداشت با سازمان دامپزشکی گفت: در حال حاضر، هماهنگی‌هایی با سازمان دامپزشکی انجام شده تا میزان ایمنی حاصل از واکسیناسیون حیوانات به‌ویژه سگ‌های صاحب‌دار را بررسی کنیم. هدف از انجام این کار این است که با کاهش گزش و کنترل بیماری در دام، هزینه‌های درمان انسانی نیز کاهش یابد.

مرادی  درباره هزینه‌های ناشی از بیماری هاری در کشور گفت: هزینه‌ زیادی برای پیشگیری از بیماری‌هایی مانند هاری بر سیستم بهداشتی و درمانی کشور تحمیل می‌شود. بخشی از هزینه‌های بیماری هاری در تمامی کشورها، چه توسعه‌یافته و چه در حال توسعه بر عهده صاحبان حیوانات خانگی است. در ایران نیز ضروری است سازوکار مشخصی برای مدیریت بهداشتی نگهداری حیوانات خانگی تدوین شود. هنگامی که یک فرد برای حیوان خانگی خود چندین میلیون در سال هزینه می‌کند باید به این مسائل نیز توجه کند.

رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت درباره ضرورت تامین منابع مالی برای تامین واکسن و دارو در کشور گفت: هنگامی که منابع محدود باشد، دولت باید بین خرید واکسن‌های ضروری برای کودکان و واکسن‌های مربوط به حیوان‌گزیدگی اولویت‌بندی کند. نمی‌توان پذیرفت فردی که ماهی چند میلیون تومان برای نگهداری حیوان خانگی هزینه می‌کند، واکسیناسیون مربوط به آن را رایگان دریافت کند و این مسئله نیازمند ضابطه‌مندی و تدوین مقررات بهداشتی است. نباید هیچ خللی در پیشگیری از بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان ایجاد شود و این به معنای این نیست که هزینه‌ها به‌صورت کامل بر دوش نظام سلامت کشور باشد. سازمان دامپزشکی و بخش خصوصی دام‌پزشکی باید در این حوزه فعال‌تر عمل کنند. حیوانات خانگی باید دارای شناسنامه بهداشتی و برنامه واکسیناسیون باشند.

وی درباره برنامه سازمان جهانی بهداشت برای بیماری هاری گفت: سازمان جهانی بهداشت، برنامه کنترل هاری را از سال ۲۰۱۰ آغاز کرده و در نظر دارد که سال ۲۰۳۰، پایان انتقال هاری از سگ به انسان باشد. کشورهای صنعتی توانسته‌اند هاری در حیوانات اهلی را کنترل کنند و برخی کشورها هم توانسته‌اند بیماری هاری را در حیوانات وحشی نیز کنترل کنند.

این اپیدمیولوژیست ادامه داد: در حال حاضر بسیاری از کشورها به این هدف نزدیک شده‌اند، اما برخی کشورها به دلیل محدودیت‌های ساختاری و تعامل پایین میان نهادها، همچنان با چالش مواجه هستند. ما در ایران نیز باید به سمت تحقق این هدف حرکت کنیم.

مرادی با بیان اینکه ۲۴ نفر طی سال گذشته به دلیل هاری جان خود را از دست داده‌اند، گفت: حتی مرگ یک نفر به دلیل هاری بسیار زیاد است. مشکل در کشور ما این است که اغلب حیوانات واکسینه نشده‌اند.

رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت با بیان اینکه «توکسوپلاسموز» یک بیماری انگلی است که از گربه به انسان منتقل می‌شود، گفت: این بیماری می‌تواند برای زنان باردار و کودکان خطرناک باشد. افرادی که از حیوانات خانگی نگهداری می‌کنند، می‌بایست تمام پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند تا جنین زنان باردار دچار مشکلات ذهنی و جسمی نشود.

مرادی درباره ضرورت افزایش واکسیناسیون سگ‌های ولگرد اظهار کرد: کمیته کشوری هاری هفته آینده برگزار می‌شود و هدف از برگزاری این جلسه این است که موارد ابتلا طی ۵ سال آینده به حداقل میزان ممکن برسد. هزینه‌های پوشش واکسن سگ‌های ولگرد می‌بایست افزایش یابد و این یک راهکار مهم برای کاهش بیماری هاری در کشور است. امیدواریم با حمایت شورای عالی سلامت و امنیت غذایی کشور، در جلسات آینده به جمع‌بندی‌هایی برای اجرای مؤثرتر این برنامه برسیم.

وی با بیان اینکه واکسیناسیون موثر در پیشگیری از بیماری‌ها ضروری است، گفت: به طور مثال، بیماری فلج‌اطفال با پوشش واکسیناسیون گسترده در کشور کنترل شد اما آمار و ارقام بالای تب مالت در کشور بیانگر پوشش نامناسب واکسیناسیون دام‌ها است.

مرادی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه ۷۹ مورد ابتلا به تب کریمه کنگو طی سال گذشته گزارش شده، تصریح کرد: ۳۱ مورد ابتلا برای استان سیستان و بلوچستان است. سیستان و بلوچستان، کرمان، یزد، هرمزگان و خراسان رضوی بیشترین میزان ابتلا به تب کریمه کنگو را به خود اختصاص داده‌اند.

وی با بیان اینکه میزان کشندگی تب کریمه کنگو زیاد است، تصریح کرد: اگر درمان بیماری تب کریمه کنگو پیگیری نشود، ۳۰ تا ۵۰ درصد مبتلایان جان خود را از دست می‌دهند. ۵ نفر از مبتلایان به این بیماری در کشور طی سال گذشته جان خود را از دست داده‌اند و میزان مرگ و میر ناشی از این بیماری در کشور ۶ درصد است.

رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر در پاسخ به پرسش ایسنا درباره کنه بومی کشور گفت: کنه که نوعی حشره است، ناقل اصلی ویروس کریمه‌کنگو است. کنه «هیالوما» در ایران نسبت به سایر کنه‌ها بیشتر است. کنه در تمام مراحل زندگی خود می‌تواند ویروس را به انسان منتقل کند. کنه با گزش می‌تواند انسان‌ها را به بیماری مبتلا کند که شکل انتقال مستقیم قلمداد می‌شود. همچنین اگر انسان‌ها در مواجهه ترشحات و به ویژه خون حیوان مبتلا به ویروس به ویژه احشامی که ذبح می‌شوند، قرار گیرند، به بیماری مبتلا می‌شوند. حیواناتی که به تب کریمه‌کنگو مبتلا می‌شوند، هیچ علائمی ندارند. اگرچه حیوانات علائمی ندارند اما ممکن است به بیماری کریمه‌کنگو مبتلا باشند و می‌توانند ویروس را به انسان منتقل کنند.

مرادی با بیان اینکه اگرچه بیماری تب کریمه کنگو در ۵ استان کشور بیشتر شایع است، گفت: ابتلا به این بیماری در تمام مناطق کشور ممکن است اما در مناطقی که دام‌ها در فضای باز نگهداری می‌شوند یا تماس مستقیم با کنه‌های آلوده رایج است، بیشتر در معرض خطر قرار دارند. برای پیشگیری از شیوع این بیماری، نگهداری بهداشتی دام‌ها اهمیت بالایی دارد.

این اپیدمیولوژیت ادامه داد: مسئولیت پیشگیری از ابتلای دام‌ها به تب کریمه کنگو بر عهده سازمان دامپزشکی کشور است. همچنین رعایت نکات بهداشتی در نگهداری از دام‌ها ضروری و مهم است. همچنین مردم می‌بایست نکات بهداشتی در مواجهه با دام و گوشت تازه را رعایت کنند. اگر تمام دستگاه‌های کشور و مردم اصول بهداشتی را رعایت کنند، تب کریمه کنگو قابل کنترل است و با مراقبت کافی می‌توان میزان ابتلا به این بیماری را به میزان چشمگیری کاهش داد.

وی در بخش دیگری از این نشست خبری درباره وضعیت بیماری سالک تصریح کرد: آمار و ارقام بیانگر این است استان‌های اصفهان، خراسان، فارس، گلستان و خوزستان بیشترین میزان این بیماری را به خود اختصاص داده‌اند.

مرادی با بیان اینکه سالک جزو بیماری‌های سخت و دشوار در حوزه کنترل بیماری‌ها است، افزود: منشاء ابتلا به این بیماری بسیار زیاد است. موش و گاهی‌اوقات سگ‌ها می‌توانند عامل انتقال سالک به انسان باشند. پشه خاکی نیز عامل انتقال سالک است.

رییس مرکز کنترل بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت با بیان اینکه کنترل سالک با چالش‌های بسیاری مواجه است، گفت: نابود کردن منشاءهای انتقال بیماری سالک به راحتی ممکن نیست و ایران جزو کشورهایی است که با این بیماری درگیر است و روش‌های کنترل ناقلان این بیماری جدید نیست و برای ۳۰ تا ۴۰ سال گذشته است.

وی با بیان اینکه اقدامات پژوهشی در حوزه کنترل سالک می‌بایست در دستور کار قرار گیرد، گفت: ورود نهادهای پژوهشی و علمی کشور به موضوع بیماری سالک ضروری است. محققان کشور به‌ویژه استان‌هایی مانند اصفهان که کانون سالک قلمداد می‌شوند، می‌بایست بر توسعه درمان‌ و تولید واکسن‌های موثر این بیماری تمرکز کنند. ریشه‌کنی سالک در کشور به نوآوری علمی و حمایت‌های سیاستگذاران نیاز دارد.