همکاری دامپزشکی و حوزه بهداشت انسانی باید ساختاری و مداوم باشد، نه موردی/ استراتژی «نظام سلامت یکپارچه» بدون دامپزشکی معنایی ندارد

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: در آستانه برگزاری سومین کنگره ملی بیماری‌های انگلی دام و انگل‌های مشترک انسان و حیوان، مشهد بار دیگر میزبان یکی از مهم‌ترین رویدادهای علمی حوزه دامپزشکی کشور خواهد بود؛ کنگره‌ای که با هدف بازخوانی نقش بیماری‌های انگلی در سلامت انسان و دام، بررسی چالش‌های نوظهور، و ترسیم مسیرهای تازه‌ای برای تعامل نهادهای علمی و اجرایی برگزار می‌شود.

«دکتر سید حسین حسینی»، رئیس هیات مدیره انجمن علمی بیماری‌های انگلی دام و رئیس این کنگره، در گفت‌وگو با پایگاه خبری «حکیم مهر» ضمن تشریح ابعاد علمی، آموزشی و سیاست‌گذارانه این رویداد، بر ضرورت بازتعریف جایگاه دامپزشکی در نظام سلامت کشور تأکید می‌کند.

وی محورهای مهمی چون تهدید انگل‌های نوپدید و بازپدید، اثرات تغییرات اقلیمی بر اپیدمیولوژی بیماری‌ها، و ورود فناوری‌هایی نظیر هوش مصنوعی به حوزه تشخیص و درمان بیماری‌های انگلی را از موضوعات برجسته کنگره می‌داند و بر اهمیت همکاری سازمان‌یافته میان دامپزشکان و نهادهای بهداشتی انسانی برای مقابله با بیماری‌های مشترک، به‌ویژه در چارچوب استراتژی «نظام سلامت یکپارچه»، صحه می‌گذارد.

این مصاحبه نگاهی است تحلیلی به دغدغه‌ها، راهبردها و انتظارات جامعه علمی دامپزشکی از ساختار نظام سلامت کشور و تلاشی برای ارتقای جایگاه حرفه‌ای دامپزشکان در سیاست‌گذاری سلامت، آن هم در دوره‌ای که بحران‌های نوظهور، خواهان پاسخ‌های نوآورانه و چندرشته‌ای هستند.

حکیم مهر: کنگره قرار است در چه روزهایی و با چه همکاری‌هایی برگزار شود؟

سومین کنگره ملی بیماری‌های انگلی دام و انگل‌های مشترک انسان و حیوان در روزهای بیست‌وششم و بیست‌وهفتم شهریور ماه برگزار می‌شود. این رویداد در دانشکده دامپزشکی دانشگاه فردوسی مشهد و با همکاری انجمن علمی بیماری‌های انگلی دام و انگل‌های مشترک انسان و حیوان برگزار خواهد شد. البته دانشکده‌های دیگر دامپزشکی، سازمان دامپزشکی کشور، مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی و سازمان نظام دامپزشکی نیز به‌عنوان حامیان و پشتیبانان این کنگره مشارکت دارند.

حکیم مهر: اهداف اصلی برگزاری این کنگره چیست و این دوره چه تفاوت‌هایی با دوره‌های پیشین دارد؟

این کنگره سومین دوره از مجموعه کنگره‌های ملی بیماری‌های انگلی دام است. اولین دوره پیش از شیوع کرونا در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران برگزار شد و دومین دوره آن دو سال پیش در دانشگاه تبریز با میزبانی دانشکده دامپزشکی آن دانشگاه برگزار شد.

در این دوره نیز با میزبانی و محوریت دانشکده دامپزشکی دانشگاه فردوسی مشهد، انجمن علمی بیماری‌های انگلی دام و دانشکده‌های دامپزشکی به‌صورت مشترک با همکاری نهادهای علمی و اجرایی ذی‌ربط، برگزاری آن را بر عهده دارند.

اما درخصوص اهداف، ما در انتخاب موضوع و محورهای کنگره، چند ملاحظه مهم را در نظر گرفته‌ایم. نخست، اهمیت بیماری‌های انگلی در حوزه دامپزشکی است، هم از منظر بیماری‌زایی و پیامدهای بهداشتی برای حیوانات و هم از نظر خسارات اقتصادی که در صنعت دام به‌بار می‌آورند. در عین حال، بخش قابل توجهی از انگل‌های انسانی منشأ مشترک با دام دارند.

از همین رو، وجه اشتراک بیماری‌های انگلی بین انسان و دام، یکی از ارکان مهم این کنگره است که تلاش داریم با تمرکز علمی و بین‌رشته‌ای، آن را برجسته کنیم.

 حکیم مهر: مهم‌ترین محورهای کنگره امسال چیست؟

در این دوره از کنگره، محورهای متعددی مدنظر قرار گرفته که برخی از آن‌ها با تأکید ویژه‌تری دنبال می‌شوند. یکی از مهم‌ترین محورهایی که امسال مورد توجه قرار گرفته، بیماری‌های انگلی مشترک بین انسان و حیوان است. همچنین موضوع انگل‌های نوپدید و بازپدید به‌عنوان چالشی نوظهور، از دیگر محورهای برجسته این دوره است.

حکیم مهر: آیا موضوعات نوینی مثل تغییرات اقلیمی و اپیدمیولوژی هم در محورهای کنگره قرار دارد؟

بله، کاملاً. یکی دیگر از موضوعاتی که در این کنگره مورد توجه قرار گرفته، تأثیر تغییرات اقلیمی بر اپیدمیولوژی بیماری‌های انگلی است. با توجه به شرایط اقلیمی جدید در دنیا و کشور ما، نیازمند بازتعریف و تعیین وضعیت آلودگی‌های مهم انگل‌های دامی در کشور هستیم. برخی انگل‌ها نسبت به گذشته اهمیت کمتری پیدا کرده‌اند و برخی دیگر نقش پررنگ‌تری یافته‌اند. بنابراین بررسی تأثیر این تغییرات بر پراکندگی، شدت و انتقال بیماری‌های انگلی، یکی از رویکردهای مهم علمی کنگره خواهد بود.

حکیم مهر: کدام موضوعات علمی دیگر در کنگره پوشش داده می‌شود؟

محورهای علمی گسترده‌ای در کنگره گنجانده شده‌اند که شامل موارد زیر است:

 - انگل‌های منتقل‌شونده از آب و غذا و اهمیت آن‌ها در دامپزشکی و بهداشت عمومی

 - ایمونولوژی و پاتولوژی بیماری‌های انگلی

 - بندپایان ناقل بیماری‌های عفونی

 - بیماری‌های انگلی در حیات وحش، حیوانات اگزوتیک، آبزیان و زنبور عسل

 - داروها و سموم ضدانگلی و به‌ویژه مقاومت دارویی، که از مسائل چالش‌برانگیز امروز است.

 - کاربرد هوش مصنوعی و فناوری‌های نوین در تشخیص و درمان بیماری‌های انگلی

حکیم مهر: آیا آموزش و ترویج نیز در این کنگره جایگاه دارد؟

قطعاً. یکی از تم‌های مهم کنگره، نقش آموزش‌های ترویجی و کاربردی در حوزه بیماری‌های انگلی دام است. ما معتقدیم آموزش نباید صرفاً در سطوح دانشگاهی و آکادمیک باقی بماند، بلکه باید به سطح جامعه، دامداران و حتی مخاطبان عمومی گسترش یابد. این وظیفه‌ای است که انجمن‌های علمی، دانشکده‌های دامپزشکی، سازمان دامپزشکی کشور و سازمان نظام دامپزشکی باید در آن نقش‌آفرینی مؤثرتری داشته باشند.

حکیم مهر: آیا تمایل دارید این محورها بعد از کنگره هم ادامه یابد؟

بله، کاملاً. ما فقط به برگزاری کنگره محدود نمی‌مانیم. انتظار داریم که خروجی‌های علمی این رویداد، به‌ویژه مقالات، به‌عنوان مأموریت‌ها و برنامه‌های عملیاتی برای انجمن‌های علمی و نهادهای مرتبط دنبال شوند. همچنین موضوعاتی مانند کاربرد هوش مصنوعی و بررسی انگل‌های نوپدید در آینده دامپزشکی کشور نقش محوری خواهند داشت.

حکیم مهر: شما به نقش هوش مصنوعی اشاره کردید. لطفاً توضیح دهید که این فناوری‌ها چگونه وارد حوزه دامپزشکی و انگل‌شناسی شده‌اند؟

این فناوری‌ها چه ما بخواهیم، چه نخواهیم، وارد شده‌اند. هوش مصنوعی جریانی است که در همه حوزه‌ها از جمله دامپزشکی و انگل‌شناسی نیز حضور پیدا کرده و تأثیرگذار شده است.

از منظر دانشگاهی، این فناوری در حوزه یادگیری و محتوای آموزشی کاربرد دارد، و از منظر کاربردی، می‌تواند در ارتقای مهارت‌ها نقش مهمی ایفا کند. به‌عنوان مثال، در گذشته ما برای تشخیص برخی موارد مانند فیلاریاها یا میکروفیلاریاها با چالش‌هایی مواجه بودیم، اما امروزه با کمک هوش مصنوعی این موارد با دقت و سرعت بیشتری قابل تشخیص هستند. مقالات و انتشارات متعددی نیز در این زمینه منتشر شده که نشان‌دهنده توجه روزافزون به این فناوری است.

نکته‌ای که باید تأکید کنم این است که نباید به کاربرد هوش مصنوعی به صورت بخشی‌نگر و محدود نگاه کرد. این موضوع یک حوزه بین‌رشته‌ای است که نیاز به هم‌افزایی دارد؛ هم از سوی کلینیسین‌ها، هم آزمایشگاه‌ها و هم صاحب‌نظران در حوزه فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی. در درون مجموعه دامپزشکی باید ظرفیت‌های خود را کنار هم قرار دهیم و از ظرفیت‌های موجود کشور در این زمینه بهره‌برداری کنیم تا بتوانیم اثربخشی و کارایی لازم را به‌دست آوریم.

حکیم مهر: با توجه به ماهیت مشترک برخی انگل‌ها بین انسان و حیوان، همکاری دامپزشکان با نهادهای بهداشتی انسانی را در کشور چگونه ارزیابی می‌کنید؟

اجازه بدهید در این مورد کمی صریح صحبت کنم. هرچند ممکن است به‌صورت موردی تعاملاتی بین همکاران حوزه دامپزشکی و بهداشت و درمان وجود داشته باشد، اما این تعاملات سازمان‌یافته نیستند. ما به ارتباطات سازمان‌یافته نیاز داریم. جایگاه دامپزشکی در کشور ایجاب می‌کند که این همکاری‌ها ساختاریافته و مستمر باشند.

من در ابتدای صحبتم به این نکته اشاره کردم که وقتی درباره انگل‌های مشترک انسان و حیوان صحبت می‌کنیم، عملاً بخش عمده بیماری‌های انگلی انسانی، انگل مشترک و با منشاء دامی هستند. بیماری‌هایی نظیر لیشمانیوز، هیداتیدوزیس، فاسیولوزیس، انگل‌های منتقله از آب و غذا یا بندپایان، عمدتاً منشأ دامی دارند. بنابراین نقش دامپزشکی در این میان کلیدی است و باید متناسب با این نقش، امکانات، بودجه و جایگاه لازم برای آن در نظام سلامت کشور تعریف شود.

این همان جایی است که استراتژی نظام سلامت یکپارچه (One Health) معنا پیدا می‌کند؛ اگر واقعاً به دنبال تحقق توسعه پایدار هستیم، باید جایگاه دامپزشکی بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد — نه فقط در حرف، بلکه در عمل و برنامه‌ریزی کلان نظام سلامت کشور.

حکیم مهر: و به‌عنوان سخن پایانی...

از شما و مجموعه حکیم مهر بابت این فرصت تشکر می‌کنم. در حوزه دامپزشکی، به‌ویژه در زمینه بیماری‌های انگلی، ما با موضوعاتی روبرو هستیم که نقش حاکمیتی سازمان دامپزشکی و سایر مراجع ذی‌ربط در کنترل و پیشگیری آن‌ها بسیار مهم است.

البته استفاده از ظرفیت‌های عمومی و مشارکت همگانی در این فرآیند نیز بسیار حائز اهمیت است. بسیاری از بیماری‌هایی که ما درباره‌شان صحبت می‌کنیم، در واقع بیماری‌های مورد غفلت واقع‌شده (Neglected Diseases) هستند. برگزاری چنین همایش‌ها و کارگاه‌هایی فرصتی است برای گفت‌وگو و تبیین مشکلات ملی در این حوزه، و برای اینکه بتوانیم با برنامه‌ریزی بهتر، اقدامات مؤثرتری در زمینه پیشگیری و کنترل این بیماری‌ها انجام دهیم.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.