آنفلوانزای نوع A قربانیان خود را چگونه می‌کشد؟
مجید جویا
-------------------------------------
درحالی‌که جهان با همه‌گیری آنفلوانزای نوع دست و پنج نرم می‌کند، پژوهشگران به بررسی این موضوع مشغولند که اچ.1.ان.1 چطور به مرگ بیمار منجر می‌شود.
همچنان‌که جهان با همه‌گیری آنفلوانزای نوع آ یا H1N1 دست و پنج نرم می‌کند، پژوهشگران در حال انجام تحقیقاتی هستند تا به پرسش‌هایی اساسی درباره این ویروس پاسخ دهند.
خبرنگاران نیچر ابتدا با پاتولوژیست‌هایی در مراکز پیشگیری و کنترل بیماری‌های ایالات متحده (CDC) ملاقات کردند که به دنبال یافتن پاسخ این سوال هستند که این ویروس چگونه منجر به مرگ می‌شود؟ آنها سپس به آزمایشگاهی در نیویورک رفتند که در حال برررسی و آزمایش بر روی نحوه انتشار ویروس است؛ و درنهایت به تاسیسات درجه چهار امنیت زیستی در کشور فرانسه سر زدند که در آنجا پژوهشگران بر روی احتمال تلاقی و ترکیب همه‌گیری ویروس آنفلوانزای نوع آ با ویروس H5N1 یا همان ویروس آنفلوانزای پرندگان تحقیق می‌کنند.
اولین بخش از سه گانه آنفلوانزای نوع آ، به بررسی این موضوع پرداخته است که ویروس آنفلوانزای اچ.1.ان.1، قربانیان خود را چگونه می‌کشد؟
پنج دسته چشمی بر روی میکروسکوپ قرار دارند و شریف زاکی از درون یکی از آنها به نمونه میکروبی می‌نگرد. چهار نفر دیگری که به دیگر چشمی‌ها نگاه می‌کنند، اعضای گروه او در شاخه پاتولوژی بیماری‌های واگیردار مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌ها در آتلانتای جرجیا هستند. دیگر محققان این گروه که در زمینه‌های همه‌گیرشناسی، میکروب‌شناسی و کار با میکروسکوپ الکترونی آموزش دیده‌اند، به یک نمایشگر بزرگ صفحه تخت در انتهای اتاق باریک کنفرانس نگاه می‌کنند که تصویری از ماده زیر میکروسکوپ را نشان می‌دهد.
دایانا بلاو که همه‌گیرشناس است، منابع بافت را اعلام می‌کند: یک دختر 11 ساله که در سپتامبر / شهریور، احتمالا بر اثر آنفلوانزای نوع آ فوت کرده است. این گروه، پیش از این آر.ان.ای ویروسی را در نمونه های بافت این دختر کشف کرده بودند؛ اما مشاهده حضور ویروس H1N1 به‌ویژه در بافتی که از اعماق ریه‌اش گرفته شده بود، امکان تشخیص دقیق‌تر و با جزئیات بیشتر را فراهم کرد. این بافت به نظر آلوده می‌رسد و با لکه‌های آبی رنگی از استفیلوکوکوس‌آوریوس (نوعی باکتری کروی) پوشیده شده است. زاکی اسلاید را جلو و عقب می‌برد و در جستجوی تکه‌ای از لکه قرمز است که می‌تواند نشان دهنده حضور پادتن‌های مرتبط با ویروسH1N1 باشد. او در یک اسلاید این را می‌یابد، جایی که یک لکه قرمز نشان دهنده ویروس‌های فراوانی است که از یک سلول متلاشی شده رها می‌شوند. به این ترتیب آنها این دختر را به عنوان مورد مثبت ابتلای به این بیماری طبقه بندی می‌کنند.
آزمایشگاه زاکی در هر بعدازظهر این جلسات «ثبت» را برگزار می‌کند، و نتایج کالبدشکافی و بافت‌های دیگری را که از پزشکان و آزمایش‌کنندگان دارویی در سراسر دنیا فرستاده شده‌اند، آزمایش می‌کنند تا هر مورد مشکوک به بیماری را از لحاظ ابتلا به این ویروس کشف، تایید، و یا رد کنند. از ماه آوریل / اردیبهشت، حجم کاری آنها به دلیل همه‌گیری ویروسH1N1 دو برابر شده است. گروه آنها تاکنون نمونه‌هایی را از بیش از سیصد مورد مشکوک به ابتلا به این ویروس دریافت کرده که در بیشتر از یک سوم این موارد، ابتلا به ویروس آنفلوانزای خوکی مکزیکی تایید شده است.
علاوه بر تشخیص موارد ابتلا، بررسی‌های گروه به فراهم شدن درک درستی از این که دریابند ویروس چگونه می‌تواند افراد را بکشد، کمک می‌کند. پژوهش‌های پاتولوژیستی بیانگر این است که چه بافت‌هایی تحت تاثیر قرار می‌گیرند و ویروس چقدر بر آنها تاثیر می‌گذارد؛ و علاوه بر آن، جزئیات لازم را برای اقدامات نظارتی جهانی فراهم می‌آورد.
نمودار در حال شکل‌گیری مربوط به یک ویروس مشخص است. اگرچه آنفلوانزای فصلی فقط به آلوده کردن سلول‌های واقع در قسمت‌های فوقانی دستگاه تنفس تمایل دارد، ویروس‌های H1N1 در پایین این دستگاه و در کیسه‌های هوای انتهای نایژک نفوذ می‌کنند. زاکی می‌گوید: «این ناحیه‌ای از ریه نیست که شما اغلب در آنفلوانزای فصلی می‌بینید. البته من چنین رفتاری را پیش از این در نمونه‌های کمی از بافت‌های ریه انسان‌هایی دیده‌ام که توسط ویروس آنفلوانزای پرندگان H5N1 کشته شده بودند. اما این ویروس در بافت‌هایی از موارد شدید ابتلا به آنفلوانزای نوع آ بسیار شایع‌تر از موارد پیشین است؛ مانند آنفلوانزای پرندگان بر روی استروئیدها. این مشاهدات به خوبی با پژوهش‌های اخیر بر روی مکانیسم سرایت بیماری منطبق است».
گروه دیگری که توسط میخاییل ماتروسوویچ از دانشگاه فیلیپس‌ماربورگ آلمان و تن فیزی از ایمپریال‌کالج لندن هدایت می‌شود، بر روی سیالیل‌گلیسان‌ها تحقیق کرده‌اند. اینها گلیکوپروتئین‌هایی هستند که ویروس آنفلوانزا با اتصال به آن، وارد سلول‌های بدن انسان می‌شود، اگرچه شاخه‌های فصلی ویروس H1N1 اغلب به گونه a2-6 از این گلیکوپروتئین‌ها متصل می‌شوند. همچنین محققان دریافته‌اند که شاخه جدید و همه‌گیر H1N1 می‌تواند به گونه‌ای از این گلیکوپروتئین‌ها که a2-3 نامیده می‌شود نیز متصل شود. این گلیکوپروتئین به نسبت‌های بیشتری در بخش‌های تنفسی پایین‌تر یافت می‌شود.
دست‌کم در آنهایی‌که بر اثر این بیماری مرده‌اند، ابتلا به عوامل دیگر به همراه شاخه همه‌گیر H1N1 معمول است. گروه زاکی در تقریبا یک سوم از موارد منجر به مرگ ابتلا به آنفلوانزای نوع آ، ابتلا به باکتری‌هایی همچون اس.آرئوس یا استروپتوکوکوس ملتهب کننده ریه را مشاهده کرده‌اند. در مورد بقیه موارد، به نظر می‌رسد که خود ویروس برای کشتن بیمار کفایت می‌کرد. زاکی بر روی میکروسکپ، اسلایدی را از یک مرد 38 ساله که بدون سرایت باکتریایی مرده بود، قرار داد. این مورد با لکه‌های قرمز رنگ پر شده است، دیوارهای نایژک‌ها نیز از هم گسیخته شده‌اند و سلول‌های خونی و سیالات، فضایی را که معمولا به مبادله گاز اختصاص دارد، پر کرده‌اند. نوارهای صورتی زخم مانند که غشاءهای زجاجی نامیده می‌شوند، از میان بافت بیرون زده‌اند. بیماری‌شناسان این حالت را «تخریب گسترده نایژکی» می‌نامند و این به آنها می‌گوید که این مرد دچار سندرم مشکل تنفسی بوده است. زاکی می‌گوید: «هنگامی که یک مریض به این حالت رسید، درمان او خیلی مشکل خواهد بود. این مرد بسیار چاق بود و از مشکلات قلبی و فشار خون نیز رنج می‌برد».
زاکی می‌گوید که آنها در نظر دارند برخی از مشاهدات خود را به‌زودی منتشر کنند، هرچند تاکنون برخی از آنها را با دیگران در سی‌دی‌سی و همچنین سطح وسیعی از جامعه بهداشت عمومی به اشتراک گذاشته است. هرچند پاتولوژی نمی‌تواند آن‌چه را که ویروس در آینده انجام خواهد داد پیش بینی کند، اما می‌تواند در بیشتر موارد برای تشخیص کسانی که در معرض موارد شدید ابتلا قرار دارند کمک کند.
آنه شوچات، مدیر مرکز بیماری‌های ایمنی و دستگاه گوارش سی‌دی‌سی می‌گوید: «ما تا همین‌جا هم چیزهای زیادی را با استفاده از پاتولوژی آزمایشگاهی یاد گرفته‌ایم. هر دو مورد بروز ذات‌الریه در برخی بیماران و ابتلای مضاعف به عوامل باکتریایی در برخی دیگر از بیماران، کاربردهای کیلینیکی خیلی مهمی دارد. نتایج پاتولوژی، سی‌دی‌سی را واداشت که واکسیناسیون ذات الریه را برای افراد گروه‌های پر خطر توصیه نماید».
در پایان جلسه ثبت موارد، زاکی از میان یک آزمایشگاه آرام به دفتر کارش برمی‌گردد، در حالی که کارشناسان فنی در پایان روز کاری به خانه‌های خود رفته‌اند و صدای دستگاه‌های استفاده شده برای آماده‌سازی و لکه‌گذاری اسلایدها قطع شده است. شش موضوع تحقیق تازه در پوشه‌های ارغوانی رنگ در یک ردیف و به طور مرتب روی یکی از نیمکت‌های آزمایشگاه قرار گرفته‌اند و برای آزمایش و پردازش آماده شده‌اند. این موارد شامل اسلایدها و بافت‌های قرار گرفته در پارافین هستند: یکی از آنها هنوز تکه گوشتی خیسانده در فرمالین دارد که در یک ظرف پلاستیکی نمونه قرار گرفته است.
زاکی می گوید هر بار که فصل آنفلوانزا فرا می‌رسد، او انتظار دارد که تعداد موارد آنفلوانزا به شدت افزایش یابد. با این حال، آزمایشگاه او تنها بخش کوچکی را از آن‌چه اکنون در جای‌جای جهان در حال رخ دادن است، می‌بیند. او می‌گوید: «ما در مورد این تحقیق‌ها فقط می‌توانیم نوک کوه یخ بیرون از آب ببینیم!».
این شغل ترسناکی است، چرا که مطالعه داستان‌های مرگ است، اما او می‌گوید که «این اطلاعات برای حیات مهم هستند».
