حکیم مهر - در طول هزاران سال تمدن‌های باستان، یخ را برای غذاهای سرد سرو می‌کردند، 400 سال قبل از میلاد هم ایرانیان یک ماده غذایی سرد اختراع کردند که از گل رز با آب و ورمیشل، یخ با مخلوط زعفران، میوه‌ها و انواع طعم دهنده‌های دیگر ساخته شده بود و در طول تابستان برای خانواده‌های سلطنتی سرو می‌شد.
در امپراطوری ایران، مردم آب میوه کنسانتره انگور را با برف در یک کاسه قرار می‌دادند و به عنوان درمان می‌نوشیدند، به ویژه زمانی که هوا گرم بود برف را در اتاق‌های سرد زیرزمینی که به عنوان یخچال شناخته می‌شد، نگهداری می‌کردند و یا از برف تابستانی باقی مانده در بالای کوه‌های پایتخت اکباتان یا هگمتانه که همدان امروز است، استفاده می‌کردند.
نوعی بستنی با نام بستنی سنتی یا ایرانی در ایران رواج دارد که دارای طعم زعفران و رنگ زرد است، این بستنی همراه با خلال پسته و تکه‌های بزرگ خامه بوده و طرفداران زیادی هم دارد.
استفاده برخی کارخانه‌های بستنی‌سازی از شیرخشک‌های نامرغوب یا کهنه
احمدپور، کارشناس بهداشت محیط مرکز بهداشت استان کرمان در رابطه با طعم یک بستنی خوب می‌گوید: طعم بستنی خوب، کاملا به سلیقه فرد بستگی دارد اما آنچه متخصصان تغذیه و کارشناسان کارخانه‌های بستنی‌سازی می‌گویند شامل مواردی از جمله قوام مناسب است؛ اجزای بستنی باید کاملا با یکدیگر مخلوط شده و مخلوط نهایی قوامی یکنواخت داشته باشد، به نسبت سنگین بوده و تا اندازه‌ای قابل جویدن باشد، تمام اجزای تشکیل دهنده آن نیز باید به نسبت معین(نه بیش از حد) به خوبی با هم مخلوط شده باشند.
وی در ادامه می‌افزاید: یک بستنی خوب باید طعم مناسبی نیز داشته و مواد شیرین‌‌کننده به نسبت مناسب در آن به کار رفته باشد. بستنی که خیلی شیرین یا بی‌طعم باشد، بستنی مطلوبی به شمار نمی‌رود.
احمدپور در رابطه با درجه حرارت مناسب بستنی اظهار میکند: درجه حرارت بستنی هنگامی که آن را در دهان می‌گذارید، از نظر تشخیص طعم آن اهمیت زیادی دارد، اگر بستنی خیلی سرد باشد، پایانه‌های حس سرما را بیش از حد تحریک کرده و ذائقه به وسیله سرما بی‌حس می‌شود و قضاوت درباره طعم بستنی را برایتان دشوار خواهد کرد.
وی تاکید میکند: در صورتی که بستنی بر اثر بالا بودن درجه حرارت ذوب هم شود، خواص خود را از دست خواهد داد.
کارشناس بهداشت محیط مرکز بهداشت استان در ادامه می‌گوید: هر بستنی که مواد اولیه آن از جنس مرغوب، سالم و بهداشتی باشد، میتواند بستنی خوبی باشد، این مواد اولیه نباید به مدت طولانی و به روش نادرست در انبار نگهداری شده باشند، مصرف شیر یا خامه ترش شده با کیفیت پایین و کره نگهداری شده در شرایط نامناسب میتواند از کیفیت بستنی بکاهد، برخی از کارخانه‌های بستنی‌سازی از شیرخشک‌های نامرغوب یا مانده استفاده میکنند که کیفیت نهایی محصول را کاهش می‌دهد.
احمدپور در مورد انبارداری صحیح بستنی تاکید میکند: پس از تهیه بستنی، ممکن است توده‌های زیادی از بستنی در سردخانه انبار شوند تا در زمان مناسب به بازار ارائه شوند. اگر بستنی‌ها زمان طولانی در سردخانه بمانند، سفت می‌شوند و طعم‌های نامطلوب سردخانه را به خود می‌‌گیرند، بنابراین محصول نهایی ممکن است کیفیت مطلوبی نداشته باشد.
وی همچنین یادآوری میکند: شاید شما هم دیده باشید که میزان کالری بستنی و مواد تشکیل دهنده آن را در جدولی روی پاکت بستنی درج میکنند، ارزش غذایی بستنی‌ها به ارزش غذایی مواد اولیه که در ساخت آن استفاده شده است، بستگی دارد.
بستنی در رژیم غذایی روزانه کودکان
مهندس نجفی، کارشناس بیماری‌های معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمان چربی بستنی را دو تا سه برابر چربی شیر و پروتئین آن آن را کمی بیشتر از شیر عنوان و خاطرنشان میکند: تخم مرغ، میوه و شکر ترکیبات دیگر بستنی هستند که ارزش غذایی آن را افزایش می‌‌دهند البته ممکن است بستنی از این نظر، چندان به ذائقه طرفداران رژیم، خوشایند نباشد.
وی ادامه می‌دهد: بستنی یکی از عالی‌ترین منابع انرژی است که دو تا سه برابر شیر چربی دارد و بیش از نصف مواد جامد آن شکر (ساکاروز و لاکتوز) است، بنابراین باید هنگام خوردن آن حساب کالری‌ها را بکنید اما اگر رژیم افزایش وزن دارید، خوردن این خوراکی انرژی زا را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
نجفی می‌افزاید: چون در تهیه بستنی از شیر استفاده شده است، بنابراین شما ویتامین A ، ویتامین B1 (تیامین)، B2(ریبوفلاوین)، B3(نیاسین) و ویتامین E را در بستنی خواهید یافت. اگر هم در تولید بستنی میوه‌ای از میوه‌های تازه استفاده شده باشد، ویتامین C نیز در بستنی شما پیدا خواهد شد. کلسیم و فسفر موجود در شیر بستنی هم برای سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها مفید است.
کارشناس بیماری‌های معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمان اظهار میکند: در عین حال، اگر بستنی بدون افزودنی‌های غیرمجاز رنگی و از نوع پاستوریزه باشد، به دلیل آنکه حاوی مواد لبنی است، تامین‌کننده کلسیم بدن نیز خواهد بود.
وی ادامه می‌دهد: بنابراین توصیه می‌شود بستنی در رژیم غذایی روزانه کودکان، به ویژه گروهی که به اندازه کافی شیر نمی‌خورند، قرار گیرد، البته به افراد چاق یا کسانی که زمینه چاقی دارند، توصیه می‌کنیم در مصرف بستنی احتیاط کنند.
نجفی می‌گوید: با این حال، بستنی‌هایی که از خارج وارد می‌شوند، ممکن است تاریخ مصرفشان گذشته باشد، ضمن اینکه در مورد استاندارد بودن مواد اولیه این محصولات هم نمی توان صد درصد مطمئن بود، بنابراین بستنیهای پاستوریزه کارخانه‌ای داخل، مطمئن‌تر و سالم‌تر هستند.
وی درباره زمان مصرف بستنی می‌گوید: بستنی باید بعد از غذای اصلی مصرف شود تا موجب احساس سیری در فرد نشده و به برنامه غذایی او لطمه‌ای نزند.
کارشناس بیماری‌های معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمان یادآوری میکند: از مصرف بستنیهای رنگی و بستنی یخی و تیوبی(شربت در تیوب پلاستیکی) بدون مشخصات لازم بهداشتی نظیر پروانه ساخت از وزارت بهداشت و درمان آموزش پزشکی جدا خودداری کنید.
وی در ادامه اظهار میکند: در صورت تهیه بستنی در داخل منزل شیر مورد استفاده نخست باید به خوبی جوشانده سپس مصرف شود.
نجفی تصریح میکند: بستنی به دلیل اینکه از مواد اولیه حساس به آلودگی میکروبی( مثل شیر، تخم مرغ، ژلاتین ) تهیه می‌شود، از نگهداری آن به مدت زیاد در فریزر خودداری کنید.
وی یادآوری میکند: استفاده از رنگ‌های شیمیایی مجاز در بستنی‌ها تنها در انحصار تولیدکنندگان صنعتی دارای پروانه‌های بهداشتی لازم از وزارت بهداشت و درمان و تحت نظارت مسوول فنی است بنابراین واحدهای صنفی و تولید کنندگان بستنی سنتی به هیچ وجه مجاز به مصرف رنگ در تهیه بستنی نبوده و می‌توانند بعنوان جایگزین از عصاره میوه‌ها و کاکائو استفاده کنند.
کارشناس بیماری‌های معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمان تاکید میکند: از نگهداری بستنی و فرآورده‌های لبنی در مجاورت گوشت، ماهی و سایر موادخام خودداری کنید.
باکتری تب مالت حتی یک ماه پس از تولید در بستنی باقی می‌ماند
دکتر شفیعی، کارشناس مسوول بیماری‌های غیرواگیر واحد مبارزه با بیماری‌های معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمان نیز بر وجود باکتری‌های مفید پروبیوتیک در بستنی تاکید و اظهار میکند: بستنی هم مانند ماست قابلیت نگهداری باکتری‌های پروبیوتیک را دارد، این باکتری‌ها کپسول‌هایی با قطر بسیار نازک (سایز میکرو یا نانو) دارند و به اصلاح به فلور میکروبی روده انسان و جلوگیری از رشد باکتری‌های بیماری‌زا در روده و ایجاد بیماری‌های روده‌ای کمک میکنند.
وی می‌افزاید: بسیاری از مردم تصور میکنند بستنی میتواند به عنوان یک ماده لبنی مناسب مثلا (جایگزین شیر یا ماست) محسوب شود و حتی افراط در خوردن آن نیز ایرادی ندارد! این در حالی است که علاوه بر وجود مقدار زیادی شیرین کننده‌های طبیعی یا شیمیایی، خوردن حتی یک قاشق بستنی مقدار زیادی چربی اشباع شده (حیوانی) وارد بدن میکند که اغلب به اندازه نیمی از کل چربی اشباعی است که در روز مجاز به خوردن آن هستیم.
شفیعی تاکید میکند: مصرف چربی اشباع شده زیاد موجب چاقی، بیماری‌های قلبی-عروقی و دیگر بیماری‌های خطرناک مشابه می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: البته بستنی مواد مغذی با ارزشی نظیر پروتئین، کلسیم، ویتامین‌ها، مواد معدنی و انرژی دارد اما به جای آن می‌شود ماست کم چربی یخ زده خورد که همه این مواد را داشته ولی چربی بسیار کمتری دارد.
کارشناس مسوول بیماری‌های غیرواگیر واحد مبارزه با بیماری‌های معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمان می‌گوید: در برخی موارد از جمله پس از جراحی لوزه، مصرف غذاهای سرد، مرطوب با طعم ملایم و دارای قوام نرم(از جمله بستنی) در روزهای اول برای بیمار آسان‌تر بوده و از ایجاد خونریزی‌های بعد از عمل پیشگیری میکند.
وی یادآوری میکند: بستنی از جمله غذاهایی است که در برخی افراد موجب حمله میگرنی می‌شود، این غذاها بر روی آزاد شدن سروتونین و نوراپی‌نفرین اثر کرده و موجب انبساط یا انقباض عروق می‌شوند.
شفیعی می‌افزاید: در بین فرآورده‌های لبنی، در صورت استفاده از شیر و خامه غیر پاستوریزه در تهیه بستنی این فرآورده میتواند باعث انتقال بیماری تب مالت شود، ضمن این که بررسی‌ها حاکی از آن است که به دلیل مقاومت بالا، این باکتری حتی تا یک ماه پس از تهیه بستنی هم میتواند داخل این ماده خوراکی باقی مانده و موجب بیماری شود.
وی تاکید میکند: شیرهای غیرپاستوریزه هم که به دلیل چربی بالا و طعم خاص خود، مورد توجه عامه مردم است، میتواند باعث بروز بیماری تب مالت شود، در صورت تمایل به مصرف شیرهای غیرپاستوریزه، به منظور اطمینان از عدم بروز این بیماری می‌توان شیر را به مدت پنج دقیقه و به صورت کامل جوشاند.
وی می‌گوید: باکتری بیماری تب مالت تا دمای ۶۷ درجه سانتی‌گراد مقاومت میکند و تنها با جوشاندن کامل شیر در این مدت زمان، می‌توان آن را از بین برد.
شفیعی اظهار میکند: علائم این بیماری بسیار متنوع بوده و اندام‌های مختلفی را درگیر میکند ولی به طور کلی بیماری بصورت حاد یا موذیانه شروع شده و با تب مداوم یا منظم با دوره‌های متناوب، تعریق فراوان بخصوص در شب، خستگی، بی اشتهایی، کاهش وزن، سردرد، درد عضلانی و درد عمومی بدن تظاهر میکند.
کارشناس مسوول بیماری‌های غیرواگیر واحد مبارزه با بیماری‌های معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمان ادامه می‌دهد: یکی از علل شایع مرگ و میر بر اثر ابتلا به تب مالت مشکلات قلبی است که این باکتری ایجاد میکند، همچنین این بیماری میتواند به سیستم اعصاب مرکزی آسیب رسانده و باعث مننژیت مغزی شود که ممکن است فرد مبتلا ظرف مدت یک یا دو ماه فوت کند.
وی در پایان با بیان یک پیام بهداشتی خاطرنشان میکند: با توجه به فصل گرما و احتمال بروز بیماری‌های منتقله از آب و غذا توصیه می‌شود از خرید هر گونه مواد غذایی نظیر بستنی و .... از فروشندگان غیرمجاز و دوره‌گرد جدا خودداری شود.
خبر مرتبط :
منم شنیدم بستنی کارخانه ای که با روغن پالم درست میشه خیلی واسه سلامت مفیده و عر انسان رو زیاد میکنه . چیه این بستنی های خونگی با اون شیر طبیعیشون. 
