دانستنی‎های مصرف انواع توت در تابستان - دکتر سعیده سیف‌هاشمی

حکیم مهر -  گفتاری از دکتر سعیده سیف هاشمی -  دامپزشک، کارشناس ارشد مدیریت کیفیت و مدرس دانشگاه در رادیو سلامت

با توجه به افزایش دمای هوا و ورود میوه های تابستانی به بازار مصرف، نظیر توت و توت فرنگی که می‌تواند موجب شیوع مسمومیت های غذایی خصوصا در کودکان شود، لازم می دانم اشاره ای به نکات لازم بهداشتی در این خصوص داشته باشم.
در فصل تابستان که نیاز بدن به آب و املاح افزایش پیدا می کند، تنوع میوه ها می تواند این نیاز را تا حد زیادی برطرف نماید. 

بدن ما به مصرف 5 وعده میوه و سبزیجات در طول روز نیازمند است و بایستی بسیاری از ریزمغذی ها و ویتامین ها و املاح معدنی را از این طریق بدست آوریم. اما مصرف این مواد اگر همراه با آلودگی های محیطی باشد، قطعا ضررش بیشتر از سود آن هاست. انواع مسمومیت ها، دل درد، تهوع، استفراغ و عوارضی از این قبیل، به دلیل آلوده بودن سبزیجات و میوه ها عارض می شود و سلامت فرد را به خطر می اندازد. این آلودگی ها به ویژه با بالا رفتن درجه حرارت هوا در تابستان که دمای محیط برای رشد میکروب های بیماری زا بسیار مناسب می شود، سریعا در محیط منتشر شده و خطر ابتلای افراد به عوارض آن ها بیشتر می گردد. همانطور که می دانیم هرچقدر میزان تماس محصولات کشاورزی با خاک بیشتر باشد، میزان آلودگی بالاتر است، در سبزی ها: سبزیجات ریشه ای مثل سبزی خوردن، سبزیجات بوته ای مثل کاهو و گوجه فرنگی خصوصا اگر از کود انسانی در پرورش آنها استفاده شده باشد، خطرناک تر است.
سبزیجاتی که خوب شسته نمی شوند و میکروبها در آن باقی می ماند، پس از چند روز نگهداری در محیط مرطوب، خطر ابتلا به مسمومیت را در مصرف کننده افزایش می دهد مانند سبزی هایی که ممکن است در رستورانها بخوبی شستشو و ضدعفونی نشده باشد.
فساد میوه ها بستگی به شدت تنفس آنها دارد. میوه هایی که تنفس بالایی دارند مثل توت فرنگی و هلو سریع فاسد می شوند، اما میوه هایی مثل سیب که تنفس کمتری دارند اگر بدون لک باشند و در دما و محیط مناسبی نگهداری شوند، ضریب فساد آنها کمتر است. در مورد برخی میوه ها نحوه برداشت در میزان فساد پذیری بسیار مهم است، مانند توت فرنگی که در بازار عرضه می شود و نمی دانیم به چه شیوه ای برداشت شده  وکسی که آن را چیده آیا مسائل بهداشتی را رعایت کرده است یا خیر . توت میوه شیرین و مطبوعی است که فیبر بالایی دارد و سرشار از قند میوه یا فروکتوز می باشد مصرف این میوه طبیعی و خام در حد تعادل توصیه می گردد. همینطور شاتوت که در مقایسه با 40 نوع میوه تازه دیگر به عنوان اولین میوه از نظر فعالیت آنتی اکسیدانی در صدر قرار دارد و دارای ویتامین های A  و C و املاحی نظیر روی، پتاسیم، آهن، Ca و Mg می باشد، متاسفانه در فصل ورود به بازار موجب ایجاد مسمومیت های حاد غذایی می گردد.
توت فرنگی هم منبع بسیار خوبی از فیبر، ویتامین C ، پتاسیم و آنتی اکسیدانهاست و نقش مهمی در خون سازی در بدن دارد. این میوه مغذی به عنوان یک جایگزین شیرین باعث افزایش سلامت قلب، کاهش خطر ابتلا به انواع سرطان و در کل ارتقاء سلامتی بدن می شود.
توت فرنگی سرشار از ویتامین و فاقد چربی اشباع است، یک واحد توت فرنگی معادل 8 عدد می باشد که دارای 50 کالری انرژی است و دریافت روزانه یک واحد توت فرنگی فشار خون بالا را کاهش می دهد.
خوردن توت فرنگی به دلیل داشتن مقادیر کافی از Ca  و P  برای کودکان و نوجوانان توصیه می گردد . این میوه استحکام، رشدو نمو دندان ها و ترمیم شکستگی استخوان ها را سبب می شود. توت فرنگی به علت داشتن ویتامین C  در درمان بیماری لثه موثر بوده و به هضم غذا کمک می کند و به دلیل داشتن ویتامین های گروهB  در کاهش و رفع ترس ، عصبانیت ، خمودگی ، اضطراب ، هیجان و سستی موثر است.
متاسفانه خوردن این توت های با ارزش بدلیل میزان بالای آلودگی های میکروبی و عدم آگاهی مصرف کنندگان محترم موجب شیوع مسمومیت در این فصل شده است . تماس این میوه ها با زمین آلوده، خصوصا توت فرنگی که در سطح خاک پرورش پیدا می کند، ویا توت که از روی درخت، داخل پارچه های غیر بهداشتی تکانده شده است و یا از سطح زمین جمع آوری می گردد و عدم رعایت بهداشت فردی توسط افرادی که میوه را چیده اند، همچنین حمل و نقل غیربهداشتی تا محل عرضه، تجمع حشرات روی این میوه های شیرین و بدون پوست و از همه مهمتر عدم شستشوی کافی و مناسب پس از خرید ، موجبات آلودگی مردم به باکتریهای اشرشیاکلی، استافیلوکوکوس اورئوس، سالمونلا، شیگلا و باسیلوس سرئوس را فراهم می آورد . این باکتریها در سایر میوه ها و سبزیجاتی که توسط کود، خصوصا کودهای انسانی تغذیه شده و یا با آب غیربهداشتی شستشو شده نیز وجود دارد.
توجه داشته باشیم که وقتی سطح میوه یا سبزی آسیب می بیند، فرصت بیشتری برای باکتری فراهم می شود که راحت وارد محصول شده و رشد کند، پس بهتر است قبل از شستشو قسمت های آسیب دیده یا خراب میوه و سبزیجات را جدا کنید.
میوه های بزرگ تابستانی مانند هندوانه، خربزه و طالبی نیز در قسمت پوست بیرونی احتمال آلودگی به این باکتری را دارد که می تواند از راه ورود چاقو از سطح میوه به داخل آن وارد شده و موجبات مسمومیت را فراهم آورد لذا توصیه می گردد پوست این میوه ها مخصوصا خربزه و طالبی که دارای سطح سخت و ناهموار هستند بدقت با برس و ماده ضدعفونی کننده شسته شده، سپس توسط کارد سرو شود.
شستشو و ضدعفونی برس شستشو و پیشخوان آشپزخانه با آب گرم و صابون پس از هر بار استفاده ضروری است.
شستشوی دقیق در مورد فراورده های ارگانیک طبیعی و خانگی هم صدق می کند، زیرا باکتری مانند E.Coli می تواند در خاک باغچه ، باغ و مکان های دیگر هم وجود داشته باشد.
نکات لازم بهداشتی که بایستی اختصاصا در مورد توت فرنگی بدانیم : توت فرنگی بدلیل پرورش روی سطح خاک و بدلیل فساد پذیری زیاد متاسفانه در کشور ما به دفعات مورد سمپاشی قرار می گیرد. از آنجا که سطح توت فرنگی دارای خلل و فرج فراوانی است و پوست یکنواختی ندارد، سموم دفع آفاتی که برای پرورش آن بکار برده می شود به راحتی در بافت آن نفوذ کرده و باقی می ماند و با شستن با آب این سموم از بین نمی رود. پس امروزه از سمومی استفاده می شود که پس از گذشت چند روز به طور کامل تجزیه شده و دیگر عوارض جانبی را که سموم قدیمی به همراه داشتند، در بدن ایجاد نخواهد کرد. اما باغداران و تولیدکنندگان محترم باید توجه کنند که بر اساس استاندارد های مصرف این ترکیبات، بایستی پس از گذشت یک هفته تا ده روز که سم کاملا در میوه تجزیه می شود، میوه چینی را انجام دهند. نظارت مستمر توسط مراجع ذیربط بر فعالیت پرورش دهندگان میوه و سبزی ضروری است.
هنگام خرید توت فرنگی، توجه داشته باشیم که این میوه بیش از 2 الی 3 روز در یخچال قابل نگهداری نیست پس به میزان مصرف، خرید کنیم.
هنگام انتخاب توت فرنگی، توجه به بافت سالم و گوشتی آن، رنگ قرمز درخشان تا تیره میوه، عدم کپک زدگی و جدا نشدن کلاهک سبز آن از موارد مهم محسوب می شود.
توت فرنگی کال خریداری نکنید، زیرا بر خلاف بسیاری از میوه ها، این میوه بعد از چیده شدن نمی رسد. توت فرنگی با اندازه متوسط بهتر است چون آب کمتری دارد و در نتیجه طعم و مزه اش بهتر است.
اگر توت فرنگی را بصورت بسته ای می خرید، دقت کنید که در کنار هم فشرده نباشند، چون در این فشردگی بافت آنها بیشتر آسیب می بیند و برای فساد مستعدتر می شود.
در بخش پایانی اشاره ای به روش شستشوی انواع توت : شامل توت سفید، توت فرنگی، تمشک و شاتوت خواهیم داشت :
1- ابتدا دستمال تمیز و نازکی را تر کنید، توت ها را داخل آن بریزید تا گرد و خاک میوه جذب رطوبت دستمال شود.
2- سپس قسمت کلاهک سبز توت هایی مثل توت فرنگی را جدا کنید، زیرا این کلاهک محل تجمع حشراتی مانند شته ها و آفت های ریز دیگر است.
3- از ریختن توت ها در ظرف آب خودداری کنید، زیرا باعث انتقال آلودگی از توت ناسالم به سالم می‌گردد. امروزه توصیه بر آن است که توت ها را یک به یک زیر آب سرد روان با فشار متوسط و با مالش ملایم انگشتان بشوئیم.
4- در آخرین مرحله یک قاشق مرباخوری نمک را به چهار لیتر آب سالم اضافه نموده و حل کنید. سپس توت را داخل این ظرف آب نمک ریخته و پس از 10 دقیقه فقط یک بار با آب سالم ابکشی نمائید.
اگر می خواهید ، توت ها را 2 تا 3 روز در یخچال نگهداری کنید، بهتر است میوه بعد از عملیات شستشو و خشک شدن درون یک بشقاب تخت کنار هم چیده و روی آن را با سرپوش بپوشانید.
پاشیدن مقداری آب لیموی تازه بر توت فرنگی های بدون لک، چنانچه با ذائقه شما تناسب داشته باشد، ضمن اینکه رنگ آنها را براقتر و شفاف تر می کند، با خاصیت نگهدارندگی ویتامین C ، طول مدت نگهداری هم افزایش می دهد.
امیدوارم با توجه به نکات بهداشتی فوق از خوردن میوه های تابستانی لذت ببرید.

خبر مرتبط :