میزگرد روزنامه خراسان درباره سلامت فرآورده‌های خام دامی با حضور مسئولین اداره کل دامپزشکی خراسان رضوی

مدت هاست وجود هورمون در گوشت مرغ، نقل محفل های خصوصی و فضای مجازی شده و نگرانی ها در این زمینه به حدی است که هر فردی هر آن چه را می شنود، به دیگران منتقل می کند. حتی گاهی مردم توصیه های پزشکی را از زبان فروشنده ای می شنوند که برای سودجویی هزار عیب و ایراد را برای پوست مرغ مطرح می کند تا آن را بردارد و بفروشد. روزنامه خراسان در میزگردی با حضور دکتر"محمدرشتی باف" معاون سلامت اداره کل دامپزشکی خراسان رضوی، دکتر "محمد مظفری" مدیرعامل اتحادیه مرغداران گوشتی استان ، دکتر" علیرضا تعالی"کارشناس اداره نظارت بر اماکن دامی اداره کل دامپزشکی استان، دکتر «شرقی» مسئول اداره بهداشت و دام و طیور اداره کل دامپزشکی و دکتر «باسامی» استادیار دانشکده دامپزشکی دانشگاه فردوسی مشهد، به بررسی شایعاتی درباره وجود هورمون، آنتی بیوتیک و ... پرداخته است.

خراسان: شایعاتی درباره گوشت مرغ مطرح است که دغدغه هایی را در مردم ایجاد کرده است؛ کدام دغدغه به جا و کدام نابه جاست؟

تعالی: متاسفانه برخی از پزشکانی که حوزه کاری آن ها تغذیه است، این گونه موارد را عنوان می کنند و هیچ فردی هم از آن ها سوال نمی کند که چرا این مطالب غیر علمی و غیر کارشناسی را عنوان می کنند.

مظفری :فروشندگان پوست مرغ را جدا می کنند و به فروش می رسانند؛ برای این که خریدار پوست را رایگان به آن ها بدهد به او می گویند پوست هورمون دارد و موجب بیماری هایی مانند سرطان می شودو... توصیه های پزشکی دیگری نیز می کنند.

رشتی باف: این نگرانی بی مورد است چون پرورش مرغ که در استان انجام می شود تحت نظارت دامپزشکی استان است و به لحاظ نژادی آن قدر شرایط برای آن مستعد شده که به هیچ وجه از هیچ گونه هورمونی استفاده نمی شود چون لزومی برای استفاده آن وجود ندارد. علاوه بر این قیمت هورمون به حدی بالاست که استفاده از آن مقرون به صرفه نیست. از طرفی روی این مرغ ها "به نژادی" انجام شده است که دیگر نیازی نیست برای رشد، هورمون مصرف کنند.

شرایط امنیت زیستی طیور در مرکز پرورش فراهم است و مراکز استاندارد به لحاظ تهویه ، سرما ، گرما و رطوبت بسیار مناسب است. در این شرایط میزان پروتئین ، انرژی و املاح دان مصرفی بالانس شده که مرغ سرعت رشد بالایی در زمان محدود دارد و در مدت کمتر از 40 روز به وزن های بالا می رسد که به بازار عرضه می شود.

خراسان:آیا ازهورمون در تولید گوشت مرغ در استان استفاده می شود؟

تعالی : در کشور آمریکا استفاده از هورمون مجاز است و 2 نوع گوشت تولید می کنند و روی بسته های گوشت هم قید می کنند که این گوشت دارای هورمون یا بدون هورمون (طبیعی) است ، به همین دلیل هم شایعاتی مبنی بر افزایش موی زائد در صورت یا سرعت یافتن روند تغییرات بلوغ جنسی به عنوان عوارض مصرف گوشت دارای هورمون وجود دارد اما این به هیچ وجه پذیرفته نیست. از طرف دیگرگروه هایی وجود دارند که به دنبال ترویج مصرف گوشت و مواد غذایی طبیعی هستند که در تولید محصول از هورمون ، آنتی بیوتیک و دیگر مواد شیمیایی استفاده نشده است.

افرادی هم با روند تولید غیر طبیعی محصولات مخالفند واین موضوع را نیز ترویج می کنند. این ترجمه مقالات و نظریات بدون توجه به این موضوع که در ایران چنین محصولاتی تولید و به بازار عرضه نمی شود انتشار می یابد یا این که برخی متخصصان تغذیه که اطلاعی از شرایط تولیدی مراکز دامپزشکی در ایران ندارند با مطالعه این نظریات آن را به بدنه جامعه منتقل و نگرانی ایجاد می کنند در حالی که در ایران هورمون سنتتیک (مصنوعی) وارد و مصرف نمی شود حتی استفاده از هورمون مقرون به صرفه هم نیست.

سازمان دامپزشکی کشور برنامه ای به نام برنامه ملی کنترل باقی مانده های دارویی ، سموم و مواد شیمیایی درشیر، گوشت، مرغ ، تخم مرغ، ماهی ، عسل و ... دارد و هر سال دامپزشکی هزاران نمونه برداری انجام می دهد و در آزمایشگاه مرجع دامپزشکی که در خراسان رضوی قرار دارد، آزمایش می کند. حتی با وجود اطمینان از مصرف نشدن هورمون باز هم این آزمایش انجام می شود ، هورمون های سنتتیک در گوشت شیر و ...کنترل می شود. طی چند سالی که در استان این آزمایش را انجام می دهیم هیچ گونه هورمونی در فرآورده های خام دامی مشاهده نشده است.

خراسان: پس چرا به مردم اطلاع رسانی نمی شود؟

باسامی: برخی پزشکان، موضوع وجود هورمون در گوشت ها را مطرح و عنوان می کنند اگر مشکلاتی وجود دارد ناشی از وجود هورمون در گوشت های مصرفی بوده است اما به عنوان فردی که سال ها در صنعت طیور فعالیت کرده ام گواهی می دهم هیچ کدام از مرغ هایی که در بازار ایران عرضه می شود، هورمون ندارد.

علتی که از هورمون استفاده نمی شود هم این است که دیگر نیاز به هورمون برای تولید نیست ، در سال 1925 حدود 125 روز طول می کشید تا وزن مرغ به یک کیلو برسد، ضریب تبدیل مصرف دان و تولید گوشت بسیار پایین بود و برای تولید یک کیلوگوشت مرغ 6 کیلو دان مصرف می شد اما از زمانی که اصلاح نژاد شروع شد زمان تولید نیز تغییر کرد. اصلاح نژاد هم این گونه انجام شد که نژاد های مختلف دارای خصوصیت گوشتی و بهره دهی بالا ادغام شد.

تاکید می کنم اکنون از ژنتیک مولکولی (بیوتکنولوژی) استفاده نکرده ایم. البته در آینده سرعت رشد بیشتر خواهد شد و این که با مصرف یک کیلو دان گوشت بیشتری تولید کنیم، افزایش خواهد یافت ؛ قرار است در سال 2020 هر مرغ یک کیلو و 200 گرم دان بخورد و یک کیلو گوشت تولید کند.

دوره تولید مرغ گوشتی از مدت فعلی هم کوتاه ترخواهد شد؛ علاوه بر این جوجه های گوشتی نه تنها با 50 سال قبل بلکه با 10 سال قبل هم تفاوت دارد چون اصلاح نژادی روی آن ها انجام شده است البته سیستم دفاعی بدن جوجه های گوشتی فعلی نسبت به قبل به دلیل بالا بودن سرعت رشد ضعیف تر است ، به همین دلیل باید شرایط محیطی مرغداری به نحوی فراهم شود که مرغ ها دچار مشکل نشوند. اگر دچار مشکل شوند تمام مرغ ها در معرض آسیب قرار می گیرند.

مرغ های گوشتی امروزی ابتدا 50 گرم وزن دارد و در مدت زمان 40 روز وزن آن 50 تا 60 برابر افزایش پیدا می کند پس این مرغ برای رشد نیازی به هورمون ندارد.

البته یکی از مشکلات مرغداری های ما این است که متاسفانه روشنایی سالن مرغداری ها در اختیار خودشان نیست در مرغداری های مدرن سیستم آن ها بسته است و دربرخی مواقع تا 10 ساعت در طول روز سیستم روشنایی را قطع و سرعت رشد را کنترل می کنند تا سکته های قلبی و خونریزی های عروقی کاهش پیدا کند.

خراسان: در گذشته از آنتی بیوتیک ها استفاده می شد، آیااکنون نیز استفاده می شود و اگر استفاده می شود آیا دوره زمانی بعد از مصرف آنتی بیوتیک رعایت می شود؟

تعالی: مصرف آنتی بیوتیک ها برای مرغ گوشتی ضروری نیست. آنتی بیوتیک ها در ابتدا برای افزایش میزان تولید و مقابله با بیماری های میکروبی در سطح گله های طیور استفاده می شد تا این که تحقیقات نشان داد مقاومت های دارویی در قبال مصرف آنتی بیوتیک ها در گله ها ایجاد می شودو دیگر آنتی بیوتیک نمی تواند بیماری را کنترل کند. علاوه بر آن انتقال به جمعیت انسانی از طریق گوشت منجر به ایجاد مقاومت میکروبی در بدن جمعیت انسانی در برابر عوامل بیماری زای مشترک انسان و دام می شود؛ به همین دلیل در اروپا مصرف آنتی بیوتیک ها هم ممنوع شده ولی در آمریکا موارد ممنوعیت کمتر است.

اگر چه اکنون مرغ های بدون مصرف آنتی بیوتیک در طول دوره پرورش تولید می شود ولی آنتی بیوتیک ها آن گونه که شایعه شده سرطان زا نیست و تنها نگرانی از بقایای آنتی بیوتیک ها به دلیل مقاومت دارویی است که ایجاد می کند.البته آنتی بیوتیک هایی که در گله های طیورمصرف می شوند در جمعیت انسانی در زمانی که فرد دچار سرماخوردگی می شود مصرف می شود.

در گله های طیور همچنان به شکل سنتی از آنتی بیوتیک ها استفاده می شود اما برنامه ملی پایش باقی مانده های دارویی نیز اجرا و هزاران نمونه آزمایشگاهی برداشت می شود تا باقی مانده آنتی بیوتیک در گوشت وجود نداشته باشد.

خراسان: آیا الان آنتی بیوتیک مصرف می شود؟

رشتی باف: 2 نوع پرورش در مرغداری های استان داریم یک نوع پرورش بدون مصرف آنتی بیوتیک در طول دوره پرورش است که به حدی شرایط پرورش زیستی مهیاست که مرغ بیمار نمی شود و به آنتی بیوتیک نیز نیاز ندارد، در این مرغداری ها بهداشت به طور کامل رعایت و حتی فرد وقتی واردمرغداری می شود باید دوش بگیرد.

تعدادی از مرغداری ها نیز به صورت سنتی اداره می شود، در ابتدای دوره پرورش می توانند از آنتی بیوتیک استفاده کنند اما دوره منع مصرف و پرهیز را رعایت می کنند و تحت نظارت و با تایید مسئول فنی مرغداری است؛ در حال حاضر 26 پروانه مرغداری تولید مرغ بدون آنتی بیوتیک در استان وجود دارد که حدود 10 درصد تولید مرغ استان بدون آنتی بیوتیک است و 90 درصد دیگر با رعایت دوره منع مصرف و تایید مسئول فنی کشتار انجام می شود.

مظفری: دامپزشکی خراسان رضوی نظارت بسیار دقیقی بر تولید مرغ در استان دارد و حتی از داروخانه های دامپزشکی نیز بازدید می شود تا داروهای مجاز عرضه شود و به فروش برسد و داروی غیر مجاز و قاچاق نداشته باشند.

شرقی: هر واحد پرورش مرغداری تحت نظارت دامپزشک به عنوان مسئول فنی است و اگر در مرغداری بیماری بروز کرد، مصرف هر نوع دارویی در طول دوره پرورش با نظارت دامپزشک انجام می شود و هر زمانی که استفاده کند باید دوره منع مصرف آن به پایان برسد و درصورتی مجوزکشتار پایان دوره مرغداری داده می شود که دامپزشک تایید کند.

خراسان: آیا امضاهای صوری در این فرآیند وجود ندارد؟

تعالی: ابزار اطمینان بخشی برای مردم وجود دارد که آن برنامه ملی پایش است در این برنامه بقایای آنتی بیوتیک کنترل می شود که از حد مجاز بیشتر نباشد.

باسامی: مصرف "آنتی بیوتیک" با "آنتی بیوتیک های محرک رشد" تفاوت دارد. آن جا که اتحادیه اروپا می گوید مصرف آنتی بیوتیک ممنوع است، آن نوع از آنتی بیوتیکی است که به عنوان محرک رشد از آن استفاده می شود، این بدان معنی نیست که اگر گله ای دچار بیماری شد نباید از آنتی بیوتیک استفاده شود. از آنتی بیوتیک استفاده می شود اما باید میزان استاندارد آنتی بیوتیک باقی مانده در گوشت رعایت شود. نکته دیگر این است که از آنتی بیوتیک های محرک رشد نیز استفاده نشود و اگر از آنتی بیوتیک ها استفاده می شود، دوره منع مصرف رعایت شود.

باورم این است که محصولی به نام گوشت مرغ داریم که ارزش غذایی آن از گوشت قرمز بیشتر است؛ اگر قرار است همه استانداردها رعایت شود، باید پرورش گوشت مرغ سود آور باشد ، تولید مرغ گوشتی ریسک بالایی دارد و مرغدار با یک دوره پرورش احیا یا ورشکسته می شود، چون سیستم نظارتی دولت در پرورش سالم مرغ حساسیت بالایی دارد، پس مادامی که تولید مرغ گوشتی برای مرغدار اقتصادی نباشد و سود نکند نمی توان گفت که این محصول از سلامت کامل برخوردار است.

همه مرغ های گوشتی را که وارد بازار می شود نمی توان کنترل کرد پس بر خلاف همکاران نمی توانم قبول کنم که در همه مرغ های گوشتی که به بازار وارد می شود بقایای آنتی بیوتیک وجود ندارد یا در حد استاندارد است. البته این که حدود 10 درصد از تولید مرغ در استان بدون مصرف آنتی بیوتیک است رقم خوبی است.

ایران جزو 10 کشور اول در تولید گوشت مرغ است، آمریکا، کانادا و چین در رتبه های اول تا سوم تولید قرار دارند و ایران در رتبه های ششم تا دهم است. البته تفاوت مرغداری های ایران با کشورهای اول تا سوم در این است که آن ها مرغداری های بزرگی دارند که مکانیزه کردن فرآیند های پرورش مقرون به صرفه است اما در ایران با وجود مرغداری های 2 تا 5 هزاری، مکانیزه کردن مقرون به صرفه نیست.

مظفری: روزانه 350 تن گوشت مرغ در استان برای مصرف توزیع می شود و خراسان رضوی استان معین در ذخیره استراتژیک مرغ کشور شناخته می شود و اگر استان های مجاور با مشکلی در تامین گوشت مرغ مواجه شوند، از این استان گوشت مرغ ارسال می شود.علاوه بر این در بازه های زمانی خاص حجم زیادی از زائران داخلی و خارجی به خراسان رضوی و شهر مشهد می آیند که باید گوشت مرغ مورد نیاز را تامین کنیم، در خراسان رضوی از هورمون برای تولید مرغ به هیچ وجه استفاده نمی شود بلکه با اصلاح نژاد و به نژادی بهره وری تولید افزایش یافته است.

خراسان:آیا مصرف پوست و جگر مرغ مشکلی به وجود می آورد؟

تعالی:پوست ، کلیه و کبد مرغ جزو بافت های خوراکی است و به هیچ وجه منع مصرف ندارد البته شایعاتی وجود دارد مبنی بر این که آنتی بیوتیک ها و هورمون ها درچربی زیر پوست تجمع پیدا می کند که مورد تردید است. اول این که هورمونی استفاده نمی شود و دوم این که جوجه ها جوان است ودر زمان کشتار به بلوغ هم نرسیده که بخواهیم بگوییم هورمون های جنسی در چربی آن ها ذخیره می شود، آن ها 5 تا 7 هفته پرورش می یابند در حالی که در 18 هفته بالغ می شوند. علاوه بر این بعضی از آنتی بیوتیک ها ممکن است در چربی ها ذخیره شود که کنترل های لازم را برای نداشتن آنتی بیوتیک دامپزشکی انجام می دهد. پس استفاده از پوست مرغ نگرانی ندارد، تنها بخشی که توصیه می شود مصرف نشود چربی زیر پوست مرغ است که از آن می توان در سوپ استفاده کرد. کبد مرغ نیز که بقایای دارویی ممکن است در آن وجود داشته باشد به دلیل کنترل های شدیدی که دامپزشکی در مراحل مختلف انجام می دهد، مصرف آن نگرانی ندارد.

خراسان: برای این که پوست تخم مرغ قهوه ای شود ، از پودریونجه، نخود و ... استفاده می کنند آیا مضراتی دارد؟

باسامی: مرغ تخم گذار مرغ گوشتی نیست و معمولا از رنگدانه شیمیایی و طبیعی استفاده می شود که می تواند رنگ زرده را تغییر بدهد. عمدتا از رنگدانه های طبیعی مانند ذرت استفاده می شود یا برای صرفه اقتصادی از جیره های غذایی دیگر مانند گندم استفاده می شود، رنگ زرده سفید و زرد کم رنگ است. در بازارهای دنیا طیف های مختلفی از زرد کم رنگ تا نارنجی پررنگ وجوددارد و برحسب علاقه مصرف کننده از رنگدانه استفاده می شود البته رنگدانه های شیمیایی مضر نیست و مشکلی برای مردم ایجاد نمی کند، مرغ های تخمگذار در دوره تخمگذاری کمتر دچار بیماری می شوند و آنتی بیوتیک کمتری نیز مصرف می کنند البته این که بقایای آنتی بیوتیک درتخم مرغ ها نباشد را نمی توانم تایید کنم هر چند ممکن است بقایای آنتی بیوتیک در تخم مرغ یک در هزار باشد.

تعالی: ارزش غذایی تخم مرغ با رنگ قهوه ای و سفید برابر است البته بعضی افراد سودجو اعلام می کنند تخم مرغ با رنگ قهوه ای ارگانیک ، محلی و خانگی است، رنگدانه ها نیز از مواد طبیعی مانند پودریونجه، پودرهای گوجه فرنگی و ... تشکیل می شود