حکیم مهر - صبح چهارشنبه پنجم خرداد ماه ، نخستین هم اندیشی "چگونگی رفتار با حیوانات از منظر ادیان الهی" با حضور دکتر محمد لطفی‌زاده رئیس مرکز مجازی پژوهشهای راهبردی دامپزشکی که به دعوت دفتر فرهنگ اسلامی دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات در محل این نشست حاضر و به ایراد سخنرانی پرداخت برگزار شد.
در این نشست که تعدادی از اساتید و دانشجویان دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات حضور داشتند ، دکتر لطفی‌زاده با اشاره به سابقه رابطه انسان و حیوان در صدر آفرینش انسان و آموزش قابیل توسط یک پرنده بعنوان پیک الهی گفت : رابطه انسان و حیوان همواره از بدو تولد انسان یک رابطه تنگاتنگ بوده که در طول تاریخ گاهی دستخوش تغییراتی شده و کفه انسانی حق بدون احساس تکلیف به سود انسان سنگین شده است.
مدیر مسئول حکیم مهر افزود : در ادیان مختلف الهی همواره حیوان جایگاه خاص و قابل احترامی داشته و مردم مقید به رعایت حقوق حیوانات بودهاند.
وی با نام بردن از حضرت نوح (علیه السلام) بعنوان پیشتاز جلوگیری از انقراض نسل حیوانات گفت : در ادیان بزرگ نظیر آئین حضرت موسی و حضرت عیسی علیه السلام رابطه انسان و حیوان یک رابطه مبتنی بر حق و تکلیف بوده و حضرت موسی علیه السلام در ارتباط نزدیک با حیوانات بوده و حضرت عیسی (علیه السلام) هم اهتمام ویژه‌ای به رسیدگی به امور حیوانات و غذا دادن به آنان داشته است.
دکتر لطفی‌زاده با اشاره به قربانی کردن بدون ضابطه حیوانات در برخی اعصار و دوره‌های تاریخی ، مدون شدن قربانی و محدود شدن آن را از ویژگیهای ادیان الهی دانست و گفت : جناب زرتشت از کشتن حیوانات پرهیز فرموده و در ادیان دیگر نظیر اسلام هم قربانی کردن بی ضابطه و بدون دستورالعمل حیوانات و کشتن تفریحی آنها مذمت شده است.
وی با اشاره به اهتمام آئین‌های بشری و اسطوره‌ای به موضوع اهمیت رفتار با حیوانات گفت : هر چند آئین‌های بشری و اسطوره‌ای پشتوانه دینی ندارند اما بعضاً به دلیل تغذیه از فطرت انسان در آنها هم رفتار ملاطفت‌آمیز با حیوانات دیده می‌شود.
مدیرمسئول حکیم مهر به سمبل‌سازی حیوانات در ایران باستان هم اشاره کرد و گفت : کلاغ که امروز برخلاف گذشته مورد بی مهری مردم قرار می‌گیرد در عهد باستان نشانه مهر و دوستی بوده و پادشاهانی که حتی اهتمام آنچنانی به دین هم نداشتند به حیوانات علاقمند بوده اند و حتی در منابع مختلف علاقمندی پادشاهان ایرانی نظیر انوشیروان به حیوانات یا تمرکز بهرام گور به پرورش اسب مؤید ارتباط نوع بشر با حیوان است.
وی با ذکر روایتی از قول ابوذر (رحمت الله علیه) گفت : جناب ابوذر با جمعی در محضر پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) بودند که دو بز به یکدیگر شاخ زدند و حضرت فرمودند: خداوند شاخ بیهوده زدن یکی به دیگری را در روز حساب مؤاخذه خواهد کرد.
دکتر لطفی‌زاده با انتقاد از به جنگ انداختن حیوانات و پرندگان نظیر خروس و کبک و شرط بندی گفت : در عهد جاهلیت اعراب پای شترها را در رسمی به نام معاقره می زدند و در این کار قبل از نحر (ذبح) شتر مسابقه می‌گذاشتند و حیوانات را به جان یکدیگر می‌انداختند که این عمل توسط پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله محکوم شد.
رئیس مرکز مجازی پژوهشهای راهبردی دامپزشکی با اشاره به اهتمام ویژه بزرگان دین در رفتار با حیوانات هم گفت: بزرگان دینی ما هیچگاه حیوان خود را نمیزدند و حتی بیش از طاقتش سوار حیوان نمی‌شدند.
وی با اشاره به برگزاری سمینار روان و رفتار حیوانات و سخنرانی دکتر محقق داماد در سال 86 در فرهنگستان علوم و تقدیر از برگزاری آن سمینار گفت : در آن سمینار به صراحت ایشان که از اساتید حقوق هستند از عدم تبدیل اصول اخلاقی کار با حیوانات به کد قانونی سخن گفتند و از اساتید دامپزشکی خواستند به دستگاههای مختلف کشور فشار بیاورند تا این اتفاق رخ دهد.
دکتر لطفی‌زاده خطاب به دانشجویان گفت : شما باید در صف اول حمایت از حیوانات و پاسدار اصول اخلاقی کار با حیوانات در کلاس درس باشید.
وی افزود : اینکه استاد عزیزی در کلاس درس به دانشجو یاد دهد که قورباغه را از پا به دست بگیرد و سر جانور را چندین بار به میز بکوبد تا آماده تشریح شود یا سر مرغ و خروس را آنقدر بپیچاند که جان دهد با اصول اسلام و پیشینه ملی ما سازگار نیست و دانشجو باید با رعایت ادب این موضوع را به آن استاد تذکر دهد.
مدیر مسئول حکیم مهر با ذکر چند روایت از جمله تمجید امام صادق علیه السلام از غذا دادن یک غلام به سگ و آزاد کردن غلام و خرید و بخشیدن باغ صاحب غلام به وی به پاس این عمل ارزشمند، که بر لزوم تأمین غذا و آب و سرپناه برای حیوان و عدم تکیه دادن به پشت حیوان و بار گذاشتن بیش از طاقت حیوان اشاره داشت گفت : متأسفانه در مراسم عید قربان برخلاف توصیه اسلام که نباید حیوانی را مقابل چشم حیوانی دیگر ذبح کرد این کار به راحتی انجام می‌شود و این موضوع باید اصلاح گردد.
وی همچنین از نحوه کشتار سگ ها و حیوانات بی سرپرست با سلاح گرم و با تیراندازی انتقاد کرد و گفت : وظیفه ما این است که حیوان بی سرپرست را اگر بیمار است درمان کنیم و اگر سالم است به پناهگاه منتقل و سپس به افراد واجد شرایط واگذار کنیم ولی متأسفانه اکنون در بسیاری از استان های کشورمان شهرداری و فرمانداری ها به راحتی بجای زنده گیری دست به تیراندازی برده و اتلاف حیوانات را برابر با امنیت غذایی و بهداشتی جامعه می دانند!
پس از سخنرانی رئیس مرکز مجازی پژوهشهای راهبردی دامپزشکی نوبت به سؤالات حاضرین رسید. در ابتدا چهره ارزشمند و ماندگار کشورمان و رئیس گروه دامپزشکی فرهنگستان علوم – جناب آقای دکتر نادعلیان – در سخنانی کوتاه ضمن تمجید از فعالیت رسانهای دکتر لطفی‌زاده به موضوع قربانی کردن حیوانات مقابل چشم یکدیگر اشاره کرد و خواستار توجه مراجع مسئول به این موضوع شد.
سپس نوبت به سؤالات کتبی رسید. یکی از حاضرین پرسیده بود : " ذبح کردن حیوانات حتی در موقع مرگ واجب است یا نه؟" در پاسخ به این سؤال دکتر لطفی‌زاده گفت : اگر حیوانی رو به مرگ است و راه نجاتی وجود ندارد به دلیل جلوگیری از زجر کشیدن حیوان می‌توان آنرا اگر حلال گوشت است ذبح است و اگر حرام گوشت است به روش مرگ با شفقت راحت کرد اما باید توجه داشت که لازم است تمام تلاش در نجات حیوان بکار گرفته شود.
وی افزود : حتی در حدیث داریم که اگر سگ و گوسفندی از تشنگی رو به مرگ هستند و آب فقط برای یکی از آنها در دسترس است باید گوسفند را که حلال گوشت است ذبح کرد و آب را به سگ داد.
دکتر لطفی‌زاده در ادامه گفت : تصورم این است که بسیاری از مردم به دلیل ناآگاهی از اینگونه توصیه‌ها به دلیل برداشت اشتباهی که از سگ دارند اول سگ را می‌کشند تا از دست این حیوان راحت شوند!!!
یکی دیگر از حاضرین پرسیده بود : "چرا سگ از نظر اسلام نجس است؟ "
مدیر مسئول حکیم مهر در پاسخ به این سؤال ابتدا به توضیح معنای کلمه نجس پرداخت و با ذکر عبارت عربی معنای این واژه گفت : نجس یعنی آلودگی که یا به چشم دیده می‌شود و یا به بصیرت درک می‌گردد و لزوماً در نجاست بعد بهداشتی مطرح نیست کما اینکه ادرار با اینکه استریل است اما جزء نجاسات هم هست.
وی افزود : نجس بودن سگ در اسلام دلیل پزشکی نداشته است و صرفاً یک حکم فقهی بر اساس روایات مستند بوده و به معنای مجوز ظلم به این حیوان نیست و با نگهداری این حیوان در منزل هم لزوماً مرتبط نیست کما اینکه نظر رهبری در این زمینه آن است که "نگهداری سگ در منزل فی نفسه اشکالی ندارد" و این به معنای آن است که باید برای نماز و برخی اعمال عبادی تطهیر نمود.
مدیرمسئول حکیم مهر همچنین گفت : نجاست سگ با رطوبت انتقال می‌یابد و لذا خشک بودن دو طرف تماس سبب سرایت نجاست نمی‌شود.
دکتر لطفی‌زاده با انتقاد از شایعه‌پراکنی برخی از غیرمتخصصین و با ذکر نمونه‌ای از یادداشت اخیر یک متخصص علوم رفتاری در سایت تابناک که گفته بود : "بزاق سگ میکروب و ویروس‌هایی دارد که با هیچ ماده ضدعفونی کننده‌ای از بین نمی‌رود" گفت : این اظهارات متأسفانه منشاء علمی ندارد و کاملاً اشتباه است و حتی بزاق سگ امروز در آزمایشاتی برای ترمیم زخم هم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در این هنگام یکی از حضار پرسید " آیا در این زمینه عقل را باید کنار بگذاریم. مگر نه اینکه شطرنج بعد از مدتی حلال شد؟ و ضمناً مگر در رساله ننوشته که مو و ناخن سگ نجس است و اگر در لباس نمازگزار باشد نماز وی باطل می‌شود؟"
دکتر لطفی‌زاده در پاسخ گفت : اگر مجتهد عادلی که اعلم باشد یافتید باید از نظر وی پیروی کنید و این به معنای تعطیلی عقل نیست بلکه نظیر اعتماد من به یک متخصص بیماری عفونی در تجویز یک دارو ، پس از استفاده از عقل در انتخاب اعلم نشانه اعتماد به یک متخصص است.
یکی دیگر از حضار هم با اشاره به اهمیت عقل و لزوم توجه به آن در کنار سنت و اجماع گفت : با توجه به کارهایی که دکتر آل داود کرده اند و تولید حیوانی نظیر قوچک و تشکیک در بحث نجاست سگ بهتر است شما هم با قطعیت از نجاست سگ نگویید و جلوی آن یک علامت سؤال بگذارید.
دکتر لطفی‌زاده در پاسخ گفت : چون آقای دکتر آل داود در اینجا تشریف ندارند در مورد کار ایشان چیزی نمی‌گویم اما همین مقدار را باید توجه کنیم که بعضی اوقات انسان به دنبال اثبات یا رد چیزی است اما راه را اشتباه می‌رود و این حتی ممکن است در مورد خود من هم رخ دهد. در مورد قوچک و تولید حیوان حاصل اختلاط سگ و گرگ هم باید به تفصیل در جلسهای بررسی کنیم که اصلاً چنین امکانی وجود دارد و اینکه آیا اینکار واقعاً انجام شده است یا خیر؟!
وی افزود : علامت سؤال گذاشتن جلوی همه احکام برای تحقیق اشکالی ندارد اما نباید این موضوع به تعطیلی احکام بیانجامد و اگر روایات مستندی در این زمینه وجود دارد برای مقلدین مراجع که همه در موضوع نجاست سگ اتفاق نظر دارند لازم الاتباع است.
رئیس مرکز مجازی پژوهشهای راهبردی دامپزشکی افزود : در مورد شطرنج یا ماهی اوزون برون موضوع عوض شد و گرنه حکم تغییر نکرده و همچنان به قصد برد و باخت بازی کردن حرام است.
مدیر مسئول حکیم مهر ادامه داد : نجاست سگ با باطل شدن نماز بواسطه وجود مو و غیره حیوانی نظیر سگ متفاوت است. یک حکم کلی داریم که اجزای حیوان حرام گوشت در لباس نمازگزار سبب بطلان نماز می‌شود و در این باره فرقی بین سگ و گربه که یکی نجس است و دیگری نجس نیست نمی‌باشد.
یکی دیگر از حضار پرسیده بود : "اگر شکار تفریحی حرام است پس ورزش ماهیگیری هم حرام است؟!"
دکتر لطفی‌زاده در پاسخ گفت : یکی از مشکلات ما با این مسئله ورزش ماهیگیری است! در اسلام صید و شکار تفریحی نداریم و قطعاً شکار تفریحی حرام است و اگر کسی به این قصد سفر برود سفرش معصیت بوده و نمازش تمام است و نمی تواند نمازش را در مسافرت شکسته بخواند.
فرد دیگری پرسیده بود : "اگر شما می‌فرمایید کشتن حیوان در روز قیامت سبب مؤاخذه است پس ا نسان برای رفع گرسنگی باید چه کند؟"
مدیر مسئول حکیم مهر در پاسخ گفت : مطابق نص صریح قرآن کریم استفاده از گوشت و شیر حیوانات حلال گوشت مجاز و نه واجب است. لذا به قدر رفع نیاز می توان از آنها استفاده نمود و مطابق دستورالعمل اسلام ذبح را انجام داد. البته باید در جلسهای دیگر مفصل در مورد گیاهخواری و منافع آن و نظر اسلام در این خصوص هم بحث کنیم.
همین فرد سؤال دیگری هم پرسیده بود که : " آیا دادن شوک الکتریکی به پرندگان قبل از کشتن آنها مجاز است؟ گوشت آنها اینگونه حرام نمی‌شود؟ و آیا بیرون کردن حیوان از حیاط خانه مجاز است؟"
دکتر لطفی‌زاده در پاسخ گفت : اهل تسنن دادن شوک به حیوان قبل از ذبح را سبب حرام شدن گوشت دانسته و حیوان را شبه مرده فرض میکنند اما از نظر شیعیان این موضوع مشکلی ندارد. منتها من با روشی که در کشتارگاهها حیوان را در تونلی میآورند و چند بار به طرز ناشیانه به بدن وی با شوکر ضربه می‌زنند موافق نیستم و این کار را خلاف اصول و تعلیمات اسلام می‌دانم. در مورد بیرون کردن حیوان از حیاط خانه هم اگر ضرری برای انسان دارند به قصد دفع ضرر می توان آنها را دفع کرد در غیر اینصورت آزار رساندن به حیوانات صحیح نیست و باید ملاحظه حیوان را نمود. حتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در جنگی مسیر لشکر را برای عدم برخورد با سگ و توله‌هایش که در زیر سایه درختی آرمیده بودند تغییر داد و این نگاه اسلام به رفتار با حیوانات است که متأسفانه رفتار امروز ما فاصله زیادی با این نگاه دارد!
یکی دیگر از حضار هم در پایان در مورد دفع حیوان موذی یا گزنده و وجوب دیه پرسیده بود که مدیر مسئول حکیم مهر گفت : اینکه حیوانی را در صورت در معرض خطر یا ضرر قرار گرفتن دفع کنید اشکالی ندارد.
آقای دکتر به نظر اگر شما وارد حوزه علمیه می شدید بهتر بود تا اینکه وارد دانشکده دامپزشکی شوید! از شما همکار عزیز آقای دکتر لطفی زاده که در ارتقای دامپزشکی کوشش می کنید تشکر می کنم.دکترسپهری دكتر جان بنده نیز به نوبه خودم از این اقدام و سخنرانی شما تشکر می کنم. به موضوعات اخلاقی و دینی در خصوص رفتار با حیوانات کمتر توجه می شود و در جامعه علاوه بر از بین رفتن حقوق انسان ها، حقوق حیوانات نیز نادیده گرفته می شود از جمله برخی از بچه ها و نوجوانان به سنگ زدن و اذیت کردن سگ و یا گربه اقدام می کنند. از طرفی در برخی کشورهای غربی، حیواناتی مانند سگ را در ردیف انسان قرار می دهند و همانند انسان با این حیوان برخورد می کنند از جمله دادن یک نام انسان و احترام در حد یک انسان و ... در کشور ما نیز در این مورد افراط و تفریط به این حیوان روا داشته می شود. بنا براین توجه کافی لازم است البته نه به آن شوری شور نه به این بی نمکی ! آقاي دكتر سخنراني بسيار بسيار عالي و مفيدي بود و واقعا استفاده كردم و كاش اين سخنراني را در محافل عمومي هم برگزار كنيد. البته براي دانشجويان دامپزشكي هم به همان اندازه مهمه. چون ديدم دامپزشكاني رو كه جون حيوان براشون اصلا اهميتي نداره. عالی بود دکتر . خسته نباشید می گم خدمتتون و براتون آرزوی بهترین ها رو دارم . این موضوع شکار اگر بین دامپزشک ها مطرح نشه ، بین چه کسانی مطرح بشه ؟! همه چیز باید از متخصص های هر موضوعی شروع بشه تا اونا هم راه شما رو ادامه بدن. شما برای فرهنگ سازی در مورد دامپزشکی و حیوانات ، گام بزرگی رو برای کشورمون بر می دارید . سلام عجب دانشجوهایی داره مرحبا صحبت های ایشون عالی و حساب شده بود. و مرسی که گزارش رو اینجا گذاشتید. فقط کاش در مورد برخورد با حیوان آزمایشگاهی هم توضیح می دادند. من با کلیه نظرات دکتر لطفی زاده موافقم و از ایشان تشکر می کنم که به فکر حیوانات هستند مخصوصا سگهای بی سرپرست و خواستار کمک کلیه دامپزشکان به مراکز نگهداری اینگونه حیوانات هستم سلام سلام دکتر جان آخه چه سودی داره وقتی این صحبتها برای عموم نیست برای مردم عام نیست در یک گوشه دورافتاده در یک سایت ودرایترنت اگر قرار است مردم ما چیز یاد بگیرند باید دررسانه های بی خاصیت ما چاپ یا گفته شود که مردم عوام و بی سواد ما کمی یاد بگیرند و با دهان به حیوانی مثل سگ نگاه نکنند من اقای دکتر را نمیشناسم و از دانش و اگاهی ایشان بی اطلاعم و این مطلب اولین مطلبی هست از ایشان که خواندم اما اقای دکتر چند جا از روش سفسطه استفاده کردن انجا که گفتند نجاست یعنی الودگی که یا با چشم دیده شود یا با بصیرت درک گردد!! کاش مثل میزدن که چطور میشه الودگی یا نجاست و با بصیرت درک کرد ؟؟ در واقع با این جمله اثبات نجاست و به ائمه اطهار واگذار کردن که اگر کسی سوال میکرد میگفتن ائمه با بصیرت درک میکردند . پس نگفتن ادم عادی که ائمه نیست پس از روی بصیرت نمیتونه نجاست و درک کنه میمونه دیدن با چشم . که اینم مجهوله مثلن دست کسی کثیف است و پر از میکروب و با چشم الوده بودنش دیده میشه ولی نجس نیست ! اصلن جوابی برای نجاست ندادن .در مورد شطرنج یا ماهی اوزون برون چطور میگن حکم عوض نشده ؟! یعنی هنوز بازیه شطرنج و ماهی اوزون برون حرامه ؟ اینو که همه میدونن چنین نیست و حرام نیستن بعد دلیل هم میاوردن که حکم عوض نشده و بازی اگر در برد و باخت باشه حرامه !! جل الخالق مگه به جز برد و باخت هدف دیگری برای بازی متصور هست ؟؟ و اگر قصد برد و باخت موجب حرام بودن بازی میشه پس کل بازیهای ورزشی باید به گفته ایشان حرام باشد حتا اسب سواری و تیراندازی که تاکید مسلمش بر تمام مسلمین واضح است . بنظر میرسه که ایشون اجازه دادن فتوا دارن که در مواردی از جمله شکار تفریحی و سفرش فتوا دادن . با تشکر بیننده ارجمند/ با سلام و احترام و تشکر از اظهار نظر حضرتعالی. در مورد نجاست در آن سخنرانی اینجانب معنی واژه نجس را به نقل از کتاب ارزشمند مفردات راغب گفتم که در آنجا صراحتاً نجس به دو شکل معنی شده است. اینکه با بصیرت درک می گردد به جنبه های غیرجسمانی موضوع برمی گردد و یقیناً بخش زیادی از دریافت ما هم به روایات و در کنار آن قرآن کریم مربوط است و انسان هم به طبیعت محدود خود لزوماً به همه جنبه ها آگاه نیست. در مورد نجاست علت اینکه توضیحی در این جلسه داده نشده این بود که موضوع جلسه نبود وگرنه در اینترنت موارد متعددی در این باره توضیح داده شده است که از آدرس زیر می توانید مشروح آن را مطالعه فرمایید.
