بیماری مسافرت در حیوانات و نحوه مقابله با آن - زینب رحیمی افضل

حکیم مهر -  مقاله : بیماری مسافرت در حیوانات و نحوه مقابله با آن / زینب رحیمی افضل

بیماری مسافرت در حیوانات و نحوه مقابله با آن

¹رحیمی افضل- زینب٬ ¹سعادت جو- سمیرا٬ ²فقیهی- سید محمد

1-      دانشجویان دانشکده دامپزشکی٬ دانشگاه تهران

2-      گروه فارماکولوژی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران

خلاصه:

نظر به این که اهمیت بیماری مسافرت در دامپزشکی به حیوانات خاصی (گوشتخواران) نظیر سگ و گربه محدود می شود و از بارز ترین علائم این  بیماری می‎توان به استفراغ اشاره نمود، چگونگی بروز استفراغ بدین ترتیب می باشد که شامل مکانیسم محیطی و مرکزی است. در نوع محیطی تحریکات حسی به مرکز قی منتفل شده و ایجاد استفراغ می نماید٬ لیکن در مکانیسم مرکزی تحریکات مستقیما به مرکز CTZ رفته و سپس مرکز قی را تحریک می نماید. حال برای پیشگیری و درمان بیماری مسافرت در حیوانات مذکور٬ طبق مطالعاتی که انجام گردیده به روش های مختلفی اشاره شده است. طبق مطالعات انجام شده 3 مسیر عصبی دخیل در بروز این بیماری عنوان گردیده است(7).
- مسیر هیستامینرژیک که باعث بروز علائم این بیماری می شود.
- مسیر کولینرژیک باعث تکرر این بیماری که به علت ایجاد مکانیسم فیدبک مثبت  می باشد.
- مسیر آدرنرژیک که در ساقه مغزی است و ربطی به پیشرفت این بیماری ندارد.
همچنین یکی از شاخص های این بیماری فعالیت قلبی در نظر گرفته شده است که این فعالیت به جنس دام بستگی دارد٬ به طوریکه در جنس ماده بیشتر از جنس نر است(8). در مطالعات دیگر اثر آگونیست و آنتاگونیست سروتونین را در دخالت در بروز و جلوگیری از این بیماری نشان داده شده است به طوریکه تحریک گیرنده HT-5 باعث ایجاد تهوع شده و آنتاگونیست گیرنده سروتونین نظیر methysergide و آنتاگونیست گیرنده   HT4-5 ٬ sulphamate وgranisetron  هستند که تهوع را کاهش می دهند(3). عامل دیگری که می تواند در بروز بیماری مورد توجه قرار گیرد تحریکات دستگاه دهلیزی است که برای جلوگیری از بروز تهوع توسط داروهایی از گروه  آنتی هیستامینی پیشنهاد گردیده است.همانطور که در بالا ذکر گردید 2 نوع تهوع محیطی و مرکزی می تواند رخ دهد داروهای ایجاد کننده آن نیز متفاوت خواهد بود به عنوان مثال برای جلوگیری از بروز تهوع ناشی از آپومرفین(قی آور مرکزی) از  trimethoxy benzamine و phenothiazine می توان استفاده نمود و همین طور برای جلوگیری از تهوع ناشی ازسولفات مس (قی آور محیطی) از داروهای آنتی هیستامینی (دیمن هیدرینات٬ سیکلیزین) و آنتی کولینرژیک(هیوسین) استفاده نمود(4).
در مطالعات دیگر بیان گردیده است که می توان از داروهای انسانی نیز برای جلوگیری از این بیماری در سگ استفاده نمود از قبیل داروهای NSADs(التهابی غیراستروئیدی): آسپرین٬naproxen٬celebrex ٬ ibuplron٬acetaminophen
اما به دلیل بروز آسیب کبدی توسط این داروها چندان توصیه نمی شوند(9).

مقدمه:

بیماری حرکت توسط یک سری علائم و نشانه ها مشخص شده که در ارتباط با حرکت و جنبش محیط است. این بیماری می تواند تحت شرایط سفرهای زمینی و هوائی و دریایی رخ دهد. در همه این شرایط به علت دریافت متناقض اطلاعات از محیط٬ تهوع و استفراغ که نشانه بالینی این بیماری است٬ رخ می دهد. در این بیماری که منجر به تناقض بین اطلاعات بصری و حرکتی می شود(1). در واقع اشتباه در تخمین های داخلی از وضعیت بدن باعث ایجاد بیماری می شود. در مخچه هر چین و شکنجی مسئول یک سری اطلاعات حسی- تعادلی است که اگر این اطلاعات از بخش دهلیزی گوش داخلی که به منظور ایجاد تعادل مورد استفاده قرار می گیرد اشتباه باشد٬ باعث مشکلات تداخلی می شود(6). همچنین مسیر عصبی که موجب تهوع در طول حرکت می شود٬ در اصل مشابه با مسیر تهوع پس از بلع سم است(1). تحریک حرکتی در فعالیت اولیه نورون آوران دهلیزی که باعث فعالیت ثانویه فیبرهای دهلیزی- مخچه ای می شود. ضمنا نورون کولینرژیک مجود در ناحیه دهلیزی مخچه استیل کولین به مایع مغزی نخاعی  موجود در بطن چهارم ترشح نموده که این قسمت روی مراکز موثر بر استفراغ موجود در ساقه مغزی اثر کرده و علائم بیماری بروز می نماید(5). همچنین در آزمایش های انجام شده متوجه شدند که افزایش میزان وازوپرسین در خون با شروع تهوع در ارتباط است و باعث بازجذب آب از کلیه شده و خطر ابتلا به کم آبی در حین استفراغ را کاهش می دهد(1). در حین تهوع افزایش فشار خون و ضربان قلب قابل مشاهده است که پاسخ سیستم خود مختار می باشد(8). داروهای مصرفی نظیر مواد مخدر برای جلوگیری از این بیماری موجب سرکوب عصبی شده که به منظور کاهش علائم ناشی از محرک تهوع استفاده می شود(1).

هدف:

معرفی بیماری حرکت در دام کوچک (گربه و سگ) و استفاده از روش های فارماکوتراپی برای جلوگیری و درمان این بیماری است.

نتایج:

طبق اطلاعات بدست آمده از تحقیقات که صورت گرفته است: 
- نالوکسان باعث افزایش حساسیت حیوان به حرکت شده و تداوم استفراغ بیشتر می شود(1).
- از داروهایی نظیر L هیوسین٬ سیکلیزین که یک آنتی کولینرژیک هستند ٬ برای جلوگیری و برطرف کردن اثر استیل کولین استفاده می گردد(4و7).
- از دیفن هیدرامین برای جلوگیری از اثر هیستامین روی گیرنده های 1H استفاده می توان کرد(4و7).
- در گذشته فنوتیازین ها که برای کنترل تهوع استفاده می شد ٬ متوجه شدند که روی تهوع با منشا گوارشی (معده-روده) موثر است و اگر مقادیر مشابه با مقدار درمانی آن که برای انسان مصرف می شود ٬ در سگ نیز استفاده شود اثر جانبی دارد(4). 
- از آنتاگونیست¬سروتونین¬مانند methysergid٬sulphamat geranisetron٬ نیز برای کاهش ایجاد تهوع ناشی از سروتونین به کار رود(3).

بحث:

بر طبق آزمایش های صورت گرفته روی موش متوجه شدند که کاتکولامین٬ استیل کولین و هیستامین در ایجاد این بیماری موثر هستند(7). استیل کولین از طریق رابطه خونی مغزی در این بیماری موثر است. همچنین این ماده واسطه شیمیایی در هسته¬های دهلیزی سبب آزاد شدن خود از انتهای اعصاب کولینرژیک گشته که موجب اثر متقابل مثبت نموده و تاثیر خود را روی مراکز موثر بر استفراغ تقویت می¬نماید(5). سروتونین ایجاد حساسیت بیشتر در برابر حرکت کرده که روی گیرنده های مختلف اثر متفاوتی دارد . مثلا روی گیرنده  -HT25 ٬ -HT3٬5 –HT4٬5 باعث ایجاد تهوع می گردد. اگر دارویی بخواهد اثر سروتونین را کاهش دهد می بایستی روی گیرنده HT2A- 5 اثر نماید(3).
مطالعاتی که روی سگ صورت گرفته است٬ دوپامین با اثر روی گیرنده D1 فقط می تداند تهوع ناشی از بیماری مسافرت را ایجاد کند٬ اما اثر روی D2 اثری در ایجاد استفراغ ندارد(1).
همچنین آزمایشی که روی 40 نفر برای بررسی تحریکات چشمی از طریق چرخاندن کره چشم به مدت 32 دقیقه انجام گردید متوجه شدند که جنسیت نیز در ایجاد این بیماری موثر است بدین ترتیب که در جنس مونث ایجاد تهوع بیشتر از مذکر شده و ضربان قلب قبل از ایجاد آن بالا می رود(6و8).
داروهای موثر بر آن مانند دیمن هیدرینات٬ مکلیزین٬ دیفن هیدرامین بوده که به طور معمول تجویز گشته است اما باید به میزان تجویز شده توجه گردد(4).
داروی گیاهی Giner در سگ مورد استفاده قرار گرفته است و بهتراست به صورت پخته به حیوان داده شود. همچنین توجه شود که قبل از مسافرت به سگ یک داروی آرام بخش تجویز گردد(9).

پیشنهادات:

- در مسافرت های کوتاه بهتر است از خوردن و نوشیدن آب در سگ پرهیز شود.
- در مسافرت های طولانی مدت 3ساعت قبل از حرکت معده تهی باشد.
- حداقل یک پنجره باز بوده تا هوای تازه داخل خودرو شود.
- از توجه سگ به محیط بیرون در حال حرکت خودداری شود.
- داروی ضد تهوع بهتر است قبل از مسافرت تجویز گردد.

References:

1- B.J.Yaste, A.D.Miller, J.B.Locot(1999), physiological basis and pharmacology of motion sickness

2-Charles D.Wood,Robert E.Kennedy, Robert J.Wherry, (1966) ,clinical effectiveness of anti motion sickness drugs

3-Faride A.Jvid, Robert.J Naylor, (2002), the effect of serotonin and serotonin receptor antagonist on motion sickness on suncus murinus

4-Gordon M.Eisenman, (2009), A comparative study of eleven anti emetic drugs in dog

5-Leonard M.Eiseman, (2009), motion sickness may be caused by a neurohumoral action of acetylcholine

6-P.Denise, C.Darlot(1993), the cerebellum as a predictor of neural messaes rol in motor control and motion sickness

7-N.Takeda, M.Morita, S.Hasegawa, T.Kubo, T.Matsunaga, (1989),

 Neurochemical mechanism of motion sickness

8-Sharon R.Holmes, Michael J.Griffin, (2008) ,correlation between heart rate and the mechanism of motion sickness

9-S.Annette, (2006) , human medication you can give your dog