آشنایی با روش‌های واکسیناسیون طیور

حکیم مهر -  آشنایی با روش‌های واکسیناسیون طیور / رضا ترابی

روش قطره چشمی (Eye drop ):

این روش برای واکسن های زنده مانند نیوکاسل، برونشیت و لارنگوتراکییت کاربرد دارد. در این روش هر 1000 دز واکسن را در 28-22 میلی لیتر آب مقطر حل کرده  و سپس یک قطره در چشم حیوان می چکانند. بهترین راه برای تست قطره چکان و میزان آب مورد نیاز برای رقیق کردن، چکاندن 1000 قطره آب و سپس اندازه گیری آب جمع شده می باشد که میزان آب مورد نیاز برای رقیق کردن 1000 دز واکسن را روشن می سازد.

روش تزریقی (injection ):

این روش برای واکسن های کشته و روغنی و بعضی از واکسن های زنده مانند مارک و رﺋوویروس بکار می رود. این روش بصورت تزریق داخل عضلانی( سینه و ران) و یا زیر جلدی ( گردنی) صورت می گیرد. معمولا" این واکسن ها در بطری های 500 یا 1000 دزی در دسترس هستند که با استفاده از سرنگ های خودکار قابل تنظیم می توان جمعیت زیادی از پرندگان را در مدت زمان مشخص واکسینه کرد و ایمنی طولانی مدت ایجاد کرد. در این روش واکسیناسیون از سرسوزن های 18 یا 19 استفاده می گردد و بعد از تزریق به هر 500 تا 1000 قطعه پرنده، سرسوزن باید عوض شود. طول سوزن بسته به جثه پرنده بین 6 تا 12 میلی متر می باشد.

روش تلقیح در نسوج بال ( wingweb ):

این روش برای تلقیح واکسن آبله بکار می رود ولی می توان برای واکسن های آنسفالومیلیت، پاستورلوز و ..... نیز استفاده کرد. سوزن ها دارای دو تیغه می باشند که بر روی هر یک از تیغه ها یک شیار وجود دارد و باعث می شود که واکسن در دو نقطه تلقیح شود. برای رقیق کردن آن از آب به میزان 11 میلی لیتر و گلیسرین به میزان 1 میلی لیتر برای هر 1000 دز واکسن استفاده می شود.

سوزن مربوطه باید به اندازه کافی در محلول واکسن فرو رود تا شیارهای آن کاملا" از محلول پر شود.

روش آشامیدنی ( oral ):

اقتصادی ترین، ساده ترین ( با حداقل استرس ) و آسان ترین روش( از نظر امکانات و تجهیزات و نیروی کار مورد نیاز ) می باشد. برای واکسن های زنده مثل گامبورو، آنسفالومیلیت که بافت هدف ویروس دستگاه گوارش است روش کاملا" مناسبی است.

در این روش احتمال خطا بالا بوده و تعداد پرندگان واکسن نخورده می تواند زیاد باشد.

نکاتی که در این روش باید مورد توجه قرار گیرد:

1-    بسته به شرایط آب و هوایی و سن طیور، آب را به مدت یک تا دو ساعت قطع می کنند.

2-  آب مورد استفاده برای واکسیناسیون نباید حاوی مواد دارویی، کلر و سایر مواد ضدعفونی کننده باشد.

3-  آب مورد استفاده برای هر 1000 دز واکسن بسته به سن پرنده و شرایط آب و هوایی از 15 تا 50 لیتر ممکن است متغیر باشد، هدف رسیدن تمام پرندگان به دز مناسبی از واکسن بر اساس آب مصرفی است.

4-  برای حفاظت از ویروس های واکسن و رفع بقایای احتمالی مواد پاک کننده و یون های فلزات سنگین، میزان 1 تا 3 درصد شیر خشک نیم ساعت قبل از حل کردن واکسن در آب اضافه می شود.

5-  شستن مسیر لوله های آبخوری، زنگوله های آبخوری و..... بسیار ضروری است و فیلتر فشار شکن در سیستم نیپل از مدار خارج می شود.

6-  محلول واکسن باید در فاصله زمانی مناسب مصرف شود که بستگی به نوع واکسن دارد.( بین یک تا دو ساعت در واکسن نیوکاسل و حداکثر 4 ساعت در گامبورو )

روش اسپری:

این روش در واکسن های زنده در جوجه های به سن یک یا چند روزه و پرندگان مسن تر استفاده می شود.

نکاتی که در این روش باید مورد توجه قرار گیرد:

1-  بهتر است در فصول گرم اسپری در ساعت اول صبح و یا شب که هوا خنک تر است انجام شود.

2-    توصیه می شود که مخزن واکسن دستگاه اسپری را از جنس پلاستیک انتخاب نماﺋید.

3-  تجهیزات بکار رفته در عملیات اسپری و آماده سازی محلول واکسن باید اختصاصی باشند و نباید برای انجام فعالیت های دیگر از آنها استفاده شود.

4-  در هنگام اسپری سیستم های هواده مثل هیترها و هواکش ها خاموش، پنجره ها بسته و نور سالن به حداقل می رسد.

5-  مقدار آب مورد نیاز برای هر 1000 دز واکسن به نوع و سن گله و دستگاه اسپری بستگی دارد. بطور کلی برای هر 1000 جوجه یکروزه 300 الی 500 میلی لیتر آب در نظر می گیرند. در مرغ های مسن آب مصرفی به 500 میلی لیتر می رسد.

6-  ذرات پراکنده شده در واکسن باید بین 80 تا 180 میکرون قطر داشته باشند. قطرات درشت تر سنگین شده و سقوط می کنند و قطرات ریزتر تبخیر خواهند شد.

7-  از روش اسپری برای تجویز واکسن ها بخصوص برونشیت H120 در داخل کارتن جوجه در سن یکروزگی استفاده می شود. انتقال واکسن در داخل کارتن به خاطر نزدیکی جوجه ها با تماس فیزیکی بهتر انجام می شود. اسپری از ارتفاع 30-20 سانتیمتری انجام شده و جوجه ها 15-10 دقیقه بعد از واکسیناسیون در داخل کارتن می مانند.

8-  رطوبت توصیه شده در زمان اسپری %75 می باشد. پایین بودن رطوبت نسبی در سالن می تواند سبب کاهش اندازه ذرات شده و فعالیت تبخیر ذرات را تشدید نماید.

9-    غبار حاصل از انجام عملیات اسپری باید به طور یکنواخت در سالن پخش شود.

روش In Ova:

در این روش واکسن در زمان انتقال تخم مرغ از ستر به هچر ( 18 روزگی) توسط دستگاه مخصوص به داخل کوریوآلانتوﺋیک تزریق می شود. این روش تاکنون برای واکسن های مارک، نیوکاسل و گامبورو در جهان به ثبت رسیده است.