گفتگو درباره ایمنی غذایی با دکتر ربابه شیخ‌الاسلام/ وقتی مدیرکل سابق دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، سازمان دامپزشکی را سازمان دامپروری می‌خواند!

ایمنی غذایی، اصطلاحی است که شاید کمتر به گوش مردم خورده باشد. مراقبتی که باید از مزرعه آغاز شود و طی مراحل گوناگون به سفره ما راه پیدا کند اما هنوز متولی دقیقی ندارد. سلامت غذایی همانند پازل بزرگی است که هر تکه آن در اختیار وزارتخانه و سازمان و نهادی است ولی مشخص نیست این پازل چه زمانی می‌تواند بدرستی شکل بگیرد.

امیدوار هستیم و باید امیدوار باشیم ولی باید بدانیم که آموزش و مدل داشتن مهم‌ترین اصل ساختن انسان‌هایی متعهد و مسئول است. نمی‌توان آموزش را رها کرد و بگوییم ما با آموزش کاری نداریم و می‌خواهیم امنیت غذایی فراهم شود، ایمنی غذا درست شود، مردم چاق نشوند، فست فود نخورند. اگر ادارات با هم هماهنگ نیستند برای این است که ما در مدرسه هماهنگی و اهمیت آن را تعلیم نداده ایم، اگر وجدان کاری نیست برای این است که محصل مان، مربی مان، بهورز‌مان و... شاهد تخلفات و اشتباهاتی در میان برخی مدیران بوده‌اند. ما مدل‌های آموزشی خوبی به آنها ارائه نکرده‌ایم. روحیه تعاون را چگونه بیاموزند در حالی که دو مدیرعالی رتبه نمی‌توانند همدیگر را تحمل کنند و با هم مشکل را حل کنند و هیچ دو اداره‌ای در کشور در کنار هم نمی‌نشینند که همکاری و نتیجه کارشان تصاعدی بالا برود و نتیجه بهتری برای کشور عاید شود.

در حقیقت این صنعت یک نیاز سنجی کامل دارد و قادر است در هر مرحله از سن انسان نیاز‌های مربوط به گروه سنی را نیز تولید کند و حتی در بخش سلامت نیز با کم کردن نمک، شکر و روغن می‌تواند غذاهای سالم‌تر تهیه کند. صنعت گوشت و فرآورده‌های آن هم بر اساس نیاز و ذائقه مردم ایجاد شده است و مشتریان خودش را دارد. ما نگرانی‌مان از صنعت کمتر از نگرانی شدیدی است که از فرهنگ غذایی مردم داریم. برای مثال اگر سوسیس و کالباس جزو غذاهایی است که مصرف آن را توصیه نمی‌کنیم بخش عمده‌اش به خاطر مصرف بیش از اندازه مردم از این محصولات است. ولی اگر افراد خانواده‌ای تنوع غذایی را رعایت می‌کنند و اعضای خانواده هیچ‌کدام اضافه وزن هم ندارند یعنی به خوردن و شیوه زندگی و سلامت خود اهمیت می‌دهند ماهانه یکبار از سوسیس یا کالباس استفاده کنند هیچ اتفاقی برای‌شان نمی‌افتد. صنعت غذا مانند صنعت دارو باید به طور کامل و دقیق زیر نظر سازمان‌های متولی سلامت مورد نظارت و ارزیابی قرار گیرد و نکته مهم اینکه این متولیان نظارت و ارزیابی هستند که باید با پایش وضعیت صنایع به مردم اطلاعات صحیح و درست بدهند تا مردم بتوانند صنایع دوستدار سلامت را شناسایی کنند و همین متولیان باید در مقابل مردم و حتی شایعات پاسخگو باشند.

این برنامه، بودجه‌ای لازم دارد چون غذای سالم حق اساسی مردم کشور است و نقش مهم و پیشگیرانه‌ای دارد. باید حداقل بخشی از بودجه با رایزنی با متولیان برنامه و بودجه در اختیار مجریان قرار بگیرد. البته اکنون هم اقداماتی در دست اجراست و چون گزارشی از هیچ طرف منتشر نشده یا انتشار یافته و من از آن بی‌خبرم نمی‌توانم بیشتر به این مهم بپردازم.

در حال حاضر اداره نظارت بر مواد غذایی در وزارت بهداشت، عمدتاً به غذاهای صنعتی که از آن اداره مجوز می‌گیرند نظارت دارد، در حالی که عمده غذاهای ما مانند برنج، حبوبات، غلات، ‌آجیل وخشکبار، سبزی‌ها و صیفی جات و میوه‌ها هستند که همه آنها به‌صورت فله‌ای به فروش می‌رسند و از سیستم نظارتی قوی برخوردار نیستند.

همان‌طور که گفتم بدون همدلی وهمزبانی در متولیان مختلف مسئول ایمنی غذا، زنجیره ایمنی غذایی به وجود نمی‌آید. در واقع زنجیره ایمنی غذایی که از مزرعه آغاز می‌شود و در طی مراحل گوناگون به سفره ما راه پیدا می‌کند، باید از نظر ایمنی در یک زنجیره منسجم مورد مراقبت و نظارت قرار گیرد. ما که نمی‌توانیم 20 سال مدام بگوییم هماهنگی بین بخشی وجود ندارد، اما اینکه چرا هماهنگی بین بخشی وجود ندارد کماکان بدون پاسخ مانده است. باید علل را بررسی کنیم. چرا راه حل به وجود آمدن همکاری بین بخشی را ارائه نمی‌دهیم؟ من معتقدم تا زمانی که آموزش را از مدرسه و حتی قبل از آن درست نکنیم این اتفاق نه تنها درباره سلامت و ایمنی غذایی بلکه برای تمام مسائل که موجب ایجاد نگرانی در جامعه شده است به وجود می‌آید.