دامپزشکان ناراحت و عصبانی‌اند... همه با هم مقصریم - دکتر محمد یادگاری

 

دامپزشکان ناراحت و عصبانی اند...

همه با هم مقصریم

راه حل؛ بازشناسی هویت دامپزشکی و خلق قدرت هژمونیک غیرسازشکار

دکتر محمد یادگاری

از کجا آغاز کنیم؟

نگاه کلان، همه جانبه و استراتژیک به معضلات حرفه دامپزشکی گاهاً در برهه ای از تاریخ سازمانی دامپزشکی توانسته راه گشا باشد، اما نبودن یک نگرش یکپارچه از یک سو و درگیری های سازمانی-حکومتی نهادهای تصمیم گیر دامپزشکی از سوی دیگر و همچنین ضعف در تصمیم سازی بخصوص به دلیل کمبود منابع انسانی استراتژیست و نظریه پرداز، همه خبر از بزرگترین معضل دامپزشکی یعنی عدم وجود یک سند چشم انداز پیشرفت در این حرفه می دهد.

گذشت یک سال از انتشار میثاق نامه سازمان دامپزشکی، سازمان نظام دامپزشکی، جامعه دامپزشکان ایران، جامعه اسلامی دامپزشکان و رییس گروه دامپزشکی وزارت علوم و تحقیقات، اگر و تنها اگر این میثاق نامه را دست کم مقدمه ای برای طراحی یک سند چشم انداز پیشرفت در نظر بگیریم، در اولین نگاه پس از یک سال باید گفت در کلام شعار و در عمل تقابل و رویارویی منافع را شاهد بودیم.

در یک نگرش کلان، پس از شنیدن چندین باره مشکلات و آسیب شناسی آن در جلسات مشورتی مختلف، راه حل ریشه ای ابتدا بازشناسی هویت دامپزشکی و در ادامه خلق یک قدرت هژمونیک است.

بازشناسی هویت دامپزشکی

حرفه دامپزشکی چه در قالب ساختار حکومتی و چه در میان عامه جامعه و حتی در میان دامپزشکان بخصوص نسل جدید دچار یک اضمحلال هویتی شده است. برای تبیین موضوع ابتدا لازم است جایگاه ساختاری حرفه دامپزشکی درست تجزیه و تحلیل شود. آیا حرفه دامپزشکی یک امر بهداشتی درمانی است؟ آیا یک جزء در یک کل به نام تولید است؟ آیا در ساختار یک وزارت خانه بهداشت محور تعریف می شود یا یک وزارت خانه تولید محور؟

قاطبه نظریه پردازان وزارت خانه ای و دولتی، حرفه دامپزشکی را یک امر بهداشتی درون یک سیستم تولیدی تعریف می کنند. در این دیدگاه اصل ابتدا بر تولید است؛ سپس اگر شرایط مساعد بود اصل بر تولید بهداشتی است و اگر شرایط بسیار مناسب باشد اصل بر تولید بهداشتی و با کیفیت است. برای مثال یکی از موارد شرایط مناسب، توان خرید و قیمت محصول است که اگر احساس کنند توان خرید پایین است، از موارد غیرضروری تر اعم از کیفیت و بهداشت برای کاهش هزینه ها و کاهش قیمت محصول به نفع تولید بکاهند.

این بی اهمیت شدن و رفته رفته غلبه این تفکر موجود در ساختار حاکمیت بر بدنه صنف و همینطور عامه جامعه، این سوال را در اذهان عمومی مطرح می کند که اساساً دامپزشک و حرفه دامپزشکی برای چیست؟ چرا بود و نبودش تاثیری در روند کلی بهداشت و اقتصاد ندارد؟

یک بخش عمده ایجاد این سؤال، درجا زدن علم دامپزشکی بخصوص در ایران و استفاده از تکنیک های قدیمی و اغلب لو رفته برای عموم در امر درمان و تشخیص در حرفه دامپزشکی و بخش دیگر مربوط به عدم درک صحیح مفهوم انحصار توسط صنف است. اولین مولفه صنف مقتدر، انحصارطلبی آن در کلیه امور دامپزشکی است. به طور مثال هرگونه منفعت طلبی فردی در ارائه دارو به افراد غیر دامپزشک که به ظاهر دارای سود لحظه ای است و آموزش تشخیصی از سر خیرخواهی به صاحبین حیوان و یا بی اعتبار کردن روندهای کنترل کیفیت و بهداشت تولید از سر عافیت طلبی و عدم حضور، رفتارهایی جاه طلبانه و جاهلانه ای است که باید توسط روحیه ای انحصارطلبانه و بی اغماض جایگزین شود.

از سوی دیگر، فیلسوف برجسته گرامشی معتقد است؛ سيستم توليدي از نظر تاريخي در وجود دو طبقه مشخص مي شود؛ طبقه سرمايه دار كه مالك ابزار توليد است و طبقه كارگر كه در خدمت اولي قرار گرفته و با رشته هاي دستمزد و هراس از گرسنگي مرگ آور، به بند كشيده مي شود.

این به بند کشیده شدن با رشته های دستمزد و هراس از گرسنگی بزرگترین و مهمترین معضل در از بین رفتن هویت دامپزشکی است. اینکه صنف دائماً به طور مثال بر اجرای ماده 19 آیین نامه نظارتی بهداشتی تاکید دارد، دلیل آن بازسازی هویت دامپزشکی است.

حال آنکه برخلاف نظر قاطبه نظریه پردازان حاکمیتی که در بالا عنوان شد که صرفاً دامپزشکی را در چارچوب یک سیستم تولیدی تعریف می کنند، دامپزشکی نوین علاوه بر تعریف در صرفاً امور درمانی و بهداشتی بدون محاسبه های هزینه و فایده درمان که در تولید رایج است، در سطوح کلان امنیت ملی نیز دارای جایگاه ویژه است و حذف بخش عمده ای از هویت دامپزشکی  در چارچوب تعریفی مشخص و تصمیم سازی بر اساس آن تعریف نیز از جمله مشکلات هویتی است.

به نظر نگارنده در یک تصمیم صریح و رادیکال، ما باید از صدر تا ذیل ساختار نوین دامپزشکی در غرب را کپی برداری کنیم و با آدابته کرده آن با شرایط اقلیمی و مذهبی، قدمی بزرگ در حل بسیاری از مشکلات دامپزشکی برداریم.

اما در بحث بازشناسی و بازسازی هویت دامپزشکی یکی دیگر از موارد بسیار مهم بررسی مقوله فساد است.

فساد صنفی چه در بدنه جمعیت دامپزشکان کشور و چه بیشتر در ساختار های سازمانی و تشکیلاتی رفته رفته هویت دامپزشکی را از یک بعد در برابر مخاطبین خدمات این حرفه دچار خدشه می کند و در بعد دیگر در درون جامعه دامپزشکی یک تقابل منافع و انحراف ایجاد می کند. این فساد که گاهاً یک فساد سیستماتیک هم هست، صنف را منفعت طلب و دچار بده و بستان های مافیایی و از همه مهمتر دارای نقطه ضعف می کند که این نقطه ضعف خود باعث ترسو شدن و سازشکاری می شود؛ این سازشکاری ریشه دیگری از اضمحلال هویت دامپزشکی است که به طور مثال اگر جایی خطایی دیده شود، با خود می گوید: نگویم که مبادا در فلان جا او نیز خطای مرا بگوید!

به نظر نگارنده؛ الناس علی دین ملوکهم؛ روی کار بودن مدیرانی خوش فکر، مقتدر، غیرسازشکار، پاکدست و بسیار کاری به نوعی که بشود روی آن اسم ایثار را گذاشت، لازمه حل ریشه ای این معضل است.

خلق یک قدرت هژمونیک

در مفهوم قدرتمندی و اقتدار یک صنف و یا یک بخش سازمانی از حاکمیت و اینکه چگونه به این مهم دست یابد، همواره نظرات گوناگونی وجود دارد. یکی از نظریه ها خلق یک قدرت ايدئولوژیک است که علی رغم هدف دار بودن، اما همواره حالتی از بالا به پایين، زورمندانه، همراه فريب و نيرنگ دارد، اما مفهوم هژمونى آنچنان در تمام ابعاد زندگى روزمره انسانها تنيده مى شود كه در قالب عقل سليم در مى آيد. قدرت هژمونیک مجموعه اى از عرف، عادات، راه رفتن، حرف زدن، سليقه، رسوم و در واقع شبکه ای مرتبط بین جامعه و حکومت ایجاد می کند که همه، چه دولت و چه ملت (در مدل ما چه ساختار سازمانی و چه صنف) در قالب اهدافی متحد برنامه ریزی شده و کاملاً پیش به سوی هدف گام برمی دارند. چگونگی ایجاد این اتحاد و این تشخیص این است که همه و همه برای رسیدن به اهدافی احساس مسئولیت کنند.

قدرت هژمونیک به وضعيتي اشاره دارد كه در آن، ائتلافي موقت از برخي گروههاي اجتماعي مي تواند به اقتدار اجتماعي تام آنها بر ساير گروههاي فرودست منجر شود.  اعمال اين اقتدار صرفاً از طريق كاربرد زور يا تحميل مستقيم افكار حاكم نيست، بلكه از راه تأمين رضايت و شكل دادن به آن است، تا آنكه قدرت طبقات مسلط، هم مشروع و هم طبيعي جلوه كند.

راههای رسیدن به این قدرت هژمونیک در گام اول ائتلاف هر چند موقت بین افراد و نهادها و سازمان های قدرتمند در دامپزشکی است که جنبه تاثیرگزاری بر روند حیات دامپزشکی دارند. این ائتلاف باید ابتدا بر روی اهداف مشترک و سپس رایزنی در سایر موارد است، در یک بررسی ساده، افراد قدرتمند پراکنده و گاهاً در تقابل با یکدیگر را می بینیم که گاهاً اهداف یکدیگر را مورد هدف قرار می دهند و این هرز گردی و هدر رفت نیرو در تقابل درون گروهی، راه رسیدن به اهداف کلی و مشترک را منحرف می کند و قدرت مطالبه گری را در برابر نهاد های بالادستی و کلان کشوری را به شدت می کاهد.

هژموني را تنها تا زماني مي توان حفظ كرد و موفق بود كه طبقات مسلط، در شكل دادن به همه تعاريف رقيب، در چارچوب مورد نظر خودشان موفق باشند؛ يعني بايد همواره سعي در دائمي و طبيعي جلوه دادن آن داشته باشند.

از المان های لازم برای خلق این تسلط و در ادامه دائمی شدن این موفقیت، ابتدا ساخت اتاق های فکر مشترک و جلسات هم اندیشی صنفی است؛ یکی از نقاط ضعف کنونی جامعه دامپزشکی عدم برگزاری کنگره ها و همایش ها و کارگاه های مربوط به امورات صنفی است. گاهاً حتی نیاز هست جلسات حساس هم اندیشی حتی غیرعلنی تصمیم ساز در سطوح مختلف به صورت درون صنفی تشکیل شود و استراتژی های لازم و گام به گام برای رسیدن به فلان مطالبه تهیه گردد. پس از آن ایجاد یک شبکه رسانه ای گسترده برای خلق یک پروپاگاندای رسانه ای. از بزرگترین ضعف های دامپزشکی ضعف در روابط عمومی های سازمانها و ضعف فعالیت رسانه ای و ارتباط گیری با رسانه ها و حتی عدم درک مفهوم و قدرت رسانه در احاد صنف دامپزشکی است که امروزه با ظهور و بروز  فضای مجازی و این جمله تاریخ ساز "هر فرد خود یک رسانه شده است" می توان با هماهنگی ها و یک خیزش و ایجاد احساس مسئولیت قدم های بسیار بلندی برداشت.

در پایان پس از گذشت یک سال از بررسی همه جانبه افراد و ارگان ها و صنف دامپزشکی، معتقدم در هر نقطه ای ستاره ی درخشانی به تنهایی می درخشد و پراکندگی این ستاره باعث شده هرچند می درخشند، اما در کل شب تاریک است. با اجتماع این ستاره ها، نور و درخشندگی برای روشن کرده این شب تاریک خواهیم داشت. به هر گوشه ای از صنف می نگریم نوابغی در زمینه های مختلف می بینیم؛ از نبوغ رسانه ای دکتر لطفی زاده تا کاریزمای دکتر آل داوود، تا برش سیاسی دکتر صفاریان، تا توان مالی امثال دکتر سلامتی، تا دانش مدیریت دکتر مطلبی، تا صنف دوستی امثال دکتر آقامیری و عربشاهی و لامعی، تا اندیشه نوین دکتر محبی و... همه و همه ستاره های درخشانی در شب تاریک اند. بیاییم همه با هم از فارغ التحصیل جدید تا پیشکسوت با در کنار هم بودن خورشید درخشانی را محیا کنیم که روشنگر این شب تاریک باشد، مدیرانی خوش فکر، بیطرف و معتقد به خرد جمعی راه را برای رسیدن به این مهم باز می کنند.

سپاس بیکران