دامپزشکی نوین نیازمند گذار از ساختار سنتی
دکتر محمد یادگاری
بسمه تعالی
حیطه فعالیت دکتر دامپزشک و دامپزشکی در لغت که ترجمه ای از واژه veterinary medicine است، حوزه ای بسیار گسترده است و واژه animal physician یا پزشک حیوانات تنها بخشی از حرفه دامپزشکی است.
دامپزشکی نوین، امروزه و در کشورهای پیشرفته، حوزه فعالیتش، بیش از شش وزارت خانه و سازمان (وزارت بهداشت، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت صنایع، وزارت ورزش، وزارت دفاع، سازمان محیط زیست) است.
حرفه دامپزشکی دارای دو وجه عمده، تولیدی و مدیریت تولید و همچنین متولی بهداشتی، درمانی و سلامت عمومی و است. از سویی در صنعت مرتبط با علم دامپزشکی، فقط صنعت دام آن با گردش مالی بیش از 30 میلیارد دلار بعد از نفت رتبه دوم را دارد، و از سویی دیگر کنترل بهداشتی و درمانی بیش از 839 مورد از مجموع 1709 مورد عامل بیماری زا در انسان که از دام منتقل می شود را برعهده دارد.
دامپزشکی در کشورهای الگو به عنوان اولین خط پیشگیری شناخته شده و بر اساس اصل کلی پیشگیری مقدم بر درمان، از جایگاه ویژه ای در حوزه سلامت برخوردارند و همچنین به عنوان متولی اصلی تولید و بهداشت مواد غذایی بخصوص مواد غذایی با منشا دامی شناخته می شوند.
با تمام این تفاسیر، در بسیاری از کشورهای غذا به عنوان امری استراتژیک شناخته شده و حتی دامزشکان به عنوان صاحب نظران این حوزه در تصمیمات امنیت ملی آن کشور نقش ویژه ای دارند.
متاسفانه در کشور، این سرمایه تخصصی صرفاً در دو ارگان، سازمان دامپزشکی کشور، که قوانینی فرسوده و نگرشی سنتی و مربوط به سال 1350 را دارد و همچنین نظام دامپزشکی کشور که با ساختاری ضعیف و فاقد قدرت اجرایی خلاصه شده است!
در شرایطی که در کشورهای پیشرفته همانطور که اشاره شد، حرفه دامپزشکی با بیش از شش وزارت خانه در ارتباط است، اما در کشور ما، در سازمان محیط زیست، نه اداره ای برای بهداشت و درمان حیات وحش و حفظ بقای گونه وجود دارد، در وزارت صنایع، نه اداره ای برای کنترل کیفی محصولات تولیدی با منشا دامی و بررسی بهداشتی خط تولید و اصول ساخت براساس موازین بهداشتی و صرفه تولیدی وجود دارد، در وزارت بهداشت، نه اداره ای برای مبارزه با بیماری های مشترک انسان و دام و بهداشت و درمان حیوانات خانگی وجود دارد، در وزارت ورزش، نه اداره ای برای نظارت در باشگاه های سوارکاری و مسابقات سوارکاری و زیبایی و... و بهداشت درمان حیوانات وجود دارد، در وزارت دفاع، نه اداره ای در حیطه پدافند غیرعامل و حوزه مباحث بیوتروریسم و اگروتروریسم و مبارزه با بیوتروریسم اقتصادی وجود دارد. این در حالی است که بخش عمده ای از فعالیت های دامپزشکی در وزارت جهادکشاورزی در حوزه اختیار معاونت امور دام و در ساختاری این سازمان دامپزشکی است که با وجود صلاحیت علمی بالاتر که توسط دکترهای دامپزشک اداره می شود، عملاً زیر مجموعه معاونت امور دامی است که توسط کارشناسان علوم دامی که یکی از رشته های زیر شاخه علم دامپزشکی است اداره می شود!! و عملاً باید حوزه فعالیت معاونت امور دام و این زیر شاخه علمی رشته دامپزشکی، زیر مجموعه ای از سازمان دامپزشکی کشور باشد.
همچنین بخش عمده ای از کنترل بهداشتی صنایع غذایی با منشا دامی، زیر مجموعه سازمان غذا و دارو در وزارت بهداشت است که طبق نظر سازمان بهداشت جهانی زیر نظر و حوزه علم دامپزشکی است و توسط غیرمتخصصین این امر اداره می شود و یا در کشورهای پیشرفته در حوزه تولیدات دارویی چه دامی و چه انسانی، دامپزشکان از آنجایی که آشنا به فیزیوپاتولوژی دامی و فارماکینتیک و فارمادینامیک دارویی اند، تنها افراد ذی صلاح برای بررسی بالینی و کلینیکال تریال بر روی حیوانات ازمایشگاهی اند و عملاً یکی از صادرکنندگان مجوز تایید مصرف یا عدم مصرف دارو در انسان هستند.
همه این موارد در کنار این مورد که متاسفانه در برنامه ششم توسعه نیز امور دامپزشکی در حوزه سلامت به درستی دیده نشده است، زنگ خطری است برای سلامت عمومی کشور.
جامعه دامپزشکی معتقد به شعار جهانی one health یا یک سلامت و یک بهداشت است. جامعه دامپزشکی کشور نسبت به شعار جهانی ایمنی غذا از مزرعه تا سفره و همچنین مصرف آنتی بیوتیک ها هشدار می دهد!
جامعه دامپزشکی نسبت به وقوع 20 هزار مورد تب مالت در سال گذشته، شیوع آنفولانزای خوکی، تب کریمه کنگو، مشمشه، کروناویروس و... هشدار می دهد!
نسبت به دخالت های بدون تخصص در امور دامپزشکی همچون سال 84 که با دخالت وزارت بهداشت و ادعای واهی گوشت های آلوده به سالمونلا، 340 هزار کیلو گوشت و سرمایه ملی از بین رفت، هشدار می دهد!
نسبت به اخباری در رابطه با عوارض فوق حاد مواردی از داروها هشدار می دهد!
دامپزشکی نوین نیاز به ساختاری نوین دارد. این ساختار ضعیف باعث شده علاوه بر نارسایی در موارد فوق، در ابتدایی ترین امورات دامپزشکی، با مشکل تصمیمات مدیران، پراکندگی تصمیمات و نبود یک افق چشم انداز روبرو باشد. اینکه توانایی حل مشکلات کلینسین ها و مسئولین فنی بهداشتی و داروخانه داران را ندارد و حتی توانایی کنترل ورودی دانشگاه ها متناسب با بازار کار را ندارد، برای حرفه ای این چنین گسترده فاجعه است.
طرح الحاق به وزارت بهداشت در قالب یک معاونت دامپزشکی، اصلاح ساختار نظام و سازمان و یا ایجاد اداره کل های امورات دامپزشکی در وزارت خانه های مرتبط، به عنوان بخشی از نظرات دامپزشکان می باشد. امید ان است که با بررسی تخصصی تر و الگو برداری از مدل کشورهای پیشرفته، تحولی بنیادین در این حرفه گسترده و حافظ سلامت و بهداشت عمومی کشور ایجاد شود.
