رشد ۱۲۶ درصدی تعمیر و تجهیز خوابگاه‌ها، افزایش بیش از ۱۰۰ در صدی اعطای وام‌های دانشجویی، بازنگری بیش از ۵۳۴ برنامه درسی، افزایش بیش از ۲۰۰۰ نشریه دانشجویی، افزایش فضاهای آموزشی و کمک آموزشی، افزایش سهم دانشجویان برای پذیرش در دوره کارشناسی ارشد و دکتری، گسترش تعاملات علمی بین‌المللی، فعال شدن انجمن‌های دانشجویی و غیره از مهمترین عملکرد وزارت علوم طی چهار سال گذشته است.
به گزارش حکیم مهر به نقل از ایسنا، وزارت علوم به مناسبت هفته دولت ضمن ترسیم وضعیت آموزش عالی در ابتدای تحویل دولت یازدهم، گزارشی از عملکرد فعالیت‌های خود در حوزه های مختلف علمی، آموزشی، دانشجویی، صنفی و فرهنگی در دولت یازدهم و دوازدهم ارائه داد.
بر اساس این گزارش گسترش کمی در آموزش عالی از مهمترین ویژگی این بخش همزمان با استقرار دولت یازدهم بود. بطوریکه شاخص نسبت دانشجو به جمعیت ۲۴-۱۸ سال که نمایانگر میزان دسترسی به آموزش عالی است، در سال ۱۳۹۲ در حد ۴۴.۶ درصد بوده است. در سال مذکور سهم دانشجویان شاغل به تحصیل در بخش غیردولتی (شامل دانشگاه آزاد اسلامی و مؤسسات آموزش عالی غیردولتی- انتفاعی) از کل دانشجویان کشور ۴۱.۵ درصد بوده است. از نظر ساختار دانشجویان بر حسب سطوح تحصیلی در سال مذکور، ۸۴.۶ درصد دانشجویان در مقطع کاردانی و کارشناسی و ۱۵.۴ درصد در دوره‌های تحصیلات تکمیلی شاغل به تحصیل بوده‌اند. توزیع دانشجویان برحسب گروه‌های تخصصی در این سال نشان می‌دهد که دانشجویان شاغل به تحصیل در گروه تخصصی علوم انسانی و اجتماعی با سهمی برابر ۴۴.۶ درصد از کل دانشجویان دارای بالاترین سهم و دانشجویان گروه‌های تخصصی کشاورزی دامپزشکی و علوم پایه با سهمی برابر ۵.۱ درصد از کل دانشجویان، کمترین سهم را داشته‌اند.
در این سال شاخص سهم اعضای هیات علمی تمام‌وقت استادیار و بالاتر به کل اعضای هیات‌علمی تمام‌وقت در حد ۵۸.۲ درصد و شاخص نسبت دانشجو به اعضای هیات علمی تمام‌وقت در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی وابسته به وزارت علوم در حد ۳۰ نفر دانشجو در مقابل هر عضو هیات‌علمی تمام‌وقت و در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی وابسته به وزارت بهداشت، در حد ۱۳ نفر دانشجو در مقابل هر عضو هیات علمی تمام‌وقت بوده است.
با استقرار دولت یازدهم شاخص کمی تعداد دانشجویان به جمعیت ۲۴-۱۸ سال به دلیل کاهش تعداد دانشجویان به ۴۸.۸ درصد در سال ۱۳۹۵ رسید. ساختار دانشجویان به تفکیک دولتی و غیردولتی در این سال نشان می‌دهد که سهم دانشجویان دانشگاه‌های غیردولتی افزایش‌یافته و به ۴۶ درصد رسیده است.
تعداد دانشجویان به تفکیک مراکز آموزشی دولتی و غیر دولتی
تعداد دانشجویان به تفکیک زیر نظام های آموزشی
سهم دانشجویان مؤسسات آموزش عالی کشور به تفکیک دوره تحصیلی نشان می‌دهد که علیرغم اینکه در سال ۹۵ همچنان دوره‌های تحصیلی کارشناسی بیشترین سهم دانشجو را نسبت به سایر مقاطع تحصیلی دارا بوده است همچنان سهم نسبی مقاطع تحصیلی کارشناسی ارشد، دکتری حرفه‌ای و دکتری تخصصی در این سال افزایش یافته است.
توزیع دانشجویان مؤسسات آموزش عالی کشور به تفکیک گروه تحصیلی
از دیگر تغییرات صورت گرفته در این دوره افزایش تعداد دانشجویان خارجی است. افزایش پذیرش دانشجویان غیر ایرانی (بورسیه و غیر بورسیه) در راستای بین‌المللی کردن دانشگاه‌ها صورت گرفته است. در سال ۱۳۹۲ سهم دانشجویان خارجی به کل دانشجویان ۰.۲۴ درصد (حدود ۱۱,۰۰۰ نفر) بوده است. این سهم در سال ۱۳۹۵ به ۰.۵ درصد (حدود ۲۰۵۰۰ نفر) افزایش یافته است.
توجه به ارتقاء کیفیت در آموزش‌های عالی سبب بهبود دو شاخص دیگر در آموزش عالی شد. این دو شاخص عبارت از شاخص سهم اعضای هیات‌علمی تمام‌وقت استادیار و بالاتر به‌کل اعضای هیات‌علمی تمام‌وقت و شاخص نسبت دانشجو به اعضای هیات علمی تمام‌وقت است. میزان شاخص اول در جهت ارتقاء کیفیت، به حدود ۸۲ درصد در سال ۱۳۹۵ افزایش یافت. در شاخص دوم این نسبت در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی وابسته به وزارت علوم در جهت بهبود کیفیت به ترتیب در حد ۵ نفر نسبت به سال ۱۳۹۲ کاهش‌یافته است. به‌طوری‌که میزان این نسبت در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی وابسته به علوم به ۲۵ نفر دانشجو در برابر هر عضو هیات علمی تمام‌وقت رسیده است. در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی وابسته به وزارت بهداشت این نسبت به ۱۳ نفر دانشجو در مقابل هر عضو هیات علمی تمام‌وقت ثابت مانده رسیده است.
توزیع هیات علمی تمام‌وقت به تفکیک مرتبه علمی
در راستای افزایش کیفیت در آموزش عالی در حوزه دانشگاه های وزارت علوم، اقداماتی همچون مدیریت و راهبری فعالیت‌های ارزیابی کیفیت در نظام دانشگاهی کشور از جمله ارزیابی کیفیت در بیش از ۱۰۰۰ گروه آموزشی و ۵۶ دانشگاه تابعه و این وزارتخانه،ایجاد ۶ مرکز رشد تخصصی در حوزه علوم انسانی و هنر و ایجاد شورای توسعه پژوهش و فناوری علوم انسانی و هنر در دولت یازدهم، تدوین و بازنگری و به‌روزرسانی حدود ۸۵۰ برنامه درسی (بیش از ۸۰ درصد) از برنامه‌های درسی که قدمتی بین ۱۰ تا ۳۰ سال داشته اند، ارتقای کیفیت برگزاری آزمون‌ها، افزایش شفافیت و پاسخگویی در حوزه سنجش علمی و ارتقای رضایت داوطلبان و مخاطبان سازمان سنجش و آموزش کشور، افزایش عدالت اجتماعی با اعمال سوابق تحصیلی و ضوابط بومی‌گزینی و توجه به استعداد و علاقه‌مندی دانشجویان در انتخاب رشته تحصیلی، توانمندسازی دوره‌های دکتری داخل از طریق افزایش سهمیه اعطایی فرصت تحقیقاتی کوتاه‌مدت با توجه به رشد فزاینده دوره‌های تحصیلات تکمیلی در داخل کشور انجام شده است.
در نظام اداره دانشگاه‌ها نیز اصلاحاتی روی‌داده است که از آن جمله می‌توان به اصلاح ساختار اداری و مالی با رویکرد کوچک‌سازی و کاهش نسبت نیروهای ستاد به صف، کاهش نیروی انسانی ستاد وزارت عتف از طرق مختلف ازجمله انتقال، بازنشستگی و غیره تغییر سیستم حسابداری دانشگاه‌ها در جهت اجرای بودجه مبتنی بر عملکرد، فعال‌سازی کارگروه اقتصاد آموزش عالی در راستای کاهش اتکا به بودجه دولت، استفاده بهینه از فضاهای کالبدی، استانداردسازی فعالیت‌ها و مدیریت هزینه و پیشنهاد بودجه مبتنی بر شاخص عملکرد و اولویت دهی به تخصیص اعتبارت ردیف های بودجه ای خیرین وطرح های ۵۰ درصدی و تقویت اعتبارات آن ها در لایحه بودجه سنواتی در راستای کمک به تکمیل زیرساخت‌های دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی، اشاره داشت.
تدوین برنامه راهبردی معاونت فرهنگی، ارتقاء سلامت جسم و روان دانشجویان، ارتقاء مهارت‌های مشاوره‌ای و درمانگر، دانشگاه عاری از دخانیات و ...، تشکیل اتاق‌های فکر استانی و فعالیت در ۳۱ استان، تشکیل کمیته هویت و همبستگی ملی با حضور دانشگاه‌های استان‌های مرزی و تشکیل جلسات متعدد در راستای تقویت و هویت و همبستگی ملی، برگزاری سلسله نشست‌های تخصصی اقتصاد مقاومتی در سطح وزارت و دانشگاه‌ها، تدوین منشور حقوق دانشجویی، افزایش پوشش متقاضیان وام‌های تحصیلی در سال ۱۳۹۵ ، برقراری «وام ویژه دکتری» در راستای حمایت خاص از دانشجویان دوره‌های دکتری، برگزاری بیش از ۵۰۰ کنگره دانشگاهی، ۳۱ کنگره استانی و ملی در سطح کشور، ثبت ۹۰۰۰ انجمن علمی دانشجویی، تشکیل ۲۹ اتحادیه علمی دانشجویی، فعالیت بیش از۳۵۰۰ کانون فرهنگی، هنری، اجتماعی و دینی، فعالیت بیش از ۵۰۰۰ نشریه دانشجویی با مجوز وزارت علوم، حمایت از بیش از ۱۵۰ برنامه فرهنگی اجتماعی ثبت‌شده دانشگاه‌ها از مهمترین فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی دانشگاه‌های تابع وزارت علوم است.
عملکرد آموزش عالی در برخی شاخص ها
از سال ۹۲ تا ۹۵ بطور کلی تعداد ۳۰۰ برنامه آموزشی در وزارت علوم تدوین و ۵۳۴ برنامه مورد بازنگری قرار گرفت که جدول زیر بیانگر وضعیت تدوین و بازنگری برنامه‌های درسی در ۴ سال اخیر است.
وضعیت تدوین و بازنگری برنامه‌های درسی در سال‌های اخیر
در زمینه تسهیلات ارائه شده از سوی صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم نیز در حوزه خوابگاه‌ها و تعمیر و تجهیز دانشگاه‌ها از سال ۹۳ تا ۹۵ رشد ۱۲۶ درصدی و در زمینه اعطای وام‌های دانشجویی نیز رشد ۱۱۲ درصدی وجود داشته است.
عملکرد کمک‌ها به دانشجویان، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی (میلیارد ریال)
جمع کل فضاهای آموزشی و کمک آموزشی وزارت علوم در طی سال‌های ۹۲ تا ۹۵ با رشد قابل توجهی مواجه بوده است بطوریکه جمع کل فضاهای آموزشی در سال ۹۲ حدود ۱۱ میلیون متر مربع بود که این میزان در سال ۹۵ به ۱۳ میلیون ۸۸۶ هزار افزایش یافته است.
جمع کل فضاهای آموزشی و کمک‌آموزشی در سال‌های اخیر
فعالیت های فرهنگی، صنفی و دانشجویی دانشگاه‌های وزارت علوم در سال‌های ۹۲ تا ۹۵ نیز با رشد قابل توجهی مواجه بوده است بطوریکه فعالیت انجمن های علمی وزارت علوم از ۶۱۳۲ در سال ۹۲ به ۸ هزار و ۹۶۷ در سال ۹۵ ، فعالیت فرهنگی و هنری کانون ها از ۲۱۱۰ سال ۹۲ به ۳۴۰۷ در سال ۹۵ و فعالیت تشکل های اسلامی از ۲۴۱ سال ۹۲ به ۳۰۹ مورد در سال ۹۵ افزایش یافته است و در نهایت تعداد نشریات دانشجویی از ۳۱۸۱ سال ۹۲ به ۵۰۸۶ در سال ۹۵ افزایش یافته است.
تعداد گروه‌های دانشجویی ظرف ۴ سال گذشته
محدودکردن دخالت‌های نهادهای بیرونی در دانشگاه
بر اساس بررسی و پژوهش‌های به‌عمل‌آمده از سال ۹۲تا ۹۵ برگزاری مراسم و اجتماعات قانونی به طور میانگین سالانه ۲۳.۵ درصد رشد داشته است و نسبت اقدام‌های غیرقانونی (تجمع، شعار، شب‌نامه، درگیری و نزاع) به مراسم و اجتماعات قانونی ۴۶ درصد کاهش داشته است. به‌عبارت‌دیگر فراهم بودن شرایط ساختاری دانشگاه‌ها برای تحرک سیاسی و اجتماعی، زمینه نارضایتی را کاهش داده است و در اثر افزایش امید و اعتماد به ساختار انگیزه اقدام غیرقانونی کاهش یافته است.
