بدون نقش‌آفرینی دامپزشکان، کل چرخه تغذیه‌ای مختل خواهد شد/ آگاهی دادن به مسئولین و دست‌اندرکاران انرژی زیادی را می‌طلبد

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: «دکتر مهدی مرجانی» استاد دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج است که در کارنامه علمی خود تألیف و ترجمه 13 جلد کتاب، ثبت بیش از 8 مورد اختراع، اجرای 15 طرح پژوهشی، ارائه 40 مقاله در کنگره‌های علمی، تخصصی، بین‌المللی و ملی، چاپ 50 مقاله چاپ شده ISI و علمی پژوهشی در مجلات و ژورنال‌های علمی، راهنمایی و مشاوره بیش از 100 پایان نامه دانشجویی را ثبت کرده است.

وی که فارغ‌التحصیل دکترای تخصصی جراحی دامپزشکی از دانشگاه تهران است، هم اکنون به عنوان استاد پایه 23 در این دانشگاه مشغول به فعالیت است و مسئولیت ریاست گروه دامپزشكي شوراي برنامه‌ريزي آموزشي و درسي در دانشگاه آزاد و معاونت پژوهش و فناوری ستاد مرکزی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی را نیز برعهده دارد.

یکی از اقدامات ماندگار دکتر مرجانی، اختراع «اسفنج شست‌وشودهنده داخل حفره شکم» است.

حکیم مهر: آقای دکتر، اسفنج شستشو دهنده داخل شکمی چیست؟

انجام هر عمل جراحي در ناحيه حفره شكم همراه با احتمال حضور خون، ترشحات ناخواسته از روده‌ها، معده و موارد مشابه در زمان كار روي آنها است. براي كنترل عفونت‌هاي احتمالي و شست‌وشوي حفره شكم به روش روتين از سر ساكشن استفاده و با ساكشن ترشحات از داخل حفره شكم، محيطي نسبتا تميز ايجاد مي‌شود. در صورت وجود بقاياي بافتي، لخته‌هاي خون و اجسام خارجي، ريسك وقوع عفونت و متعاقب آن پريتونيت وجود خواهد داشت كه وقوع اين عوارض در زمان انجام اعمالي چون آناستوموز روده، عمل روي معده و كلآ  اكثر اعمالي كه به نوعي با برش بخشي از لوله گوارش و خروج محتويات آن همراه است اتفاق مي‌افتد.

با طراحي و ساخت يك نوع وسيله كشش مايعات اضافي شكمي امكان تزريق سرم فيزيولوژي يا آنتي بيوتيك محلول در سرم فيزيولوژي و يا مواد ضدعفوني كننده غير حساس داخل حفره شكم و كشش مجدد آنها وجود دارد و مي‌توان به راحتي حفره شكم را در تمام نواحي آن به صورت هماهنگ شست‌وشو داد. پدهاي استريل يكبار مصرف قابل انعطاف كه در داخل آنها لوله‌هاي مويين تعبيه شده و در نهايت خارج از حفره شكم توسط يك تيوب به دستگاه ساكشن متصل مي‌شوند، اين امكان را براي شست‌وشوي حفره شكم ايجاد مي‌كنند.

به نظر مي‌رسد با توجه به قدرت مانور بالاي اين پدها، امكان استفاده يكبار مصرف و در سايزهاي گوناگون، قابليت استفاده در خارج از حفره شكم جهت شست‌وشوي احشاء‌ خارج شده ‌كه از عهده عملكرد سرساكشن معمولي خارج است، عملكرد به‌عنوان تامپون دستي جهت خروج ترشحات، ‌ايفاي نقش رتراكتور و بالا بردن مانور جراح، كاهش ريسك عفونت و پريتونيت و ديگر مزايا بتوان آن را بعنوان يك وسيله مناسب جهت كار جراحي معرفي نمود.

در صورت وجود بقایای بافتی لخته‌های خون و اجسام خارجی ریسک وقوع عفونت وجود خواهد داشت. همچنین با طراحی و ساخت این وسیله کشش مایعات اضافی شکمی امکان تزریق سرم فیزیولوژی یا آنتی‌بیوتیک محلول در سرم فیزیولوژی و یا موارد ضدعفونی‌کننده وجود خواهد داشت که با استفاده از این اسفنج می‌توان حفره شکم را به صورت هماهنگ شستشو داد.

با برش پوست، لايه‌هاي عضلاني، صفاق و رسيدن به محوطه شكمي با سرم فيزيولوژي شستشوی ناحيه شکم و درناژ انجام می‌شود. می‌توان بر اساس سايز ناحيه و خم کردن و شکل دادن به اسفنج، آن را به‌صورت نيم‌دايره‌ای يا هر شکل ديگر در ناحيه به‌کار برد. با اتصال لوله اسفنج به دستگاه ساکشن عمل کشش مايعات انجام می‌شود و پس از اتمام کار اسفنج خارج و معدوم می‌گردد.

از نظر نتايج كسب شده، وسعت عملكرد مكش مايعات با اسفنج است که بيشتر و در زمان كوتاه‌تري انجام می‌شود. در صورتي كه با سر ساکشن معمولی چادرينه درگير و چسبيدن به احشاء و عدم تخليه و مكش مناسب ملاحظه می‌شود كه اين مشكلات در رابطه با نمونه مطرح شده وجود ندارد  با توجه به بررسي‌هاي انجام شده نظر به تسهيل جمع‌آوري مايعات داخل شكم و كوتاه شدن زمان جراحي و وسعت ميدان مكش به‌نظر مي‌رسد با برنامه‌ريزي‌هاي قبلي و رعايت ضوابط استانداردهاي جهاني بتوان از اسفنج‌های مذکور به نحو شايسته در مقايسه با سرساکشن معمولی استفاده کرد.

حکیم مهر: یعنی به طور خلاصه این اختراع چه مشکلاتی را در حوزه دامپزشکی مرتفع می‌کند؟

تسريع در زمان تخليه مايع، افزايش ميدان و وسعت تخليه مايع، عدم چسبندگي به احشاء و جلوگيري از كشش آنها، بالا بردن وسعت ديد جراح با تخليه سريع و مناسب، ايفاي نقش رتراكتور در موضع و كنار زدن احشاء جهت انجام عمل روي يك ناحيه خاص، عدم نياز به فرد ثابت جهت انجام عمل ساكشن و قرار گرفتن ساده اسفنج در محل عمل، عملكرد توام ساكشن و اسفنج  تخليه مايعات با دو مسير مجزا، يكبار مصرف با قابليت بسته‌بندي استريل و در سايزها و شكل‌هاي متنوع بر اساس نوع مصرف و موضع عمل، قابليت اضافه كردن اسفنج با لوله‌هاي رابط جهت افزايش كشش مايع و يا ايفاي نقش بهتر رتراكتور.

حکیم مهر: کمی به عقب برگردیم. آقای دکتر، چه شد که به حوزه دامپزشکی علاقه‌مند شدید؟

در ذات و سرشت انسان علاقه به طبیعت و حیوانات نهادینه شده است و اکثر افرادی که اکنون در حرفه و کسوت دامپزشکی فعالیت دارند، از قبل و حتی در زمان کودکی و نوجوانی به حیوانات علاقه داشته و در مورد آنها و حیات‌وحش و مستندهای در این مورد گرایش داشته‌اند که سبب شده با این شور و ذوق به طرف رشته دامپزشکی هدایت شوند و علاقه من هم برگرفته از این حس و حال بوده است.

حکیم مهر: به طور کلی جایگاه دامپزشکی را چطور ارزیابی می‌کنید؟

برای عوام و خواص جامعه باید گفت که از شروع روز با نوای دلنشین پرندگان و حیوانات سر از بالینی که مملو از پر پرندگان است برمی‌داریم و در پشت میز صبحانه‌ای می‌نشینیم که بدون تنوع لبنیات و محصولات دامی که سلامتی آن را دامپزشکان رقم می‌زنند معنا پیدا نمی‌کند. در ادامه روز از این مقوله خارج نشده و خستگی روز را با این فراورده‌ها طی می‌کنیم که در بعد تغذیه‌ای یا تفریحی است.

 قرار گرفتن در پشت میز نهار و تغذیه از حیواناتی که ضامن سلامتی آنها دامپزشکان هستند و ورزش عصر و سوارکاری و دیگر تفریحات مرتبط با حیوانات نقش حرفه را مشخص‌تر می‌کنند و در نهایت لیوان مملو از شیر و قرار دادن سر بر بالین و بالشت پر از پر پرنده نشان از عظمت نقش پررنگ و انکارناپذیر دامپزشکان در عرصه سلامت و بهداشت تغذیه‌ای است. به دیگر سخن بدون این نقش‌آفرینی کل چرخه تغذیه‌ای که رکن اصلی حیات است مختل خواهد شد و این تنها و تنها از دیدگاه تغذیه‌ای است. این یکی از نقش‌های دامپزشکان است.

حکیم مهر: نقش دامپزشکی در اقتصاد، علم و پژوهش کجاست؟

در راستای پیشبرد اهداف اقتصادی، علمی و پژوهشی و ... حرفه مقدس دامپزشکی حرف‌های زیادی برای معرفی نقش خود دارد. حجم زيادي از حقايق و دانش قابل توجه و تأثيرات متقابل در فيزيولوژي، فيزيوپاتولوژي، بيوشيمي، ميكروبيولوژي، مورفولوژي طبيعي و پاتولوژيك ريشه در تحقيقات بر روي حيوانات دارد.

پيشرفت در جراحي دستگاه گوارش، درمان زخم‌ها و بدخيمي‌ها، جراحي مدرن ريه و قفسه سينه، فيزيوپاتولوژي قبل و بعد از عمل جراحي، پايه‌گذاري جراحي قلب از و عروق كرونر، پيشرفت دستگاه قلب، ريه، جراحي ميكروسكوپي، درمان نارسايي كليوي، پيوند بافت‌ها و ارگان‌هاي حياتي مانند كليه، كبد، قلب، پانكراس، جراحي مغز و اعصاب، تجزيه و تحليل و درمان انواع مختلف شوک و مفاصل مصنوعي و جايگزين، زيست شناختي و سنتتيك نقائص استخواني، زيست شناسي مولكولي، ايمونولوژي و ژنتيك، مهارت‌هاي پزشكي و جراحي و ... از دیگر فعالیت‌ها و رسالت‌ها می‌باشد و این تنها در بعد تحقیقاتی و پژوهشی است.

در گذر زمان و روز به روز نقش دامپزشکان در پیشبرد جوامع بیشتر مشخص شده و از نگاه تک بعدی گذشته رسالت‌های جدیدی در ابعاد روانشناسی، نظامی، فرهنگی، پژوهشی و دانشگاهی مطرح می‌گردد. گستردگی فعالیت در بخش دامپزشکی به گونه‌ای است که با روند جدید و رویکرد فعلی، تخصص‌ها و گرایش‌ها ریزبینانه‌تر و هدفمندتر می‌شود. به طوری که در بحث حیوانات خانگی در طیف‌های گوناگون و گسترده بروز می‌نماید.

بی‌شک تا نهادینه شدن و آشنایی آحاد جامعه راه درازی در پیش است، به گونه‌ای که حتی رمانتیک و نایافتنی تصور می‌شود، اما به اجبار و برای بقای اجتماعی و کشور باید مورد قبول و پذیرش قرار گیرد.

حکیم مهر: اصلی‌ترین مشکلات دامپزشکی را چه چیزهایی می‌دانید؟

یکی از مشکلات اصلی در این حرفه آگاهی دادن به مسئولین و دست اندرکاران است که انرژی زیادی را می‌طلبد و این در حالی است که در کشورهای مترقی از ثمرات این آگاهی مسئولین باخبر شده و از مزایای آن در اداره جامعه و کشور استفاده می‌کنند. در صورتی که از تمامی ابعاد حرفه مقدس دامپزشکی در کشور استفاده و بهره‌برداری شود، می‌تواند بازار کاری درخور شأن و جایگاه دکتر دامپزشک را رقم زند و نگاه‌های کلیشه‌ای و سنتی و غیرمنطقی را تبدیل به نگاه ارزشی و واقع‌بینانه کند.

به‌عنوان نمونه در راستای فرهنگ‌سازی و القای اصول ارزشی در این رشته کتابی تالیف شده که در دیگر گروه‌های مرتبط یا نزدیک به این رشته کمتر کار شده که «مطب‌داری و مدیریت مطب دامپزشکی» است و زیربنای کار در مطب را تعریف می‌کند.

لازم است همکاران عزیز و دلسوز هر یک بر اساس رسالت خود در صحنه‌های انبوه و متعدد این رشته وارد میدان شده و برای فرهنگ‌سازی و آشنایی جامعه با توجه به فرهنگ بومی کشور دست به قلم شوند و خود پرچم فرهنگ‌سازی در این خصوص را در دست گیرند.

حکیم مهر: به‌عنوان حرف آخر...

کلام آخر اینکه می‌توان چشم‌ها را بر آنچه در دنیا و دیگر کشورها در خصوص پیشرفت‌های شگرف درعرصه دامپزشکی می‌گذرد بست و در مدتی کوتاه در گیر تفکرات سنتی در خصوص این رشته بود، اما خیل علاقه‌مندان و طالبین این رشته در ابعاد مردمی و قشری جامعه، کودکان، علاقه‌مندان به حیوانات، محیط‌های علمی و دانشگاهی، مراکز نظامی و انتظامی و امدادی جامعه خود بهترین مبلغین و بازارهای جدید کار در این رشته هستند که با سرعتی شگرف و غیر قابل سکون زوایای ارزشی، حساس، ارزشمند و انکارناپذیر حرفه مقدس دامپزشکی را در بین مردم و جامعه ترویج خواهند داد و با مطالبات جدید و به روز خود، سکان پیشرفت و هدایت در جهت ارزش و جایگاه واقعی را در دست خواهند گرفت و نمونه‌های بارز آن مقایسه سالیانه و دهه‌های گذشته و ظرفیت و نگاه فعلی است.