در حال حاضر اگرچه حدود ۲۵ درصد مرغ تخمگذار از بین رفته، اما با کمی درایت و تدبیر از طرف مصرف‌کننده، بحران بازار تخم‌مرغ برطرف می‌شود.
به گزارش حکیم مهر به نقل از ایانا، معدوم شدن بیش از ۱۱,۵ میلیون مرغ تخمگذار در سال گذشته بر اثر شیوع آنفلوآنزای پرندگان، هشداری برای دست‌اندرکاران این صنعت بود. زیرا این آمار تلفات در کشورهای دیگر کمتر دیده شده و تجهیزات و ساختمان‌های بیشتر کشورهای پیشرفته، اجازه چنین خسارتی را به ویروس آنفلوآنزا نمی‌دهد.
این در حالی است که طبق گزارش دفتر پرورش طیور و زنبورعسل وزارت جهاد کشاورزی، هم‌اکنون در کشور ما ۲۶ درصد مرغداری‌های تخمگذار قدمتی بالای ۳۰ سال داشته و به نوعی فرسوده محسوب می‌شوند. همچنین ۲۳ درصد تأسیسات مربوط به این صنعت نیز بالای ۲۰ سال عمر دارند و در شرف فرسودگی هستند، اما در این میان ۱۵ درصد واحدها وضعیت مناسبی داشته و عمر آنها به زیر ۱۰ سال می‌رسد. ۳۶ درصد مابقی هم دارای وضعیت مناسبی هستند و بین ۱۰ تا ۲۰ سال از عمرشان می‌گذرد.
نقاط ضعف صنعت مرغ تخمگذار
بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط انجمن تولیدکنندگان جوجه یکروزه، فرسودگی ساختمان مرغداری‌ها علاوه بر مصرف بسیار قابل توجه انرژی، منجر به عدم کارایی اقدامات بهداشتی و گسترش بیماری‌های بومی و نوپدید واگیردار در سطح مرغداری‌های تخمگذار شده که یکی از عوامل مهم شروع و گسترش بیش از حد ویروس آنفلوآنزا شده است.
فرسودگی تجهیزات منجر به افزایش تولید تخم‌مرغ‌های معیوب و هدر رفتن خوراک در مرغداری‌ها شده که در نتیجه هزینه‌های تولید را به‌شدت افزایش و نرخ بهره‌وری را کاهش و علاوه بر آسیب به مرغدار باعث خسارات سنگین ملی می‌شود.
حدود ۹۰ درصد کنجاله سویا و ۵۵ درصد ذرت مورد نیاز در فرمول خوراک مرغ تخمگذار وارداتی است و طی حداقل پنج سال گذشته حدود ۷۸ درصد سهم قیمت تمام‌شده تخم‌مرغ مربوط به قیمت خوراک آن بوده است. علاوه بر این کیفیت غذایی و بهداشتی مواد اولیه وارداتی یا تولید داخل دارای نوسانات زیادی بوده که راندمان تولید و ایمنی پرنده را به‌شدت تحت تأثیر خود قرار داده است.
طی برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه صرفاً به تولید تخم‌مرغ توجه شده و هیچ‌گونه برنامه‌ای برای کیفیت و بهره‌وری خوراک مرغ، کیفیت و بهره‌وری تولید تخم‌مرغ، بهره‌وری از فرآورده‌های تخم‌مرغ و مدرن‌سازی بازار فروش داخلی و صادرات آن نشده است.
توسعه نامتوازن تولید بدون توجه به تقاضای داخلی و امکان صادرات باعث شده است که این صنعت طی سال‌های گذشته و اکنون، همواره دچار خسارت‌های فراوان ناشی از مازاد تولید و عدم توازن بازار و فروش زیر قیمت برآورده شده در سال ۱۳۹۵ و متحمل زیانی حدود ۴۲۰ میلیارد تومان شود (زیان سال ۱۳۹۴، حدود ۳۵۰ میلیارد تومان بوده است).
طی حداقل پنج سال گذشته هیچ‌گونه تسهیلات دولتی برای تأمین نقدینگی در اختیار مرغدار قرار نگرفته، در حالی که مؤلفه‌های تولید و هزینه‌های آن حداقل سه برابر شده و نیاز به نقدینگی بیشتری دارد. از طرفی امکانات اعتباری در بازار تأمین مواد اولیه حذف، معاملات به‌صورت نقدی صورت می‌گیرد که ماحصل آن افزایش انباشتگی بدهی مرغداران به بازار و سیستم بانکی شده است.
مرغدار نیاز به نقدینگی بالا دارد زیرا طی سال ۱۳۹۵ تخم‌مرغ تولیدی واحد خود (تنها منبع درآمد) را با زیان تا حداقل پنج‌هزار ریال زیر قیمت به فروش رسانیده؛ بنابراین تمام درآمد حاصل از فروش تخم‌مرغ را صرف تأمین مواد اولیه و سایر امور جاری خود کرده و از توجه به استهلاک شدید ساختمان و تجهیزات خود غافل شده است؛ پس نه‌تنها راندمان تولید و بهره‌وری به‌طور قابل ملاحظه‌ای کاهش یافته به موازات آن کیفیت محصول تولیدی نیز کاهش پیدا کرده است.
طی حداقل پنج سال گذشته به‌دلیل اعمال مقررات بی‌ضابطه و صرفاً تنظیم بازار یک‌طرفه، مرغداران شاغل در این صنعت هیچ‌گاه تخم‌مرغ را با قیمت تمام‌شده و حدقال سود مصوب به فروش نرسانیده‌اند؛ بنابراین هر سال بدهی آنها به بانک‌ها یا بازار افزایش یافته و با کمک استقراض بانکی فعالیت خود را ادامه داده‌اند.
تخم‌مرغ‌های عرضه‌شده در بازار با وجود امکانات موجود دارای شناسنامه و قیمت مصرف‌کننده نیست؛ بنابراین به همراه زیان شدید مرغداران، مصرف‌کنندگان نیز آن را به قیمت مناسب خریداری نمی‌کنند؛ بر این اساس، حقوق مصرف‌کنندگان نیز رعایت نمی‌شود. تمام این عوامل، دست به دست هم داده و مانع از اقدام مرغدار برای تجهیز و نوسازی واحد تولیدی خواهد شد.
وضعیت تولید
طبق آمارهای موجود در حال حاضر ۶۵ تا ۷۰ میلیون قطعه مرغ تخمگذار در سالن‌ها وجود دارد که ۱۵ تا ۲۰ درصد آن پولت است. بنابراین حدود ۵۵ میلیون مرغ به صورت واقعی به تولید تخم‌مرغ مشغول هستند. حال که حدود ۱۷ میلیون قطعه از این تعداد تلف شده‌اند، می‌توان گفت که این صنعت نزدیک به ۲۵ درصد از سرمایه خود را از دست داده است. بنابراین ایجاد کمبود تخم‌مرغ در بازار، با توجه به شرایط به وجود آمده، امری طبیعی به نظر می‌رسد؛ آن هم در فصل سرد سال که مصرف این ماده مغذی رو به افزایش می‌گذارد. به همین دلیل تنظیم بازار تخم‌مرغ بیشتر در فصول سرد سال اهمیت پیدا می‌کند. در این میان نقش مردم نیز بی‌تأثیر نخواهد بود. به عبارتی مصرف‌کننده می‌تواند در مدیریت و تنظیم بازار سهمی بسزا داشته و تمام تقصیرها را به گردن دولت نیندازد. کنترل مصرف، به ویژه در ایامی که کمبود به‌دلیل شیوع آنفلوآنزا در محصولی مانند تخم‌مرغ به چشم می‌خورد، یکی از مهم‌ترین راهکارهای عبور از بحران به‌شمار می‌رود.
به همین دلیل آگاهی مردم از آمار تلفات و به‌روز شدن اطلاعات آنها در این زمینه، می‌تواند بسیار مؤثر باشد. وقتی اطلاع‌رسانی به طور دقیق صورت گرفته و مردم از آینده بازار یک محصول آگاه باشند، قطعاً در مقاطع بحرانی، با تولیدکننده و دولت، همراهی خواهند کرد. به ویژه اگر مطمئن باشند که این کمبود مقطعی است و از فصل آینده شرایط دوباره به حالت عادی برمی‌گردد. در چنین شرایطی، قطعاً نیازی به واردات تخم‌مرغ نخواهد بود.
