سلامت سیاره - دکتر سید شهرام میرزمانی

سلامت سیاره (Planetary health )

دکتر سید شهرام میرزمانی

معاون بهداشت اداره بهداشت، امداد و درمان نیروی دریایی راهبردی ارتش ج.ا.ا

ss.mirzamani@gmail.com

مقدمه:

سلامت سیاره به "سلامت تمدن بشری و وضعیت نظام های طبیعی که به آن بستگی دارد"، اشاره دارد. در سال 2015، بنیاد راکفلر (Rockefeller Foundation ) و مجله پزشکی لانست (The Lancet) این مفهوم را به دنبال تشکیل کمیسیون سلامت سیاره بنیاد راکفلر-لینت راه اندازی کردند.

تاریخچه:

ایده سلامت سیاره در حدود این دوره زمانی ارائه شده است. در سال 1993، پزشک نروژی به نام دکتر پر فوژلی (Per Fugelli ) نوشت: "زمین بردبار بیمار است. اختلالات زیست محیطی جهانی می تواند عواقب جدی برای سلامت انسان به همراه داشته باشد. وقت آن است که پزشکان به تشخیص جهانی برسند و درمان آن را توصیه نمایند".

بیست و یک سال بعد، یک تفسیر در شماره مارچ 2014 مجله پزشکی لنست ایجاد جنبشی برای سلامت سیاره برای تغییر حوزه بهداشت عمومی که به طور سنتی بر سلامت جمعیت های انسانی به ویژه بدون توجه به محیط اطراف اکوسیستم های طبیعی تمرکز دارد، خواستار گردید. این پیشنهاد، تهدیدات نوپدیدی را در نظام های طبیعی و انسان ساز که از بشریت حمایت می نماید، به رسمیت شناخت.

در سال 2015، بنیاد راکفلر و مجله پزشکی لانست این مفهوم بر اساس مصوبات کمیسیون سلامت سیاره بنیاد راکفلر و مجله لانست راه اندازی کرد.

تعریف:

بر اساس تعریف سلامت - "حالت کامل رفاه جسمی، روحی، اجتماعی و معنوی و نه تنها فقدان بیماری یا معلولیت" - و همچنین اصول مندرج در مقدمه اساسنامه سازمان جهانی بهداشت، گزارش می دهد که سلامت سیاره ای اشاره به "دستیابی به بالاترین سطح قابل قبول استاندارد سلامت، رفاه و صلح در سرتاسر جهان از طریق توجه محسوس به نظام های انسانی - سیاسی، اقتصادی و اجتماعی دارد - که آینده بشریت و نظام های طبیعی زمین که محدوده محيطی امن تعريف شده که بشریت بتواند شکوفا شود، را شکل می دهد».

اصول:

گزارش کمیسیون لانست، اصول کلیدی هدایت ایده سلامت سیاره را تعیین کرده است. یکی از این اصول این است که سلامت انسان بستگی به "شکوفایی نظام های طبیعی و مدیریت و مباشرت عاقلانه از این نظام های طبیعی دارد". فعالیت های انسانی، مانند تولید انرژی و تولید مواد غذایی، منجر به اثر جهانی قابل توجه بر نظام های زمین شده است و دانشمندان را بر انگیخت تا به دوره های مدرن به عنوان عصر آنتروپوکسین (the anthropocene ) به عنوان عصر زمین شناسی فعلی و دوره ای که طی آن فعالیت بشری به نفع اقلیت بر روی آب و هوا و محیط زیست بوده اشاره نمایند. تأثیر انسان بر آب و هوا را "عصر انترپوکسین" می نامند.

یک گروه از دانشمندان نظام زمین و علوم زیستی که توسط یوهان روچستریم (Johan Rockström ) از مرکز انعطاف پذیری استکهلم (Stockholm Resilience Centre ) تشکیل شد، مفهوم 9 محور یا مرز سیاره را ارائه دادند که بشریت می تواند برای نسل های آینده رشد و پیشرفت سیاره را تداوم بخشد. مطابق با بروزرسانی 2015، چهار مرز سیاره شامل تغییرات آب و هوایی (climate change )، یکپارچگی زیست کره یا بیوسفر (biosphere integrity )، جریان های زیستی - زمین شناسی - شیمیایی (biogeochemical flows ) و تغییر نظام زمین (land-system change ) - همیشه بیش از حد بوده است.

این گزارش به این نتیجه رسید که اقدامات فوری و تحول آفرین برای حفاظت از نسل های کنونی و آینده ضروری است. یک حوزه و زمینه مهم که نیاز فوری دارد مورد توجه قرار گیرد، نظام حکمرانی و سازماندهی دانش انسانی است که برای رسیدگی به تهدیدات سلامت سیاره ناکافی تلقی می شود.

این گزارش چندین پیشنهاد کلی ارائه داده است؛ یکی از این پیشنهادها بهبود حکمرانی بود تا به ادغام سیاست های اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی و ایجاد، تلفیق و استفاده از دانش بین رشته ای کمک نماید. نویسندگان خواستار راه حل هایی مبتنی بر بازتعریف رفاه با تمرکز بر بهبود کیفیت زندگی (quality of life ) و بهبود بهداشت برای همه (health for all) و همچنین احترام به یکپارچگی نظام های طبیعی شده اند.

حفاظت از سلامت انسان در دوره آنترپوكسین

تقریبا هر اندازه گیری، سلامت انسان اکنون بهتر از هر زمان دیگری در تاریخ می باشد. امید به زندگی از 47 سالگی در 1950 تا 1955، به 69 سال در سال 2005 تا 2010 افزایش یافته است و میزان مرگ و میر در کودکان کمتر از 5 سال به طور قابل توجهی از 214 در هزار تولد زنده در 1950 تا 1955، به 59 در سال 2005 تا 2010 کاهش یافته است. اما این دستاوردها در سلامت انسان ها به قیمت هنگفتی از جمله تخریب نظام های زیست محیطی طبیعت در مقیاسی که هرگز در تاریخ بشری دیده نشده، بدست آمده است.

نمودارهای زیر نشان می دهد که جمعیت انسانی به ویژه از نظر شاخص های امید به زندگی، فقر و مرگ و میر کودکان زیر 5 سال نسبت به هر دوره درگذشته سالم تر و تندرست تر است.

شواهد رو به رشد شواهد نشان می دهد که سلامت بشریت به طور ذاتی با سلامتی محیط زیست مرتبط است، اما با اقدامات انسان ها، اکنون بشریت تهدیدی برای بی ثباتی نظام های کلیدی پشتیبانی از حیات بر روی زمین می باشد. بنابر این نتیجه گرفته می شود که تخریب مداوم نظام های طبیعی تهدیدی است که دستاوردهای بهداشتی در قرن گذشته را معکوس می نماید. به طور خلاصه، ما سلامت نسل های آینده را برای دستیابی به دستاوردهای اقتصادی و توسعه امروز گرو گذاشته ایم.

اما نمودارهای زیر نشان می دهد که در این دوره زمانی برای رسیدن به جامعه سالم تر و تندست تر، سیاره زمین به میزان بی سابقه ای با استفاده از منابع انرژی، آب و کودهای شیمیایی و تولید دی اکسید کربن، اسیدی شدن اقیانوس ها و از بین بردن جنگل های مناطق گرمسیری مورد بهره برداری قرار گرفته است.

محافظت از سلامت انسان بر روی سیاره زمین به سرعت در حال تغییر است. تأثیر فعالیت های انسانی بر نظام های طبیعی سیاره ما در چند دهه گذشته به سرعت در حال افزایش است و منجر به اختلال و تغییر بیشتر نظام های طبیعی شده است. این اختلالات در جو، اقیانوس ها و در سراسر سطح سرزمین های خشکی نه تنها باعث ریشه کن شدن گونه ها می شود، بلکه تهدیدی جدی برای سلامتی و رفاه انسان ها می باشند. توصیف و رسیدگی به این تهدیدات نیازمند یک تغییر الگوها می باشد.

دکتر ساموئل می یرز (Samuel Myers ) در سخنرانی 13 نوامبر 2017 خود در آکادمی علوم پزشکی مقیاس تاثیرات انسانی بر نظام های طبیعی و اثرات بهداشتی مرتبط با آن تقریبا هر بعد سلامت انسان شرح داد. وی چند موضوع کلی از سلامت سیاره را برجسته می سازد و نشان می دهد که پیشرفت هایی را در زمینه آموزش، پاداش، ارتقاء و تدارک این نسل از دانشمندان بهداشتی به منظور جلوگیری از تهدیدات بهداشتی فوری انجام داده ایم با شکست مواجه شده است و آنها باید از سیلوهای انفرادی خود خارج شوند. پیشنهاد نهایی وی حفاظت از سلامتی نسل های آینده نیازمند مراقبت بهتر از نظام های طبیعی زمین می باشد.

مقایسه با سایر حوزه ها:

سلامت سیاره پاسخی به حوزه ها و الگوهای موجود مانند بهداشت عمومی، بهداشت محیط، سلامت واحد (One Health ) و بهداشت بین المللی است.

در حالی که ممکن است تعاریف رقابتی درباره سلامت جهانی (global health ) وجود داشته باشد، همانطور که سلامت جمعیت های انسانی به طور کلی در یک زمینه جهانی برای پاسخی به جنبش مرزی- متقاطعی از پیشران ها و همچنین خطرات سلامت، و بهبود در مفهوم قدیمی تر بهداشت بین المللی با تاکید جدید آن مبنی بر دستیابی به عدالت در سلامت در میان همه افراد جامعه تعریف شده است. سردبیر مجله اکونومیست (The Economist ) ریچارد هورتون (Richard Horton ) در یک نشست ویژه سال 2014 درباره بهداشت سیاره نوشت که سلامت جهانی دیگر قادر به پاسخگویی به تقاضاهای جوامع نیست، زیرا هنوز زمان برای تشریح و توضیح برخی از چالش های جدی جهان محدود شده است. " سلامت جهانی به طور کامل بر بنیان طبیعی که انسانها آن برروی سیاره خود زندگی می کنند، به طور کامل توجه ندارد. نه عوامل آن در قدرت و شکنندگی تمدن های انسانی تأثیر نمی گذارد. جودیت رودین(Judith Rodin )، رئیس بنیاد راکفلر، سلامت سیاره را به عنوان یک رشته جدید در سلامت جهانی اعلام کرده است.

موضوعات:

سلامت سیاره به خودی خود با حکمرانی و تولیت آن ارتباط دارد که تهدیدی برای پایداری تمدن بشری، محیط زیست و سیاره محسوب می شود. به طور خاص، آنها با سه نوع اصلی از چالش ها شامل "چالش های تخیلی (imagination challenges )"، از جمله عدم ناتوانی انسان درمحاسبه پیامدهای درازمدت انسانی و محیط زیستی ناشی از پیشرفت انسانی؛ "چالش های تحقیق و اطلاعات (research and information challenges )"، از جمله کسری بودجه و عدم دامنه پژوهش؛ و "چالش های حکمرانی (governance challenges)"، مانند اقدامات زیست محیطی تاخیری توسط سازمان های دولتی از طریق عدم تمایل، عدم قطعیت یا عدم همکاری به مقابله می پردازند.

یک تمرکز اخلاقی اولیه پژوهش های سلامت سیاره، همکاری و عدم همکاری های انسانی در قالب مناقشه و جنگ، ملی گرایی و رقابت است. به عنوان یک هدف، کمیسیون لانست در ارتباط با برنامه سلامت و تغییرات آب و هوایی در نظر دارد تا از مکانیسم پاسخگویی به پیگیری همکاری های انسانی و مطالعه ارتباط بین سلامت، آب و هوا و اقدام سیاسی استفاده نماید.

به همین ترتیب، تغذیه و رژیم غذایی عوامل و شاخص های مهم سلامت سیاره ای هستند. دانشمندان بر این باورند که رشد جمعیت انسانی ظرفیت پذیرش یا بارگیری سیاره را تهدید می نماید. رژیم های غذایی، کشاورزی و فناوری باید برای پیش بینی جمعیتی در حدود 9 میلیارد نفر تنظیم شود، در حالی که عواقب زیان آوری بر محیط زیست از طریق زباله های مواد غذایی و رژیم های متراکم کربن کاهش داده شود. تمرکز تحقیقات سلامت سیاره، راه حل های تغذیه ای است که برای گونه های انسانی و محیط زیست پایدار باشد و پژوهش های علمی و سیاسی برای ایجاد و پیاده سازی راه حل های مورد نظر تولید نمایند.

نمودارهای زیر نشان می دهد که در مسیر فعلی جمعیت انسانی برای تامین نیازهای آب و غذا خود حتی فشار بیشتری بر روی سیاره زمین وارد می آورد.

سلامت سیاره به دنبال یافتن راه حل های بیشتر برای پایدار کردن انسان و محیط زیست جهانی از طریق همکاری و تحقیق در تمام بخش ها، از جمله اقتصاد، انرژی، کشاورزی، آب و بهداشت می باشد. از دست دادن تنوع زیستی، قرار گرفتن در معرض آلاینده ها، تغییرات آب و هوایی و مصرف سوخت، همه مسائلی هستند که به طور یکسان سلامت انسان و محیط زیست را بطور یکسان تهدید مینمایند و به همین ترتیب،نقاط کانونی این حوزه هستند.

نمودارهای زیر نشان می دهد با این روند، تداوم آسیب به سیاره زمین باعث آسیب به سلامت جمعیت انسانی خواهد شد.

پیشرفت از سال 2015:

در دسامبر 2015، دانشگاه هاروارد همراه با انجمن حفاظت از حیات وحش (Wildlife Conservation Society ) و سایر سازمان های همکار، پیمان سلامت سیاره (the Planetary Health Alliance) را برای ترویج این مفهوم تأسیس کردند. هدف این اتحادیه حمایت از توسعه "حوزه تحقیقات کاربردی دقیق، سیاستگذاری متمرکز، بین رشته ای است که با هدف درک و مقابله با پیامدهای سلامت انسان ناشی از شتاب تغییر در ساختار و عملکرد نظام های طبیعی زمین است.

ابتکارات پیمان شامل تشکیل دوره فلوشیپ سلامت سیاره بنیاد راکفلر، یک دوره سلامت سیاره برای دانشجویان کارشناسی ارشد هاروارد و یک نشست سالانه بهداشت سیاره است که برای اولین بار در آوریل 2017 در بوستون، برگزار گردید.

مجله با دسترسی آزاد "سلامت سیاره لانست (Lancet Planetary Health )" نسخه افتتاحیه خود را در آوریل 2017 منتشر کرد.

نمودارهای زیر نشان می دهد برای حفاظت از سلامت انسان، ما باید سلامتی سیاره خود را با راه کارهای زیر حفظ نمائیم زیرا حیات ما به آن وابسته است.

دومین نشست سالانه سلامت سیاره 2018:

به دنبال نخستین نشست موفق سلامت سیاره در بوستون، دومین نشست سالانه سلامت سیاره از 29 تا 31 می  2018، در دانشگاه ادینبورگ، بریتانیا برگزار خواهد شد. هدف از برگزاری دومین نشست سالانه سلامت سیاره در ادینبورگ، گردهم آمدن جوامع جدید از سراسر جهان برای برانگیختن همکاری های بین رشته ای و بین حوزه ای است تا راه حل های پیچیده برای چالش های بزرگ سلامت سیاره شناسایی شود. هدف کنفرانس این است که چگونگی تأثیرات سلامتی تغییرات محیطی مختلف مشهود در پایگاه های منطقه ای رابررسی نمائیم و پاسخ های تازه ای به مسائل سلامت سیاره نشان داده شود. هدف ما همکاری با محققان، سیاست گذاران، برنامه ریزان و جوامع محلی است که این تاثیرات بهداشت سیاره را تجربه می کنند و سیاست های متناسبی با پیشرفت تحقیقات و نوآوری های منطبق با هر اقدام در بخش های مختلف اتخاذ کرده اند. انتظار ما این است که از طریق گردهمایی گروه متنوعی به صورت حضوری و از طریق جلسات کوچک ماهواره ای منطقه ای، دسترسی جهانی خود را به دیدگاه جامعه سلامت سیاره برای یافتن پیشرفت ها و راه حل های سلامت سیاره گسترش دهیم.

پیمان سلامت سیاره همراه با دانشگاه ادینبورگ، اتحادیه ژئوفیزیک آمریکا،سازمان Wellcome Trust ، کمیسیون سلامت سیاره مجله لانست و مرکز تحقیقات آینده زمین (Future Earth) دومین نشست سالانه سلامت سیاره را از  29 می تا اول ژوئن 2018 در ادینبورگ، بریتانیا برگزار می نمایند. این نشست توسط بنیاد راکفلر از طریق کمک هزینه به پیمان سیاره حمایت می شود. سازمان Wellcome Trust  از سفر علمی و جلسات ماهواره ای که در تاریخ اول ژوئن 2018 برگزار می شود، حمایت رده است.

برای کسب اطلاعات بیشتر در ارتباط با این کنفرانس می توانید به نشانی https://planetaryhealthannualmeeting.org / مراجعه نمائید.

  اصول کنفرانس:

1. ارتقاء دانش سلامت سیاره از مقیاس جهانی به مقیاس محلی، از جمله درک تهدیدات سلامت انسان و زیست بوم و راهبردهای مبتنی بر شواهد برای پیشگیری و کاهش این تهدیدات؛

2. تقویت ارزش های بنیادین سلامت سیاره، از جمله احترام به ارزش حیات انسانی و غیر انسانی، حقوق بشر عموم مردم و عدالت توزیع شده و بین نسلی؛

3. عمل به مسئولیت های محیطی الگو و بهترین نمونه ها و به عنوان یک الگو برای جلسات مرتبط با آینده در سطح جهانی؛

4. نمایش حضور گسترده محققان و پزشکان سلامت سیاره بدون توجه به جنس، نژاد، سن، جغرافیا و حوزه رشته ای تحصیلی؛

5. ارائه کمک های مالی و جبران هزینه های حضور دانشجویان و محققان حرفه ای جوان؛

منابع:

 1. Planetary health, www.Wikipedia.com

2. The 2018 Planetary Health Annual Meeting, www.planetaryhealthannualmeeting.org

3. Info graphicPlanetary health, www.thelancet.com/infographics/planetary-health

4. Safeguarding human health in the Anthropocene epoch: report of The Rockefeller Foundation–Lancet Commission on planetary health, www.thelancet.com/commissions/planetary-health

5. The Planetary Health Alliance (PHA), www.planetaryhealthalliance.org/