مشکلات دامپزشکی از زمانی آغاز شد که دانشگاه آزاد وارد عرصه شد/ با حذف داروخانه‌های دامپزشکی مخالفم

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: تفرقه میان دامپزشکان یکی از نقاط ضعف حوزه دامپزشکی است. این را استاد پیشکسوت دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران به حکیم مهر می‌گوید.

«دکتر سید محمدمهدی کیایی» با نظریه حذف داروخانه‌های دامپزشکی مخالف است و اجرای این طرح را باعث ازبین بردن فرصت‌های شغلی می‌داند.

حکیم مهر: آقای دکتر، مهمترین مشکلات و چالش‌های حال حاضر دامپزشکی از نظر شما چیست؟

مشکلات دامپزشکی زیاد است و من برای شروع از خودمان آغاز می‌کنم. متاسفانه ما متفرق هستیم؛ یعنی آموزش، اجرا، نهادهای تصمیم‌گیر و نهادهای نظارتی مثل نظام دامپزشکی، هر یک ساز خود را می‌زنند. زمانی که نظام دامپزشکی تشکیل شد، تمام مدیران محترم سازمان دامپزشکی، دانشگاه‌ها و سایر نهادهای درگیر، در تدوین آن شرکت داشتند و ۳ سال طول کشید تا آیین‌نامه آن تدوین و تصویب شد و به امضای همه رسید. اما هنوز در زمینه اجرا مثل صدور پروانه، بین نظام و سازمان اختلاف وجود دارد. این اختلافات باید حل شود که نشده است.

علاوه بر تفرقه، چالش دوم که اتفاقا مهمتر‌ هم هست، این است که متاسفانه این رشته بسیار ناشناخته‌ است. دامپزشکی برای خود من که حدود ۵۰ سال پیش وارد دانشکده شدم، ناشناخته بود و کسی آن را برایم توضیح نمی‌داد. بعدها متوجه شدم که دنیای با عظمتی است. آنهایی هم که همین الان وارد رشته می‌شوند، شناخت کافی از آن ندارند. جامعه هم اطلاعات چندانی ندارد. این اواخر کمی بحث حیوانات خانگی رواج پیدا کرده که فقط بخش کوچکی از دامپزشکی است. دامپزشکی کوه یخی است که شما فقط قله آن را می‌بینید و بدنه آن بسیار گسترده است.

شما در دنیا اجازه مصرف هیچ دارویی را ندارید، مگر اینکه آن دارو سال‌ها روی حیوان تست شده باشد. بیماری‌ها تقریبا یکی است و کسانی که تست می‌کنند عمدتا دامپزشک هستند. یک پزشک امکان ندارد عمل جراحی انجام دهد، مگر اینکه سال‌ها روی حیوان تست شده باشد. من در پایان‌نامه خودم که در زمینه پیوند عروق بود، دستگاهی را برای پیوند قلب آورده بودم که جرأت نمی‌کردم آن را روی انسان‌ها امتحان کنم. پایان نامه من بود، لذا رگ سگ را از جاهای مختلف بخیه می‌زدم. این دستگاه شاید به مدت یک سال روی تعداد زیادی سگ تست شد تا قلق آن دست جراح آمد و شروع به کار کردند؛ لذا حذف این بخش از مطالعات پزشکی به مثابه حذف مادر است.

دانشی که باید زاییده شود، بخش عمده‌ای از ریشه آن در دامپزشکی است. این را مردم نمی‌دانند. وقتی صحبت از دامپزشکی می‌کنیم، دامپزشکی یک عرصه عظیمی است که از حیوانات در دل اقیانوس شروع می‌شود و تا پرندگانی که در اوج آسمان‌ها هستند ادامه داد. اگر دلفین‌ها در بوشهر بمیرند، به سراغ دامپزشک می‌روند. عرصه محدود نیست و خیلی گسترده است اما مردم اینها را نمی‌دانند.

حکیم مهر:‌ شما مدتی رئیس گروه دامپزشکی در وزارت علوم بودید اما استعفا کردید. چرا؟

به دلیل همین مشکلات استعفا کردم. ما جلسه برگزار می‌کردیم، کارشناسان جمع می‌شدند و مصوبه می‌کردیم که مثلا تا سقف این تعداد دانشجو جذب شود، اما در عمل می‌دیدیم که دو برابر آن جذب می‌شد. وقتی علت را می‌پرسیدیم می‌گفتند فلان مقام مسئول دستور داده‌اند. فلان مسئول هم می‌گفت که از مافوق خود دستور گرفته‌ام. قبلا این بهانه را هم داشتند که دکتر احمدی‌نژاد در سفر استانی این را تصویب کرده است، لذا شما امروز می‌بینید که در یک شهر ۲ و بعضاً در یک استان ۳ دانشکده دامپزشکی وجود دارد که بودن آنها هیچ ضرورتی ندارد.

وقتی کشوری مثل کانادا با آن عظمت با ۵ دانشکده دامپزشکی اداره می‌شود، آن هم دانشکده‌هایی که در حد بسیار محدود دانشجو می‌گیرند، چه لزومی دارد مایی که نه صادراتی داریم، نه مثل آنها پت و حیوان خانگی، این همه دانشکده داشته باشیم.

حکیم مهر: ریشه مشکل از نظر شما کجاست؟

به نظر من مشکلات ما زمانی آغاز شد که دانشگاه آزاد وارد عرصه شد و این شاخه را تجارت خوبی تشخیص داد. دانشجو می‌گفت مثلا فیزیک بخوانم و فارغ‌التحصیل ‌شوم، در نهایت چه؟ اما اینجا حداقل یک «آقای دکتر» به من می‌گویند!

حکیم مهر:‌ شما به عنوان مسئول چه اقدامی انجام دادید؟

ما مسئولین امر، اعم از آموزش و تصمیم‌گیر تحت سیطره یک گروه دیگر بودیم که آنها اصلا به این مساله فکر نمی کردند و لذا نتوانستیم این مساله را کنترل کنیم. خود مسئولین دانشگاه آزاد، من را برای ماموریت به یک استان فرستادند تا وضعیت استانداردهای دانشکده دامپزشکی آنجا را بررسی کنم. من با مشاهده وضعیت غیر مطلوب آنجا، گزارش خود را ارائه کردم و پیشنهاد دادم سالی ۴۰ دانشجو جذب کنند تا کمبودهای دانشکده اصلاح شود. آنها از گزارش من لج کردند و ۸۰ نفر در ترم اول و ۸۰ نفر در ترم دوم دانشجو گرفتند!

یک مقدار از این مساله، ناشی از بی‌توجهی است. ما وقتی ۷ سال از وقت یک جوان را می‌گیریم، هیچ کس توجه نمی‌کند که این هفت سال، ‌بهترین مقطع زندگی این جوان است. پول هم خرج می‌کند و به عنوان مولد کار نمی‌کند. بعد دنبال کار می‌گردد و دلیل عمده آن این است که ما به عرضه و تقاضا توجه نمی‌کنیم و به دنبال منافع خود هستیم. می‌گوییم داوطلب شیمی کم شده است، دامپزشکی بگیریم که چرخ دانشگاه بچرخد، چون اینها اسم می نویسند. این به ضرر مردم، به ضرر جامعه و به ضرر آموزش عالی است و باعث سرخوردگی و خیلی چیزهای دیگر می‌شود.

حکیم مهر: برای حل مشکل تقابل داروخانه‌ها و کلینیک‌های دامپزشکی و جلوگیری از فروش بدون نسخه دارو چه راهکاری به نظرتان می‌رسد؟

فروش بدون نسخه دارو بسیار مهم و از خطرناک‌ترین مقوله‌هایی است که ما با آن مواجه هستیم. البته تمامی داروخانه‌داران باید دکتر دامپزشک باشند و خود آنها هم می‌توانند تشخیص دهند، اما تا زمانی که کلینیسین دام یا پرنده را معاینه نکرده، نباید بدون جهت دارو تجویز کرد.

داروخانه‌داری که بعضا داروساز نیست، در داروخانه نشسته و دارو تجویز می‌کند. خود این مساله به مرور نهادینه شده و تبدیل به فرهنگ می‌شود. فرهنگ استفاده بی‌ربط از دارو. ما عوامل و تهدیدهای بیولوژیک را با تهدیدهای شیمیایی پاسخ می‌دهیم و دفع می‌کنیم که این مساله دفع فاسد به افسد است. ما قصد داریم تهدید بیولوژیک را حذف کنیم اما تهدید شیمیایی وارد می‌شود. شیر و گوشت وارد بازار می‌شوند و مملو از دارو هستند. این باید کنترل شود که بخشی از آن از همین مسیر است.

حکیم مهر: برخی صاحب‌نظران معتقدند که داروخانه‌های دامپزشکی باید حذف شوند. نظر شما چیست؟

بنده مخالفم. حجم عظیمی از فارغ‌التحصیلان را داریم که همگی در داروخانه‌ها جا افتاد‌ه‌اند. با اینها چه کنیم؟ بخش عظیمی از این مشاغل را از دست می‌دهیم در حالی که دسترسی به دارو را از بین نبرده‌ایم. چون داروهای بدون نسخه رد و بدل می‌شود و حتی داروهای خطرناکی که از ۱۰ سال پیش از فارماکوپه حذف شده، در حال وارد شدن هستند.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.