تهاتر: به جای پول یک دز واکسن دامی، چند لیتر شیر یا چند کیلوگرم گوشت - دکتر حسین یاوری

تهاتر: به جای پول یک دز واکسن دامی، چند لیتر شیر یا چند کیلوگرم گوشت

دکتر حسین یاوری

دامپزشک، متخصص بهداشت و بیماری های آبزیان

از زمانی که انسان، تخصصی شدن فعالیت‌ها را پذیرفت، تهاتر و معاملات تهاتری آغاز شد. منظور ما زمانی است که مثلاً یک نفر به نتیجه رسید که دامداری را بهتر از کشاورزی بلد است و اتفاقاً همسایه‌اش فهمید که کشاورزی را بهتر از دامداری انجام می‌دهند . پس یکی به صورت تخصصی به دامداری و دیگری به صورت تخصصی به کشاورزی مشغول شد. آنها احتمالاً مجبور بوده‌اند مقدار مشخصی گوشت را در مقابل مقدار مشخصی سیب زمینی یا گندم یا چیزی شبیه این، معامله کنند. این نوع معامله همان چیزی است که به آن معامله پایاپای یا تهاتر (به انگلیسی: Barter) می‌گویند که با خلق پول، این روش معامله حداقل برای معاملات کوچک به فراموشی سپرده شده است.

با این حال تعجب نکنید! قرار نیست این نوشتار تهاتر یا نحوه ی نخستین معاملات انسان را بازگو کند بلکه می خواهد با شیوه ای ساده تر بخشی از ساختار هزینه ی مدیریت پیشگیری بیماری ها در دامپزشکی را نسبت به تولید بازگو کند یا به عبارتی دیگر، با زبانی ساده تر نقش مدیریت هزینه کرد دامپزشکی را در بهره وری اینگونه بیان کند که برای رسیدن به اصلاح بهداشت و سلامتی دام، افزایش تولیدات دامی با قیمت مناسب، پیشگیری و جلوگیری از انتقال بیماری های مشترک توسط حیوانات اهلی و وحشی به انسان، خلاف روش­های مدیریتی مرسوم که برای محاسبه ی بهره وری از روشهای ریاضی یا داده های پیچیده استفاده می کنند، از روشی ساده تر یعنی تهاتر به نقش دامپزشکی در بهره وری و ساختار هزینه در مدیریت بهداشت دامی بپردازد.

از آنجاییکه همه می دانیم، سالهاست مردم عادت دارند به جای مبادله کالا با کالا از پول استفاده می کنند. این گفتار را برای روشن شدن موضوع با این سوال ادامه می دهیم که اگر قرار باشد مثل نخستین معاملات انسان رفتار شود، در قبال یک دز واکسن به عنوان مثال تب برفکی گاوی چه مقدار شیر یا گوشت باید دریافت گردد؟!

پس بدون هیچ شرح و برداشتی اضافی از طرف این قلم، اگر حاضرید با این کمینه همراه شوید تا در پی پاسخ مناسب برای این پرسش باشیم و مهمتر از آن، به یک وحدت رویه در خصوص مفهوم پردازی عملی بهره وری مبتنی بر ساختار هزینه در فعالیت های دامپزشکی برسیم، لازم است حداقل چارچوب، قواعد یا فرضیات انجام یک موافقت نامه برای هزینه کرد یک پروژه نیز رعایت شود تا حداقل بتوانیم در بخش نتیجه گیری وقتی در بوته ی بحث و قضاوت قرار گیرد، بگوییم این تجزیه و تحلیل فقط در روی کاغذ انجام نگرفته است بلکه همین حالا در میدان عمل در حال اجرا است و اینگونه که در بعضی از کارهای تیمی مرسوم مثل مسابقات فوتبال یا فوتسال که گفته می شود در روی کاغذ تیم "الف" نسبت به "ب" برنده بود ولی در میدان عمل چون هزینه بستن تیم کافی نبود، در میدان بازی بازنده شد! پیش نیاید.

از این جهت رسیدن به وحدت رویه همانطور که در پاراگراف بالا آمده است مهم و حیاتی است چرا که بعید است در بیان ساختار هزینه ها بویژه مسایل اقتصادی دیدگاه ها یکسان باشد؛ با این وجود به این نکته هم واقف هستیم همانطور که عمر پدیده ای به نام پول و سیستم مالی را می توان در حد یک جرقه، در کل تاریخ بشر کوتاه و ناگهانی دانست، این نوید هم هست با برخی بحث و گفتگوهای  هم بتوان عملکرد "بهره ور محور" یک فعالیت را با استفاده از تمثیل ها و حتی روش های قدیمی مثل تهاتر ساده تر در معرض نمایش یا ارایه برای تصمیم سازی و تصمیم گیری قرار داد.

همچنین خاطر نشان می شود که در این نوشته فرصت نیست درباره ی تمام واکسن های دامپزشکی که بر علیه ویروس ها، باکتری ها، تک یاخته ها، کرم های بیماری زا و بیماری های غیر عفونی تولید می شود بحث و گفتگو گردد. همچنین قرار نیست ارتباط بین محققین بیماری های انسانی و دامی، پزشکان، دامپزشکان و کارشناسان بهداشت در برقراری و پیاده کردن روش ها و تکنیک های جدید، فراهم کردن و آماده نمودن یا انتخاب حیوانات مدل و همچنین مبارزه با بیماری های نوپدید و بازپدید را دوباره بیان کند و حتی  در اینجا پای هزینه ها و خدمات انجام  واکسیناسیون در قالب طرح های توسعه آنطور که شایسته و بایسته است سخنی به میان نخواهد آمد بلکه فقط و فقط قرار است اگر تفاهم نامه ای بین دامدار برای خرید یک دز واکسن یا خرید یک لیتر سم برای پیشگیری از بیماری های دامی بسته شود و قرار باشد بجای پول، کالایی مثل  شیر یا گوشت بابت خرید واکسن پرداخت شود یا تهاتری انجام گیرد، سهم پرداختی با مقیاس گوشت یا شیر چه مقدار خواهد بود و حداقل این نتیجه دریافت شود که آیا این هزینه سوای مزایای بهداشتی، صرفه ی اقتصادی دارد یا اینکه به آن بهره وری مطرح شده در تمام مباحث اقتصادی اینگونه فعالیت ها نقش موثری دارد؟

همانطور که پیشتر آورده شد معمولا برای سادگی محاسبات در نوشتن هزینه ها در تفاهم نامه ها که در سازمان های مدیریت و برنامه ریزی نیز مرسوم است، از جداول استفاده می شود که در این نوشته هم سعی بر این است فرمت جدولی هزینه کرد هم رعایت شود، گرچه بعید است در تفاهم نامه های تهاتری آن سالیان جدولی برای این روش معاملات بوده باشد!

در این جدول با دو دسته خانه یا سلول مواجه هستیم که یکی خانه های پر جدول است که نشات گرفته از فرضیات و طرح مسئله ای است که قبل از ارایه جدول خواهیم آورد و یک دسته خانه های خالی است که از تاکتیک جداول تو خالی (dummy table) که در بررسی ها یا تحقیقات گاه بیگاه استفاده می شود و قرار است مثل همیشه دعوت این کمینه را بپذیرید و شما صاحب نظران عزیز با نظرات و نقدهای ارزشمندتان هم نسبت به خانه های پر شده و هم خانه های خالی جدول با ما همراه شوید و در این مهم سهم و مشارکت فعال داشته باشید.

فرضیات مسئله در این نوشتار و جدول تهاتر برای درک بهتر ساختار هزینه  از این قرار است :

• جمعیت دام سبک کشور بالغ بر 50 میلیون به ارزش کلی 45 هزار میلیارد (با فرض میانگین قیمت 880 هزار تومان  برای هر راس دام سبک)، و اگر به این رقم تعداد 7 میلیون راس دام سنگین به ارزش 70 هزار میلیارد (که با فرض میانگین قیمت  هر راس دام سنگین ده  میلیون تومان) اضافه شود تخمین زده شود بالغ بر 110 هزار میلیارد تومان  ارزش ریالی بخشی از سرمایه ی دامی کشور است که سرمایه گذاری های وابسته به این جمعیت از قبیل جایگاه های نگهداری، صنایع وابسته از قبیل کارخانجات خوراک دام، کارخانجات لبنی و پروتئینی و... در این محاسبه و فرضیات نیامده است و از توان این قلم نیز خارج است.

• هزینه ی خدمات انجام واکسیناسیون برای یک واحد دامی سبک (یک راس گوسفند) 250 تومان و برای یک واحد دامی سنگین (یک راس گاو) 1200 در نظر گرفته شود.

• یک لیتر شیر 2500 تومان لحاظ شده است، پس تولید میانگین 20 لیتر شیر روزانه یک گاو مبلغ دریافتی از فروش بیست لیتر شیر حدود 50 هزار تومان است.

• قیمت یک کیلوگرم دام زنده اگر 22 هزار تومان در نظر گرفته شود و یک دام سبک 40 کیلوگرم باشد، مبلغ یک راس گوسفند 880 هزار تومان محاسبه خواهد شد که صد البته قیمت یک میش داشتی چند برابر این محاسبه خواهد شد.

• قیمت حال حاضر یک دوز واکسن به عنوان مثال تب برفکی گاوی 3000 تومان و گوسفندی 1500 تومان است و مابقی قیمت ها نیاز به بروز رسانی است که در این جدول نیامده است.

جدول تهاتر:

طبیعی است محاسبه ساختار هزینه کاملاً قراردادی است و بسته به این‌که چه سرفصل‌هایی برای هزینه تعریف کنید، گزارش ساختار هزینه می‌تواند بسیار متفاوت باشد. و صد البته فکر کردن و شناساندن فعالیت های دامپزشکی مبتنی بر ساختار هزینه آن هنگام کاری ارزشمند است که بتوان برای برنامه ریزان و سرمایه گذارن احتمالی این مهم را به درستی تحلیل کرد.