همه چیز درباره شیر شتر در گفت‌وگوی حکیم مهر با «دکتر امیر نیاسری»/ آنچه در بازار ایران عرضه می‌شود، شیر شتر نیست، بلکه دوغ شتر است

 

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: اخیراً بازار لبنیات کشور شاهد عرضه پر رنگ‌تر یک محصول نسبتا غریب به نام «شیر شتر» است. استاد دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران خواص زیادی را برای شیر شتر قائل است. «دکتر امیر نیاسری» در گفت‌وگو با حکیم مهر از تدوین استاندارد شیر شتر در گروه‌های مختلف برای سازمان استاندارد خبر می‌دهد اما خیلی خوش‌بین نیست که این استاندارد در مصرف و تولید رعایت می‌شود.

حکیم مهر: آقای دکتر، اخیرا فروش شیر شتر در سطح جامعه رواج پیدا کرده است. خواص این محصول چیست؟

شیر شتر دارای خواص بسیار عجیب و غریبی است. مثلا به دلیل دارا بودن انسولین، در درمان بیماران دیابتی به خصوص دیابت نوع یک بسیار موثر است که در این زمینه ما تحقیقاتی انجام دادیم و در دنیا نیز در مورد آن کتاب وجود دارد. همچنین در درمان بیماری‌های اوتیسمی نیز تاثیر زیادی دارد، کمااینکه در چند سال گذشته کارهای زیادی به خصوص توسط اتحادیه‌های اوتیسم در ایالات متحده و استرالیا و حتی خود اتحادیه اوتیسم ایران در این زمینه انجام شده و در برخی موارد تاثیرات مثبتی دیده شده است.

ایمونوگلوبولین‌هایی که در شتر هست و در شیر او ترشح می‌شود و تاثیر آن در تشخیص و درمان سرطان‌ها، پروژه‌های کلانی را در کشورهای اروپایی به خود اختصاص داده است. همین‌طور خواص دیگری مثل بالا بودن میزان ویتامین ث و بالا بودن آهن که مصرف آن به خانم‌های دارای کم خونی توصیه می‌شود. از طرفی بالا بودن املاح آن کاملا مشخص است. به طور خلاصه خواصی که در شیر شتر هست، آن را به‌عنوان یک حیوان «های‌تک» معرفی می‌کند.

حکیم مهر: آیا می‌توان شیر شتر را با شیر گاو مقایسه کرد؟

هیچ‌گونه فاکتورهای آلرژی‌زایی که در شیر گاو هست، در شیر شتر نیست. مثلا در کشور ما در موسسه تحقیقات IBB دانشگاه تهران، پپتید‌هایی را از شیر شتر جدا کردند که کاهش‌دهنده کلسترول و کاهنده فشار خون است. الان در مورد شیر شتر صرفا بحث یک ماده غذایی مطرح نیست. بلکه بحث یک ماده غذایی که می‌تواند خواص دارویی داشته باشد مطرح است و در شیر شتر واقعا این هست.

به نظر من این کم لطفی است که شیر شتر را معادل شیر گاو بدانیم. خواصی که در شیر شتر هست، به هیچ‌وجه در شیر گاو نیست. شیر گاو یک مغذی خوب و پایه مواد غذایی است، کمااینکه پایه ساخت شیر خشک برای اطفال نیز شیر گاو است. اما شیر گاو دارای یک سری مواد آلرژی‌زا برای کودکان است و ایجاد آلرژی غذایی می‌کند. در حالی که خوشبختانه در شیر شتر چنین آلرژن‌هایی وجود ندارد و لازم نیست که فرایندی برای آلرژن‌زدایی صورت گیرد. الان شرکت‌های غذایی و تولید کننده شیرهای خشک برای کودکان، به سمت استفاده از شیر شتر می‌روند، چون شیر شتر آن آلرژن‌ها را ندارد و ترکیبات آن نیز بسیار به شیر مادر نزدیک است. وقتی شیر خشک ساخته می‌شود، باید این را در نظر بگیرند که کمبود برخی مواد در شیر گاو را جبران و مواد اضافه را کم کنند تا متعادل‌سازی شود. شیر شتر، هم آلرژن‌ها را ندارد و هم اینکه خیلی شبیه شیر مادر است. در کل در مورد شیر شتر، نه باید اغراق شود و نه بی‌عدالتی و باید در حد خود به عنوان محصولی که می‌تواند جنبه غذایی و دارویی داشته باشد، معرفی شود.

حکیم مهر: آیا این محصول در بازار با استانداردهای لازم عرضه می‌شود؟

ما در دانشگاه تهران استاندارد شیر شتر را در گروه‌های مختلف برای سازمان استاندارد تعریف کردیم. اما اینکه آیا استاندارد در مصرف و تولید رعایت می‌شود، جای سوال دارد و من فکر می‌کنم نمی‌شود. در کشور ما شیر شتر توزیع نمی‌شود. بلکه آنچه توزیع می‌شود دوغ شتر است که بعضی از مردم دچار اشتباه شده و تصور می‌کنند که شیر شتر است. در صورتی که کاملا مشخص است که محصول تخمیری است.

حکیم مهر:‌ آیا این محصول تخمیری ضرر دارد؟ یعنی با این شرایط، آیا نیاز به برخورد و نظارت وجود دارد؟

به هر حال یک محصول تخمیری است. وقتی یک محصول تخمیر می‌شود، میزان اسیدیته آن حدود ۴ و ۵ می‌شود. اینجا باکتری‌های بیماری‌زا را نخواهیم داشت اما طعم آن دوغ‌های شتری که در کشور توزیع می‌شود، مختلف و مشخص است که از منابع گوناگونی برای این ایجاد تخمیر استفاده می‌شود. بعضی‌ها برای استارتر گاو از ماست استفاده می‌کنند. بعضی‌ها از یک محصولی که اول تخمیر شده و بعد مقدار کمی از آن را به شیر اضافه می‌کنند. چون شیر شتر ماست نمی‌شود. بلکه مستقیم به فرایند تخمیری می‌رود و تبدیل به دوغ می‌شود. لذا ۲۴ ساعت بعد از اینکه مایع را زدند در انکوباتور یا یک جای گرم می‌ماند و تبدیل به یک ماده تخمیری که به آن دوغ می‌گوییم، می‌شود.

حکیم مهر:‌ آیا این محصول تخمیری، واجد همان خواص شیر شتر هست یا نه؟

پاسخ به این سوال احتیاج به تحقیق دارد. من گزارش‌های زیادی در این موضوع ندیدم. این قدر که گزارش‌های متفاوت در مورد شیر شتر در سطح جهانی هست، در مورد دوغ شتر نیست. مضاف بر اینکه خارجی‌ها اصولا دوغ مصرف نمی‌کنند و به جای آن شیر مصرف می‌کنند. به همین دلیل گزارش‌های خیلی کمی از آنجا داریم یا لااقل من ندیدم.

حکیم مهر: در ایران چطور؟

در ایران هم روی کیفیت و اینکه خواص آن چیست، کاری نشده است. طبیعتا الان تولید دوغ شتر افزایش و رویکرد تولید کنندگان برای تولید این محصول تغییر کرده است.

حکیم مهر: آیا سازمان دامپزشکی توجهی به این حوزه دارد؟

بنده با سازمان دامپزشکی در گفت‌وگو هستم که یک سازو کار مشخص، هم برای بیماری‌های شتر و هم محصولات آن داشته باشند. اما مساله این است که جمعیت شتر هم زیاد نیست. طبق گزارش‌ها ما ۱۵۰ هزار نفر شتر داریم اما اعتقاد من این است که بر اساس گزارش‌های میدانی، بیش از ۵۰ هزار نفر هم نداریم، لذا به سازمان دامپزشکی هم نباید خرده گرفت، چون درگیر مسائل خیلی مهمتری از تمرکز روی شتر است. البته به این معنا نیست که بگوییم که سازمان هیچ برنامه‌ای نداشته باشد، اما موضوعات خیلی مهم‌تری هم هست. مردم با باید آگاه باشند، چون محصولی که ارائه می‌شود، ارزان هم نیست. هر لیتر آن بین ۱۰ تا ۴۰ هزار تومان در برخی مناطق به فروش می‌رسد. طبیعتا محصولی هم نیست که به شکل مستدام توسط یک مصرف کننده مصرف شود. به خصوص قشر متوسط به پایین که ممکن است روی تبلیغات چندبار آن را مصرف کنند، در حالی که در بحث درمان، استفاده مرتب ملاک است؛ اینکه یک بار یک نفر یک لیوان دوغ شتر بخورد، هیچ وقت در درمان موثر نیست.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.