حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: یکی از محققین برجسته ایرانی فعال در حوزه واکسن، کاندید دریافت مدال Gustav Nossal Medal به عنوان فردی که در دنیای واکسن تاثیرگزار بوده، شده است. این مدال که از سوی آکادمی علوم استرالیا به دانشمندانی که در یکی از حیطه‌های علوم زیستی شاخص هستند، اهدا می‌شود، احتمال دارد که امسال سهم یک دامپزشک نام‌آشنای ایرانی شود.
«دکتر فرهید همت‌زاده» استاد و مدیر گروه میکروبیولوژی، ایمونولوژی و بیماری‌های عفونی دانشکده دامپزشکی دانشگاه آدلاید، کاندید دریافت این مدال است و حتی اگر به آن دست پیدا نکند، به این مفتخر است که نام یک ایرانی در این لیست قرار گرفته است. او هم‌اکنون درحال تدریس در دانشگاه آدلاید استرالیاست و دقایقی از وقت خود را در خلال برگزاری کلاس، به حکیم مهر و خوانندگان آن اختصاص می‌دهد.
حکیم مهر: آقای دکتر، ضمن عرض تبریک خدمت شما، لطفا کمی در مورد این جایزه توضیح دهید.
تشکر می‌کنم. هر سال آکادمی علوم استرالیا تعداد خیلی محدودی مدال در حد ۴ یا ۵ مدال را در رشته‌های مختلف مثل علوم زمین، علوم زیستی، علوم اجتماعی، فیزیک و... به افرادی می‌دهد که در آن شاخص هستند. اساس این حرکت علمی، چیزی شبیه به جشنواره خوارزمی خودمان در ایران است. امسال ۳ مدال در نظر گرفته شده که یکی از آنها به نام «گوستاو نوسال» است؛ فردی که مشارکت زیادی در علوم زیستی استرالیا داشته و خودش کاشف رشته ایمونوتولرانس یا تحمل ایمنی ناشی از آنتی‌بادی هاست. به همین علت تم جایزه هم بیشتر در فاز ایمونولوژی و ... است.
تمی که برای امسال در نظر گرفتند، در زمینه واکسن است و قرار شد کسانی را که مشارکت خوبی در زمینه واکسن داشتند، کاندیدا کنند. روال کار هم به این ترتیب است که درخواست‌ها را برای دانشگاه‌های معتبر می‌فرستند تا ببینند چه فرد یا افرادی در آن دانشگاه‌ها وجود دارند که در این حیطه علمی فعال بودند. دانشگاه آدلاید بنده را به عنوان فردی که در حیطه علم واکسن در سال ۲۰۱۸ فعال بوده، به عنوان نامزد معرفی کردند و خوشبختانه با ایمیلی که دریافت کردم به من اطلاع داده شد که کاندیداتوری من از سوی آکادمی علوم استرالیا پذیرفته شده است.
حکیم مهر: برای هر مدال چند نفر کاندید می‌شوند؟
معمولاً حدود ۸ نفر را برای هر مدال نامزد می‌کنند که نهایتا یک نفر از آنها مدال را می‌گیرد؛ اما همین کاندید شدن، هم برای خود من و هم برای دانشگاه خبر خوشایندی بود. در ادامه یک هیات بررسی می‌کنند که ببینند از بین این ۸ نفری که کاندیدا شده‌اند، چه کسی واجد شرایط برای این کار است.
حکیم مهر: فکر می‌کنید چرا در این زمینه برای دریافت مدال نامزد شدید؟
دلایلی که از طرف معاون پژوهشی دانشگاه آدلاید برای من ارسال شده این است که اولاً سال گذشته یک مقاله در مجله نیچر در مورد واکسنی که در دانشگاه توسعه دادیم، چاپ کردم. واکسن مربوط به رترو ویروس‌هایی بود که در کوآلاها وجود دارد. علاوه بر آن من واکسن‌های متعددی را برای آنفلوانزا در کشورهای جنوب شرق آسیا مثل اندونزی طراحی کردم. البته من در این مسیر تنها نبودم و کار را به شکل گروهی پیش بردیم که من هم عضو آن هستم. سومین دلیل این بود که در سال ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ مقالاتی را در ژورنال‌های معتبر چاپ کردم که در آن به قضیه واکسن و شکست در امر واکسیناسیون توجه کردیم؛ مثلا ۳ مقاله چاپ کردم که تمام آن در زمینه واکسن است. به خاطر همین مشارکت‌هایی که در دنیای واکسن داشتیم و به خاطر اینکه تم امسال مدال «گوستاو نوسال» در مورد واکسن است، دانشگاه آدلاید من را به‌عنوان فردی که در دنیای واکسن مشارکت داشته، به آکادمی علوم استرالیا معرفی کرده است.
حکیم مهر: چه زمانی مشخص می‌شود که برگزیده نهایی کیست؟
هنوز این را به ما اطلاع ندادند اما فکر می‌کنم اواخر ماه سپتامبر نفر برگزیده را اطلاع می‌دهند و در یک مراسمی که احتمالا در نوامبر باشد، مدال‌ها را رسماً به برندگان اعطا می‌کنند. بنده تقریبا باید با ۸ نفر دیگر بر سر گرفتن این مدال رقابت کنم و مطمئن هستم هر کسی که برنده شود، حتما لایق دریافت آن بوده است. نمی‌گویم که حتما من برنده می‌شوم اما همین که در بین این همه نامزد، اسم ایرانی وجود دارد و روی واکسن کار می‌کند، برای خود من افتخار است.
حکیم مهر: خودتان چقدر خوش‌بین هستید که به‌َعنوان نفر نهایی انتخاب شوید؟
اصلا نمی‌دانم افرادی که در این زمینه کار کردند، چه فعالیت‌هایی انجام دادند؟ کاری که کردند، چقدر به درد مردم می‌خورد و چه تاثیری در بهبود بهداشت انسانی و حیوانات داشته است. چون بحث در زمینه واکسن است، ما باید با افرادی که در زمینه پزشکی فعالیت می‌کنند هم رقابت کنیم. من فقط می‌دانم نهایتا ۸ نفر انتخاب شدند و نمی‌دانم که وضعیت خودم در بین آنها چگونه است. اصلا نمی‌دانم آن ۸ نفر چه کسانی هستند؟ اما تا همین اندازه هم برای من هم سورپرایز بود و هم خیلی خوشایند.
حکیم مهر: آقای دکتر، در خصوص واکسن و سیاست‌های سازمان دامپزشکی ایران در قبال آن، ایده‌های متفاوتی وجود دارد. برخی صاحب‌نظران می‌گویند در ایران تصور برنامه‌ریزان بر این است که اگر صرفاً یک طرح واکسیناسیون اجرا کنند، کار تمام است و مثلا بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان از بین می‌رود. نظر شما چیست؟
برای کیس خاص آنفلوانزا، همانطور که من بارها در ایران هم گفتم و در مقالاتی که چاپ کردم هم به آن اشاره کردم، ما باید این مساله را به‌عنوان یک پدیده مالتی فاکتوریال نگاه کنیم. چون فاکتورهای زیادی در این بین وجود دارند و مخصوصا بایوسکیوریتی خیلی مهم است.
همین دانش عمومی راجع به اینکه ویروس به چه شکل می‌آید، بیماری به چه شکل ایجاد می‌شود و چگونه می‌توان جلوی ورود ویروس را گرفت، خیلی مهم است. ویروس‌ها می‌آیند و این اجتناب‌ناپدیر است و در همه کشورهای جهان وجود دارد. ما نمی‌توانیم از آن جلوگیری کنیم اما می‌توانیم تا جای ممکن اثرات مخرب آن را کاهش دهیم؛ بنابراین یکی از ابزارهای بایوسکوریتی خوب، واکسن خوب است. من نمی‌گویم واکسن، بلکه می‌گویم واکسن خوب و موثر.
حکیم مهر: تعریف واکسن خوب و موثر چیست؟
واکسن خوب و موثر واکسنی است که با سویه‌های در گردش در کشور هماهنگی داشته باشد، دارای ایمنی‌زایی خوبی باشد و از نظر کاربرد، آسان و ارزان باشد. تولیدکننده برای هابی کار نمی‌کند و می‌خواهد از آن سود ببرد و البته که باید سود ببرد. بنابراین اگر واکسنی گران باشد یا موثر نباشد یا به درد نخورد، فوراً آن را دور می‌ریزد و دیگر سراغ آن نخواهد آمد. چون اصطلاحاً می‌گویند که «کاست بنفیت» نیست. پس اگر نسبت سود به مخارج آن خوب نباشد، دنبال آن نخواهند آمد. بنابراین من عقیده دارم واکسن خیلی خوب واکسنی است که بر اساس سوش‌های در گردش همان مناطق طراحی شده باشد، ایمنی‌زایی خوبی داشته باشد از نظر کاربرد آسان و ارزان باشد.
واکسن ابزار خیلی خوبی است ولی این را هم باید بدانیم که نمی‌توانیم از هیچ واکسنی در دنیا انتظار اعجاز داشته باشیم و بگوییم الان واکسن ساختیم و زدیم و خیالمان راحت شد. باید برنامه‌ها و مانیتورینگ بعد از واکسیناسیون، برنامه خروج از واکسیناسیون و برنامه ارتقا دادن واکسن‌ها وجود داشته باشد. مثلا ۱۷ سال پیش ویروس H9N2 در کشور آمد و چندی بعد واکسن آن ساخته شد. این واکسن ظرف ۱۶ سال گذشته هیچ ارتقایی نداشته است، در حالی که ویروس مسلما تغییر می‌کند. در صورتی که اگر بگوییم یک واکسن می‌سازیم و تا ابد استفاه می‌کنیم، این آب در هاون کوبیدن است.
حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.
خوب کاری کردی رفتی اینجا موندن فقط پوسیدنه. نه ارزشی برای علم قایل هستن و نه عالم رو ارزشمند میدونن. به امید روزای خوب برای همه اون کسایی که در این کشور دیده نشدن و راهی اون طرف آبها شدن. 
دیدگاه آقای دکتر درباره واکسن فوق حاد بسیار درخشان است. آنچه سالیان گذشته از سوی افرادی که خود را دارای تقوای علمی هم می دانستند انکار می شد و می شود. | ديدگاه بقيه محققين داخل كشورهم مانند ديدگاه آقاي دكتر همت زاده درباره واكسن درخشان است. همه آنها خوشبختانه تقواي علمي دارند. همه كساني كه دل نگراني دارند دنبال انكار نبوده و نيستند،بلكه صحبتشان همان پاراگراف و بويژه جمه آخر صحبت اقاي دكتر همت زاده است. ارزش علمی و شخصیتی استاد دکتر همت زاده مثل ارزش الماس کوه نوره . یعنی دیگه مثل ایشان هیچ جایی پیدا نمیشه 
