گفت‌وگوی حکیم مهر با «دکتر فرهید همت‌زاده» استاد دانشکده دامپزشکی دانشگاه آدلاید استرالیا/ از عضویت در آکادمی علوم استرالیا تا تحقیق در زمینه کروناویروس در حیوانات

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی:‌ استاد و مدیر گروه میکروبیولوژی، ایمونولوژی و بیماری‌های عفونی دانشکده دامپزشکی دانشگاه آدلاید استرالیا معتقد است دُزی که از ویروس کرونا به حیوانات اکسپوز می‌شود و دُزی که آنها در بدن خود تکثیر می‌دهند و می‌توانند آزاد کنند، برای انتقال یک عفونت از فردی به فرد دیگر کافی نیست و لذا تا این لحظه هیچ مدرکی دال‌بر انتقال کووید-۱۹ از حیوانات به انسان وجود ندارد.

 «دکتر فرهید همت‌زاده» که به تازگی به‌عنوان عضو آکادمی علوم استرالیا پذیرفته شده‌، در گفت‌وگو با پایگاه خبری تحلیلی حکیم مهر از وضعیت تدریس دامپزشکی در این کشور در بحبوحه کرونا می‌گوید.

حکیم مهر: آقای دکتر، شنیدیم که حضرتعالی به‌عنوان عضو آکادمی علوم استرالیا پذیرفته شده‌اید. ضمن عرض تبریک، لطفاً از چگونگی انتخاب و اهمیت این رخداد بفرمایید.

آکادمی علوم استرالیا شبیه فرهنگستان علوم کشور خودمان است که شاخه‌های مختلفی دارد. در این آکادمی، یک کارگروه متعلق به کرونا ویروس تشکیل شد که در آن اطلاعات انسان‌های متخصص در این زمینه را جمع‌‌‌آوری و تعدادی را به‌عنوان عضو آکادمی علوم استرالیا انتخاب کردند. بنده هم توفیق داشتم که انتخاب شوم و در حال حاضر عضو افتخاری آکادمی علوم استرالیا در کارگروه کرونا ویروس هستم.

حکیم مهر: اتفاقا سال گذشته هم از سوی همین آکادمی کاندید دریافت مدال Gustav Nossal Medal به عنوان فردی که در دنیای واکسن تاثیرگزار بوده، شدید. آن مدال به کجا رسید؟

آن مدال را دریافت نکردم، اما امسال این عضویت را گرفتم.

حکیم مهر: به عنوان یک ویروس‌شناس نظر شما در خصوص ابتلای حیوانات به کووید-۱۹ و انتقال آن به انسان چیست؟

هم‌اکنون خود ما در حال انجام کارهایی در این حوزه هستیم و خبر آن هم در وب سایت‌های مربوط به کروناویروس استرالیا منتشر شده است.

حکیم مهر: چه کارهایی؟

ما دو برنامه داریم؛ یکی اینکه به سراغ پت‌های افراد کرونا مثبت می‌رویم و آنها را از ۲ جهت تست می‌کنیم. اول از جهت حضور ویروس در دستگاه تنفسی از طریق تکنیک PCR و دوم برای اکسپوژر تا بررسی کنیم که آیا به ویروس اکسپوز شدند یا خیر. این مرحله را از طریق سلولوژی بررسی می‌کنیم و کار تقریباً پارالت پیش می‌رود. اینجا کمیته بایوسکوریتی که زیر نظر سازمان دامپزشکی است، اعلام کرده که انتقال از حیوانات به واسطه تماس مستقیم با حیوانی که از طریق صاحبانشان در معرض کووید-۱۹ قرار گرفتند، اولویت ندارد، ولی نمونه‌های ما را نگه داشتند که روزی که این جنبه تحقیقاتی میسر شد بتوانیم آن را انجام دهیم.

اما کارهای دیگری که در دنیا انجام گرفته نشان داده که ویروس می‌تواند به حیوانات خانگی و همچنین در مواردی به حیوانات حیات وحش اکسپوز شود. تا این لحظه اعلام کرده‌اند که ۲ مورد کیس سگ و تعداد زیادی گربه در چین و بلژیک گزارش شده که ویروس می‌تواند به آنها اکسپوز شود و در بدن آنها بماند اما اینکه آیا آنها می‌توانند به انسان منتقل کنند، هنوز هیچ گواه و مدرکی وجود ندارد که بگوییم حیوانات می‌توانند به انسان منتقل کنند.

حکیم مهر: نظر شخصی شما چیست؟

نظر کلی ویروس‌شناسان از جمله خود من در این خصوص منفی است. به هر حال دُزی که ویروس به حیوانات اکسپوز می‌شود و دُزی که آنها در بدن خود تکثیر می‌دهند و می‌توانند آزاد کنند، برای انتقال یک عفونت از فردی به فرد دیگر، کافی نیست.

البته هم سازمان دامپزشکی و هم وزارت بهداشت استرالیا، هر دو توصیه اکید کردند افرادی که از نظر ویروس مثبت هستند به هیچ عنوان با هیچ حیوانی تماس نداشته باشند. به هر حال این یک ریسک است و از آنجا که کروناویروس‌ها در همه حیوانات وجود دارند، این ریسک هم وجود خواهد داشت که ممکن است آنها اکسپوز شوند و ویروس جدیدی ایجاد کنند.

به هر حال تا الان نظر کلی انسان‌های صاحب‌نظر در زمینه کووید این است که حیوانات نمی‌توانند منشاء‌ انتقال به انسان باشتد. البته در این حوزه دو نظر وجود دارد؛ یکی اینکه حیوانات ممکن است روزی بتوانند ناقل مکانیکی باشند و نظر دوم این است که سوای اینکه می‌توانند ناقل مکانیکی باشند، ممکن است ناقل بیولوژیک هم باشند. اینها همه احتمالات است و هیچ‌گونه مدرکی مربوط به اینکه حیوانات بتوانند ویروس را به انسان منتقل کنند، وجود ندارد.

حکیم مهر: آیا دانشگاه‌های استرالیا به‌خاطر شیوع کرونا باز هستند یا مانند ایران تعطیل شده‌اند؟ آیا آموزش مجازی دارند؟ به چه شکل است؟

در اینجا آموزش مجازی که اصطلاحا به آن online teaching گفته می‌شود، جاری است و اتفاقا فراهم‌آوری مواد درسی برای آن بسیار فشرده و سنگین است. اما خب، این هم تجربه جدیدی است که از طریق زیرساخت‌هایی که دانشگاه فراهم کرده، ما همچنان به شکل فعال مشغول به تدریس هستیم. آن دسته از دروسی که لازم است حضوری باشند، از طریق برنامه‌ای به اسم «زو» اجرا می‌کنیم و آنهایی را هم که لازم است کوییز آنلاین داشته باشند، زیرساخت‌های آن را دانشگاه فراهم کرده تا بتوانیم ارتباط مستقیم داشته باشیم. تا الان نیز در ساعاتی که روی برنامه داشتیم، همه اساتید از طریق برنامه «زو» آنلاین هستند. دانشجویان می‌آیند سوالات خود را می‌پرسند و ما درس خود را می‌دهیم. مانند کلاس عادی است، فقط به جای فضای دانشگاه از طریق آنلاین برگزار می‌شود.

اگرچه دانشگاه‌های استرالیا تقریبا تعطیل است اما فعالیت‌های پژوهشی مثل آزمایشگاه‌های پژوهشی، آزمایشگاه‌های تشخیصی یا آنها که مانند کلینیک‌ها سرویس می‌دهند، همچنان باز است و مقررات بسیار سختی را از لحاظ بایوسکوریتی در کشور حاکم کردند که خوشبختانه خیلی هم خوب نتیجه داده است.

یکی از افتخارات استرالیا این است که ظرف چند روز گذشته هیچ کیس مثبت جدید گزارش نشده و در تمام ایالات استرالیا تا امروز فقط ۲ نفر فوتی کرونا گزارش شده است. گرچه ابتلا به کرونا در خود استرالیا زیادتر است اما در استرالیای جنوبی که ما هستیم، مردم به خوبی رعایت می‌کنند و دولت نیز در حال کنترل است.

حکیم مهر: وضعیت آنفلوانزای فوق حاد پرندگان در ایران و جهان را چطور ارزیابی و پیش‌بینی می‌کنید؟ آیا اجرای طرح واکسیناسیون طیور صنعتی ایران علیه آنفلوانزای فوق حاد که ۲ سال است در حال اجراست را موفق ارزیابی می‌کنید یا خیر؟

واکسیناسیون به‌عنوان یک ابزار کمک‌کننده عمل می‌کند. من در شروع اپیدمی آنفلوانزای ایران گفتم که فعلاً به شکل اورژانس بهترین کاری که می‌توان کرد این است که لود ویروس را کم کنیم. ازجمله کارهایی که برای کاهش لود ویروس در جمعیت انجام می‌شود این است که واکسیناسیون انجام دهیم، اگرچه واکسیناسیون هومولوگ باشد. یعنی دقیقاً واکسن سوش در گردش را بسازیم. این روش در هر جای دنیا که استفاده شده، موفقیت‌آمیز بوده است. اگر بخواهیم از واکسینایسیون هترولوگ استفاده کنیم، به عقیده بنده و دیگرانی که در حوزه آنفلوانزا کار می‌کنند، واکسن هترولوگ کمک زیادی نمی‌تواند به کنترل بیماری بکند.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.