علت افزایش کانون‌های بیماری تب سه‌روزه در کشور در سال جاری چیست؟/ چند توصیه به دامپزشکان

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: مدیركل دفتر بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی سازمان دامپزشكی کشور معتقد است که به‌دلیل مشکلات مرتبط با تحریم‌ها، در سال گذشته واکسن تب ۳ روزه در موعد مورد نیاز وارد کشور نشد و بالتبع بخشی از واحدهایی که از نظر رخداد این بیماری در مناطق پر خطر قرار داشتند، واکسینه نشدند.

 «دکتر علیرضا اکبرشاهی» از تشخیص تفریقی سخت این بیماری سخن می‌گوید و ادامه می‌دهد: «مهمترین علایم این بیماری تب و سپس اختلالات عصبی، حرکتی و تنفسی است، لذا تشخیص تفریقی این بیماری از سایر بیماری‌ها که با علایم فوق می‌باشند، بسیار مهم و بعضا سخت است.»

حکیم مهر: آقای دکتر، بیماری تب ۳ روزه در سال جاری در دام بزرگ شایع شده و تلفات نسبتا زیادی می‌دهد. به نظر شما علت چه بوده است؟

بیماری تب بی‌دوام گاو یک بیماری ویروسی است که از طریق گزش حشرات بین جمعیت گاوها منتشر می‌شود. سابقه شناسایی وجود این بیماری در ایران مربوط به سال‌ها قبل است. اما بر اساس اطلاعات مندرج در سامانه GIS که از سال 86 به صورت مستند وجود دارد، افزایش قابل توجه کانون‌های بیماری در سال 92 بسیار چشمگیر بوده، به نحوی که سازمان دامپزشکی کشور در آن سال با واردات واکسن تب بی‌دوام و استفاده تعدادی از دامداران از واکسن سبب کاهش قابل توجه کانون‌ها در سال 93 گردید.

طی این سال‌ها همواره واکسن در فصل مورد نیاز در اختیار دامداران قرار داشته است و علی‌رغم اینکه تعداد دام واکسینه نسبت به جمعیت دام سنگین قابل توجه نبوده است، لیکن تعداد کانون‌ها در کشور بسیار پایین بوده است.

حکیم مهر: پس علت افزایش کنونی کانون‌ها چه بوده است؟

علل متعددی از جمله شرایط آب و هوایی، بارش‌ها، وزش باد و مساعد شدن شرایط تکثیر پشه‌ها در افزایش کانون‌ها نقش مهمی دارد. متاسفانه به‌دلیل مشکلات مرتبط با تحریم‌های ظالمانه علیه کشورمان در سال گذشته واکسن مورد نیاز در موعد مورد نیاز وارد کشور نگردید و بالتبع بخشی از واحدهایی که از نظر رخداد این بیماری در مناطق پر خطر قرار داشتند واکسینه نشدند.

از آنجا که مهمترین و اصلی‌ترین راه پیشگیری از بیماری انجام واکسیناسیون به موقع می‌باشد، سازمان دامپزشکی تمام تلاش خود را جهت واردات واکسن از منابع دیگر غیر از کشور ژاپن انجام داد و از سوی دیگر در تیر ماه با اطلاع‌رسانی به دامداران خطر گسترش بروز بیماری و رخداد اپیدمی بیماری تب بی دوام را جهت مطلع شدن دامداران و دامپزشکان به منظور بهره‌مندی از سایر روش‌ها از جمله مبارزه با پشه‌ها و آمادگی جهت درمان به موقع دام‌های بیمار انجام داد. لیکن با توجه به عدم واکسینه شدن دام‌ها در نقاط حساس و پرخطر در برخی استان‌ها و فراهم بودن شرایط تکثیر پشه‌ها، با شروع بیماری در مناطق پرخطر، بیماری به سایر مناطق کشور نیز گسترش یافت و منجر به افزایش قابل توجه کانون‌های بیماری در سال جاری گردید.

حکیم مهر: آیا ویروس عامل این بیماری موتاسیون داشته است؟

ویروس این بیماری از جنس افمرو ویروس است و دارای 4 سروتیپ می باشد که صرفا یکی از آنها بیماری‌زا است، لیکن میزان و شدت بیماری‌زایی ویروس بیماری متفاوت است. در حالت کلی اکثراً بیماری خفیفی ایجاد می‌کند ولی برخی موارد بیماری با شدت زیاد را سبب می‌گردند. در خصوص بحث موتاسیون و جهش ویروس این بیماری تا کنون اتفاق خاصی رخ نداده است.

حکیم مهر: لطفا دقیق‌تر بفرمایید که درحال حاضر وضعیت واکسن این بیماری چگونه است؟

مطمئن‌ترین راه پیشگیری از بیماری استفاده از واکسن در فصل مناسب یعنی یک ماه قبل از آغاز فصل فعالیت حشرات است. هر ساله واکسن در موعد مورد نیاز در اختیار دامداران قرار داشت و دام‌ها در مناطق پرخطر هر چند به تعداد محدود واکسینه می‌شدند. لیکن همانطور که اشاره کردم، در سال گذشته به دلیل مشکلات ناشی از تحریم‌ها، واردات واکسنی که طی سال‌های گذشته به کشور وارد می‌گردید، صورت نپذیرفت و درعمل مشکلاتی ایجاد نمود. لیکن با پیگیری‌های صورت پذیرفته شده طی مرداد ماه 200 هزار دز واکسن جهت واکسینه نمودن یک‌صد هزار راس دام از ترکیه وارد گردید و در اختیار دامداران قرار گرفت. هر چند زمان طلایی استفاده از واکسن گذشته بود، لیکن در برخی واحدهایی که مناطق پرخطر و دارای بیماری بود، توسط برخی دامداران استفاده گردیده است و بخش عمده‌ای از واکسن جهت مصرف در پایان سال به‌عنوان پیشگیری ذخیره شده است.

حکیم مهر: وضعیت فعالیت موسسه رازی درخصوص تولید واکسن چگونه است؟

موسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی در حال حاضر در مراحل انجام آزمایش فارمی واکسن تولیدی خود در یکی از واحدهای صنعتی کشور است و انشاءا... اگر نتایج آزمایشات موید موثر بودن واکسن باشد، پس از اخذ پروانه‌های لازم تولید انبوه آن آغاز و واکسن در اختیار دامداران قرار می‌گیرد.

حکیم مهر: به نظر شما دامداران چه اقداماتی می‌توانند انجام دهند که بیماری را پیشگیری کنند؟

بهترین روش پیشگیری از بیماری، واکسینه نمودن دام‌ها است. از آنجا که در صورت ابتلای دام عوارض ایجاد شده از جمله تب، کاهش تولید و زمین‌گیری و هزینه‌های مرتبط با درمان بسیار بیشتر از قیمت واکسن می‌باشد، انجام واکسیناسیون جهت پیشگیری به صرفه‌ترین روش پیشگیری است.

در خصوص واحدهای دامداری صنعتی، حذف محل‌های تکثیر پشه‌ها از جمله محل‌های ذخیره آب‌های راکد و مبارزه با فعالیت پشه‌ها در زمان غروب و شب که زمان فعالیت پشه‌هاست، می‌تواند در کاهش احتمال رخداد بیماری موثر باشد؛ هر چند مطمئن‌ترین روش نیست و البته این روش در خصوص دام‌های روستایی با توجه به وضعیت نگهداری دام‌ها در روستاها و سایر مشکلات موجود چندان جوابگو نیست.

از آنجا که پاسخ به درمان در این بیماری بسیار مناسب است، شناسایی سریع دام بیمار و انجام اقدامات درمانی مناسب با نظر دامپزشک می‌تواند از خسارات بیشتر از جمله تلف شدن دام بکاهد.

حکیم مهر: برای دامپزشکان چه توصیه‌هایی دارید؟

از آنجاکه تشخیص این بیماری در موارد مبتلایان اولیه در مناطقی که سابقه وجود بیماری گزارش نشده، مشکل است، یکی از وظایف این دفتر اطلاع‌رسانی در خصوص وضعیت رخداد این بیماری در کشور و یا مناطق خاص است که دامپزشکان فعال در امر تشخیص و درمان در صورت مشاهده علایم مشابه، این بیماری را نیز مد نظر قرار داده و با توجه به وضعیت علایم مشاهده شده در دام و اینکه بدانند بیماری در آن مناطق پیشتر گزارش گردیده است، سریعتر به تشخیص قطعی رسیده و درمان مناسب را شروع نمایند. لذا دامپزشکان بایستی در ارتباط با ادارات شهرستانی در جریان بیماری‌های منطقه قرار بگیرند. هر چند یکی از برنامه‌های این دفتر استفاده از توان سامانه GIS است که در آینده نزدیک ضمن پیگیری ثبت تمامی بیماری‌های دامی در سامانه به صورت کامل توسط دامپزشکان بخش خصوصی، ترتیبی اتخاذ می‌گردد تا ایشان به صورت آنلاین در جریان وضعیت بیماری‌های منطقه قرار گیرند.

حکیم مهر: آیا این امکان وجود دارد که تشخیص این بیماری با بیماری‌ دیگری اشتباه شود؟ اگر این احتمال وجود دارد، با کدام بیماری؟

مهمترین علایم این بیماری تب و سپس اختلالات عصبی، حرکتی و تنفسی است، لذا تشخیص تفریقی این بیماری از سایر بیماری‌ها که با علایم فوق می‌باشند، بسیار مهم و بعضا سخت است. وجود تب به‌عنوان یک علامت عمومی در بخش قابل توجهی از بیماری‌های عفونی و اختلالات عصبی حرکتی و تنفسی در بیماری‌های دیگر از جمله بوتولیسم، آمفیزم‌های ریوی و حتی مسمومیت با برخی گیاهان و... از جمله مواردی است که باید در تشخیص تفریقی لحاظ شود. البته فصل بروز علایم، وضعیت رطوبت هوا و بارش باران و زمان فعالیت پشه‌ها می‌تواند در مظنون شدن به بیماری کمک‌کننده باشد.

حکیم مهر: این بیماری در کدام استان‌ها شیوع بیشتری دارد؟

در سال جاری این بیماری در 23 استان کشور گزارش گردیده است. در برخی استان‌ها تعداد کانون‌ها کمتر از انگشتان یک دست است و در برخی استان‌ها که از نظر شرایط آب و هوایی جهت فعالیت پشه‌ها مناسب‌تر می‌باشند، تعداد کانون‌ها قابل توجه است. در سال جاری بیشترین کانون‌های بیماری در استان‌های مازندران، گیلان، خوزستان، ایلام، بوشهر و لرستان بوده است.

حکیم مهر: قبلا در یک مصاحبه، کشور ژاپن را مقصر شیوع این بیماری اعلام کرده بودید. چرا؟

در مصاحبه قبلی من، همچنان که در متن خبر نیز مشخص بود، صحبتی در رابطه با مقصر عنوان کردن مطرح نشده بود. صرفا بیان شده بود که واکسن مورد نیاز هر چند به تعداد محدود بود سالیانه از کشور ژاپن وارد می‌شد، لیکن به دلیل تحریم‌های ظالمانه آمریکا علیه کشورمان سال گذشته امکان واردات واکسن از ژاپن میسر نگردید. لیکن برداشت شخصی خبرنگار از صحبت‌ها در قالب تیتر خبر بیان شده بود.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.